Non-verbale communicatie: functies, visies en soorten

Non-verbale communicatie zijn uitingen als handbewegingen, oogbewegingen, hoofdbewegingen. Het gaat er om je lichaamshouding, je gelaatsuitdrukken en welke combinaties je er maar van wilt maken. Verbale communicatie (geschreven en gesproken teksten) lijken misschien het belangrijkst te zijn: maar veel onderzoekers zijn het daarmee oneens. Sommige onderzoekers stellen zelfs dat rond de 70% van de communicatie tussen mensen door lichaamstaal plaatsvindt!

Wat is non-verbale communicatie?

Van het begrip 'non-verbale communicatie' bestaat geen eenduidige definitie. Er zijn veel wetenschappers die zich over de definitie ervan buigen. De punten waarop ze in mening verschillen zijn de volgende.

• Kunnen klederdracht, make-up, haarstijl, huidskleur, gewicht en architectuur ook onder non-verbale communicatie vallen?
• Moet de boodschap bewust zijn verzonden wil het als non-verbale communicatie worden gezien? Dus heeft de zender van de boodschap de intentie om de boodschap te verzenden? Sommige wetenschappers die geloven dat de zender doelbewust de boodschap moet hebben verzonden: het zendergericht perspectief. Andere wetenschappers bekijken het vanuit de holistische benadering: hierbij wordt elk menselijk gedrag belangrijk gevonden voor de communicatie.

Een definitie van non-verbale communicatie zou kunnen zijn:
"Non-verbale communicatie is een systeem van symbolen, tekens en gebaren, dat ontwikkeld is en gebruikt wordt door de leden van een bepaalde cultuur om heel nauwkeurig specifieke boodschappen tot uitdrukking te brengen." (Sitaram en Cogdell)

De waarde van non-verbale communicatie

Vele onderzoekers schatten de waarde van non-verbale communicatie hoog. Zo stelt Mehrabian dat zo'n 70% van de communicatie tussen mensen plaatsvindt door middel van lichaamstaal, en dat het effect van non-verbale taal vijf keer sterker is dan dat van verbale taal. De waarde van non-verbale communicatie komt goed naar voren met het beschrijven van het verbale-nonverbale consistentie principe. Hierin wordt gesteld dat wanneer de verbale boodschap en de non-verbale boodschap in een boodschap niet met elkaar in overeenstemming zijn, dat mensen de non-verbale boodschap verkiezen boven de verbale boodschap!
De waarde van non-verbale communicatie verschilt echter wel per persoon. De waarde ervan is afhankelijk van een aantal factoren als sekse, leeftijd en cultuur. Zo blijkt bijvoorbeeld dat vrouwen meer non-verbaal communiceren, en ze kunnen deze non-verbale gebaren ook beter interpreteren.

Hoe zijn non-verbale uitingen/gebaren/tekens/gezichtsuitdrukkingen/emoties ontstaan?

Wat wetenschappers al heel lang bezighoudt is de oorsprong van non-verbale uitingen. Komen bijvoorbeeld bepaalde emoties als verdriet en blijdschap over de hele wereld hetzelfde voor? Er bestaan drie visies op de oorsprong van non-verbale uitingen. Dit zijn:

1. De biologische visie
2. De culturele visie
3. De bioculturele visie

1. De biologische visie

De biologische visie vindt zijn oorsprong bij Darwin. Hij was in de veronderstelling dat de basisemoties als verdriet, angst, geluk allemaal universeel van aard zijn. Hij vond dus dat alle basisemoties hetzelfde waren over de hele wereld. Veel onderzoek is hier naar gedaan, met ook veel resultaten die deze theorie ondersteunen.

2. De culturele visie

Deze visie is in strijd met de biologische visie: volgens deze visie zijn namelijk alle non-verbale uitingen die we kennen aangeleerd, en niet aangeboren. Volgens deze visie kun je uit gezichtsuitdrukkingen iets opmaken over de toestand van die persoon, maar alleen als die persoon dezelfde taal en cultuur heeft. Wanneer andere culturen dezelfde non-verbale uitingen hebben wordt dit gezien als toevallig.

3. De bioculturele visie

Deze visie heeft een middenpositie tussen de biologische en culturele visie. De visie gaat er dus vanuit dat sommige non-verbale uitingen over de hele wereld voorkomen. Dit zijn bijvoorbeeld uitingen bij blijdschap, verdriet, woede en angst. Alleen de aanleidingen die deze emoties kunnen tonen zijn wel verschillend in verschillende culturen.

Verschillende soorten non-verbaal gedrag

Ondanks dat er veel discussies gaande zijn over wat nou non-verbaal gedrag is en wat niet, zijn er toch een aantal punten die als algemeen aangenomen kunnen worden. De drie die worden behandeld zijn: proxemics, kinesics en paralanguage.

1. Proxemics

Onder proxemics horen de gewenste interpersoonlijke afstand en het aanraakgedrag. De gewenste interpersoonlijke afstand verwijst naar de ruimtelijke afstand die mensen ten opzichte van elkaar willen behouden wanneer ze naast elkaar staan of zitten. De ruimte is verschillend in elke cultuur.
De mate waarin aanraakgedrag voorkomt is afhankelijk van bijvoorbeeld sekse, leeftijd, het soort relatie en de omgeving waarin de deelnemers zich bevinden.

2. Kinesics of lichaamstaal Ook met behulp van signalen die via het lichaam worden afgegeven valt erg goed te communiceren. Deze signalen verschillen aanzienlijk per cultuur. Vaak geven de signalen een aanvulling op een verbale boodschap. Verschillende soorten lichaamstaal waar je aan zou kunnen denken zijn:

• Handgebaren
• Gelaatsuitdrukkingen of hoofdbewegingen
• Oogcontact

3. Paralanguage of auditieve gebaren

Tot paralanguage behoort de toon, intonatie, snelheid of duur waarmee mensen spreken. Hiermee dragen ze bewust en onbewust informatie over aan de persoon met wie ze praten. Vooral gevoelens kenbaar maken gaat vaak met behulp van paralanguage.

Wat zijn de functies van non-verbaal gedrag?

• Signalen verzenden over jezelf en over het type relatie tot je interactiepartner(s).
• Communicatie definiëren en afbakenen. Non-verbaal gedrag kan veel hints geven die helpen bij het begrijpen van verbale boodschappen.
• Non-verbale uitingen helpen bij het structureren en reguleren van de loop en de volgorde van het communiceren.
• Met non-verbale uitingen kunnen betekenissen worden overgedragen. Een voorbeeld: stel iemand zegt dat hij het koud heeft, en hij kijkt naar het raam terwijl hij het zegt. Dan wordt de betekenis van de boodschap eerder geïnterpreteerd als een verzoek om het raam dicht te doen.