Verschillende soorten vragen

Er bestaan veel verschillende soorten vragen. We kennen open vragen en gesloten vragen, maar ook daarbinnen zijn veel verschillen. Wat voor vraag je stelt is afhankelijk van je doel. Denk van te voren na over wat je wilt bereiken met een vraag, en bedenk welke mogelijke reacties je kunt krijgen. Vergelijk verschillende strategieën en kies de vragen waarmee je de grootste kans hebt om je doel te bereiken.

Gesloten vragen

Dit zijn vragen die je met ja of nee kunt beantwoorden. De vraag begint met een werkwoord:

• Begrijp je dat?
• Ben je het met me eens?
• Wil je me daar straks over terugbellen?

Als je op zoek bent naar een éénduidig antwoord is een gesloten vraag heel geschikt. Door het stellen van gesloten vragen krijg je duidelijkheid, zekerheid en kun je goed nagaan of de ander je begrepen heeft. Het gespreksonderwerp is afgebakend en er ontstaat weinig ruimte om af te dwalen naar een zijspoor. Gesloten vragen zijn doelgericht, en dus geschikt om de richting van een gesprek te bepalen, structuur aan te brengen en om te controleren of je kunt doorgaan met het volgende onderwerp. Gesloten vragen kunnen ook goed gebruikt worden om een gesprek te openen, de ander op zijn gemak te stellen of om aan te geven dat er iets lastigs volgt.

• Wil je wat drinken?
• Kon je het goed vinden?
• Heb je even tijd?

Open vragen

Open vragen beginnen met een vragend voornaamwoord: Wie, welke, hoe, wat, wanneer, waarom etc. Hier kun je niet meer volstaan met een simpel ja of nee als antwoord. Open vragen zijn bedoeld om de ander aan het praten te krijgen.

• Hoe komt dat?
• Wat gebeurde er?
• Wat is er aan de hand?

De ander krijgt nu de kans om zijn verhaal te vertellen. Je gebruikt open vragen dus als je méér te weten wilt komen over de ander. Het antwoord is persoonlijk, levert veel informatie op en geeft inzicht in de leef- en denkwereld van de ander. Het stellen van open vragen draagt bij aan het ontwikkelen van een goede verstandhouding. Stel open vragen alleen als je het antwoord echt wilt weten en als je tijd hebt voor een gesprek. Wees voorzichtig met het woord Waarom. Een vraag die begint met Waarom klinkt al snel beschuldigend en drijft de ander in de verdediging.

Suggestieve vragen

Een suggestieve vraag is een vraag waar (een deel van het antwoord) al in zit, en verraden welk antwoord de vragensteller wil horen.

• Wat voor kleur baard had die meneer?

Misschien had de meneer helemaal geen baard. Door deze vraag zo te stellen kun je bijvoorbeeld kinderen of getuigen makkelijk beïnvloeden. De suggestie wordt gewekt dat de meneer een baard had. De kans dat de ander nu antwoord: “hij had geen baard” is klein. Hij zal eerder zeggen: Ik geloof een grijze…
Hoewel suggestieve vragen over het algemeen af te raden zijn, hebben ze in bepaalde gevallen wel nut. Bijvoorbeeld als je iemand wilt overhalen of als je op zoek bent naar bevestiging.

• We zitten hier toch om je te helpen?
• Denk je niet dat dit de beste manier is?
• Wie van deze mensen heeft dat gedaan?

Als je op zoek bent naar de waarheid zijn suggestieve vragen af te raden.

De verkapte mededeling

• Je hebt daar toch geen bezwaar tegen?
• Ik hoop dat je van Chinees houdt?
• Je hebt toch geen bezwaar tegen overwerk?
• Jij kunt dat toch wel even doen?

Je merkt al dat dit geen echte vragen zijn. Het zijn eerder vriendelijk verpakte mededelingen. Je moet goed voorbereid zijn en stevig in je schoenen staan om op dit soort vragen een eerlijk antwoord te geven. Stel dit soort vragen dus als je je zin wilt krijgen en geen tegenspraak wilt.

Keuzevragen

Deze vallen in de categorie gesloten vragen. Je antwoordt nu niet met ja of nee maar met één van de aangeboden opties:

• Wil je koffie of thee?
• Werk je liever ’s avonds of in het weekend?
• Lever je dat artikel vandaag in of morgen?

Je merkt al dat er een zekere dwang uitgaat van een keuzevraag. Misschien drink je liever water, werk je graag door de week overdag, en wil je het artikel pas over een week inleveren. Hier moet je, net als bij de verkapte mededeling, behoorlijk assertief zijn om een eerlijk antwoord te geven.
Gebruik een keuzevraag als je de opties wilt beperken, als je duidelijkheid wilt of als je controle wilt houden.

Tegenvragen

Een tegenvraag stel je als antwoord op een vraag die je niet direct wilt of kunt beantwoorden.

• Waarom vraagt u dat?
• Hoe bedoelt u?

Je stelt tegenvragen om tijd te rekken, de leiding te houden of terug te nemen, of om onduidelijkheden op te helderen. Een bijzondere soort tegenvraag is de retorische vraag. Een retorische vraag legt de verantwoordelijkheid om na te denken bij de ander, en suggereert dat het antwoord al bekend is.

• Wat denk je zelf?

Controlevragen

Een controlevraag is bedoeld om erachter te komen of je elkaar goed begrepen hebt. Een goede controlevraag is niet suggestief en geeft de ander de gelegenheid om het met u oneens te zijn. Een controlevraag kan open of gesloten zijn.

• Klopt dat?
• Hoe komt dat bij u over?

Een valkuil is dat een controlevraag suggestief gesteld kan worden.

• Dus u bent het met mij eens, dat....?

Controlevragen zijn een geschikt middel om een monoloog te vermijden of te doorbreken, bijvoorbeeld als je gesprekspartner niet erg spraakzaam is of als je veel uit te leggen hebt.

Vraag jezelf van te voren af wat je wilt bereiken in een gesprek. Wil je meer weten, iets verkopen, gelijk krijgen, je zin doordrijven of controleren of de ander je begrijpt? Welke vraagsoort je kiest is afhankelijk van je doel.
Het stellen van een vraag impliceert het wachten op een antwoord. Geef dat antwoord niet zelf, maar luister actief naar de ander.