Tekens in de Semiotiek: Icoon, Index en Symbool

Tekens in de Semiotiek: Icoon, Index en Symbool Semiotiek of semiologie wordt ook wel de tekenleer genoemd. Bij semiotiek gaat het om het wezenlijke karakter, het ontstaan en het gebruik van tekens die wij als mensen gebruiken. Het vakgebied heeft zowel raakvlakken met de geesteswetenschappen en de taalfilosofie. In de semiotiek worden drie soorten tekens onderscheiden, namelijk: iconen, indexen en symbolen.
Een plattegrond geeft een representatief beeld van het wegennet en is daarom een icoon. / Bron: Mohamed Hassan, PixabayEen plattegrond geeft een representatief beeld van het wegennet en is daarom een icoon. / Bron: Mohamed Hassan, Pixabay

Icoon

Een icoon functioneert op basis van een gelijkenisrelatie. Het geeft altijd een representatief beeld van het object dat wordt uitgebeeld. Je zou kunnen zeggen dat het een beeld genomen is uit de werkelijkheid. Al gaat het niet alleen om foto's, maar bijvoorbeeld ook om plattegronden. Een plattegrond geeft immers een representatief beeld van het object: alle wegen.
Voorbeelden van iconen zijn:
  • Foto's
  • Plattegronden

In sommige gevallen zou je iets dat voorkomt in een taal ook een icoon kunnen noemen, bijvoorbeeld werkwoorden die verwijzen naar het geluid ergens van. Denk aan hoesten, grommen, blaffen, snuiven. Je zou dus kunnen zeggen dat het bij een icoon niet alleen om beelden maar ook om taal(tekens) gaat.

Index

Een index is een teken met een directe verbinding met het object waar het bij hoort. Het object dat overgebracht moet worden met het icoon moet je afleiden uit wat je ziet. Bij een index zie je dus niet letterlijk om welk object het gaat. Uit wat je ziet moet je afleiden/infereren om welk object het gaat.
Rook is een index van vuur. / Bron: Werner22brigitte, PixabayRook is een index van vuur. / Bron: Werner22brigitte, Pixabay
Een paar voorbeelden ter verduidelijking:
  • Rook is een index van een vuur.
  • Een hoest is een index van verkouden zijn.
  • Wanneer je bijvoorbeeld met iemand afspreekt en vertelt dat hij/zij je kan herkennen aan je blonde haar en rode pet, zijn blond haar en rode pet indexen van jouzelf.
  • Alle symptomen die horen bij een bepaalde ziekte zijn voorbeelden van indexen

Symbool

Een symbool is een teken dat niet samenhangt met de werkelijkheid. De betekenis van een symbool kun je alleen weten wanneer je dit hebt geleerd/hier de kennis van hebt. Van symbolen zijn hele bekende voorbeelden. Denk aan de volgende:
  • Het ichtus-symbool (waarmee christenen vroeger aan elkaar konden laten weten dat ze christen waren).
  • Het Yin en Yang symbool
  • Het Kruis (in het christendom)
    Het Ichthus-symbool.Het Ichthus-symbool.
  • Vlaggen (deze staan natuurlijk symbool voor het land)
  • Cijfers (alle cijfers die bestaan zijn symbolen: er is namelijk geen logische reden waarom '2' bijvoorbeeld naar een paar zou verwijzen)
  • De meeste woorden (de meeste woorden hebben geen gelijkenisrelatie met waar ze naar verwijzen)

Duidelijk is dat de bovenstaande symbolen niet zo uit de werkelijkheid zijn overgenomen. Er zijn als het ware afspraken gemaakt over de betekenis van een symbool. De enige manier waarop een symbool kan worden geïnterpreteerd is doordat iemand kennis heeft verkregen of heeft geleerd wat de betekenis is van het symbool.
© 2012 - 2024 Shiny, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De belangrijkste Alt-tekens van het toetsenbord op een rijDe belangrijkste Alt-tekens van het toetsenbord op een rijAlt-tekens zijn veel gebruikte codes om extra symbolen aan tekst toe te voegen. Zoals de trema op de ë of het euro symbo…
Dagelijkse confrontatie met symbolen en pictogrammenDagelijkse confrontatie met symbolen en pictogrammenSymbolen en pictogrammen zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Ze zijn onder meer te vinden in de beelde…
Betekenis van vormen en symbolen of tekensBetekenis van vormen en symbolen of tekensWe zien ze dagelijks om ons heen, vierkanten, cirkels, driehoeken, rechthoeken enzovoorts. Vaak zijn vormen terug te vin…
Het verplichte teken of symbool op EU cosmetische productenHet verplichte teken of symbool op EU cosmetische productenDe Europese wetgever heeft bepaalde, specifieke symbolen (tekens of iconen) gekozen om de consument in één oogopslag obj…

Effectiviteit van reclameReclame is iets waar iedereen mee wordt geconfronteerd. Het is niet meer uit ons leven weg te denken. Buiten komen zonde…
Hoe handig is snellezen?Hoe handig is snellezen?Er zijn cursussen waar je kunt lezen snel én effectief te lezen. Als je bijvoorbeeld beroepshalve veel moet lezen, kan d…
Bronnen en referenties
Shiny (132 artikelen)
Laatste update: 30-11-2020
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Communicatie
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.