Geloofwaardigheid van de media

De krant en het nieuws zijn twee belangrijke bronnen van informatie voor ons. Helaas komt het regelmatig voor dat deze informatie niet correct en betrouwbaar is. Hoe kan je ontdekken wat je moet geloven en wat niet? En waar moet je op letten?

De basis

Wanneer je een nieuwsbericht leest, zijn er altijd twee dingen die je je standaard moet afvragen:

1. Hoe aannemelijk en logisch is het bericht?
2. Wat is de bron van het bericht?

Er zijn gradaties van geloofwaardigheid. Bronnen variëren in geloofwaardigheid. Mensen die voor iets pleitten moeten we achterdochtiger benaderen dan mensen die ergens neutraal tegenover staan en er geen belang bij hebben. We baseren onze mening over geloofwaardigheid vaak op irrelevante overdenkingen zoals uiterlijk. Het is reëel achterdochtig te zijn als een bericht geen geloofwaardigheid heeft of komt van een bron zonder geloofwaardigheid. Een bericht heeft een gebrek aan geloofwaardigheid in de mate waarin het conflicteert met wat we geobserveerd hebben of wat we denken te weten (onze achtergrondinformatie) of met andere geloofwaardige berichten.

De beoordeling

Sommige berichten staan op zichzelf en zijn acceptabel, ongeacht de bron. Ze kunnen echter ook conflicteren met observaties of achtergrondkennis.

Conflicteert het bericht met onze persoonlijke observaties?

Onze eigen observaties bieden de meest betrouwbare bron van informatie over de wereld. Daarom is het logisch om achterdochtig te zijn tegenover berichten die conflicteren met onze eigen observaties. Er zijn verschillende factoren die onze observaties en herinnering hiervan beïnvloeden. Moe zijn, zorgen maken en boos zijn kunnen fouten veroorzaken. Onze overtuiging, hoop, angsten en verwachtingen beïnvloeden onze observaties. Daarnaast kunnen fysieke factoren onze observaties beïnvloeden. Onze persoonlijke interesses en bias beïnvloeden onze percepties en de oordelen die we daarop baseren. De betrouwbaarheid van onze observaties is niet beter dan die van onze herinneringen, behalve in zaken waar we de middelen hebben om onze observaties op te slaan.

Conflicteert het bericht met onze achtergrondkennis?

Reportages moeten geëvalueerd worden tegenover onze achtergrondkennis: de immense hoeveelheid van overtuigingen die bestaan uit feiten die we leren van onze eigen directe observaties en feiten die we van anderen leren.
Dit wordt ‘achtergrond’ genoemd omdat we niet precies aan kunnen geven waar we het geleerd hebben. Veel van onze achtergrondkennis is bevestigd door meerdere bronnen. Informatie die conflicteert met onze achtergrondkennis verwerpen we meestal direct (“er groeien palmbomen op de noordpool”) ook al kunnen we dit niet doen op basis van directe observatie.

We kennen een zekere initiële redelijkheid toe aan een bericht; een ruwe schets van hoe geloofwaardig het bericht is, afhankelijk van onze achtergrondkennis. Soms zijn plausibele berichtenwaar. Het is daarom verstandig om je achtergrondkennis zo groot mogelijk te maken en tegelijkertijd een open mind te houden.

Geloofwaardigheid van een bron

De opinie van iemand die belangen heeft bij een bericht moet altijd met een flinke dosis scepticisme bekeken worden.

We kunnen 2 soorten twijfels over een bron hebben:

1. Heeft de bron echte kennis over het issue in kwestie?
2. Hoe betrouwbaar, objectief en accuraat is de bron?

Het is lastig de expertise van een persoon te beoordelen. Educatie en (relevante) ervaring zijn meestal de belangrijkste factoren, gevolgd door verrichtingen, reputatie en positie.

Media

Omdat de media in steeds minder handen terecht komt neemt de kans op heel gevarieerde en objectieve informatie af.
Er worden amper foto’s van gewonde soldaten in Irak getoond op de televisie, waardoor men minder negatief tegenover de oorlog staat. Ten tijde van de Vietnam-oorlog kwamen er regelmatig afbeeldingen van dode soldaten en burgers op de televisie, waardoor men mede negatiever tegenover de oorlog stond. Natuurlijk is de regering niet verantwoordelijk voor alle fouten en vertekening in de media. Soms krijgen nieuwszenders onbetrouwbare informatie aangedragen. De liberalen en de conservatieven geven elkaar al sinds jaar en dag de schuld van bias in de media. Beide zorgen echter voor bias omdat ze het nieuws anders belichten en vanuit een ander oogpunt nieuws bekijken.

De volgende punten moeten in het achterhoofd gehouden worden:

1. Zoals de rest van ons maken mensen in de media soms fouten; ze accepteren soms claims zonder goed bewijs of zonder de betrouwbaarheid van een bron na te gaan.
2. De media is onderhevig aan druk en soms manipulatie door de regering en andere nieuwsbronnen.
3. De media, met een paar uitzonderingen, wordt voor een deel gedreven door winstoogmerk en dit kan druk met zich meebrengen van adverteerders, eigenaren en managers.

Radio

Veel radio is bezoedelend met ‘van horen zeggen’ en roddels. Daarnaast zijn de nieuwsbronnen vaak gekleurd door de politieke overtuiging van de nieuwszender.

Het internet

Een belangrijke bron van informatie is het internet. De informatie moet echter met nóg meer achterdocht bekeken worden omdat iedereen er nieuws kan verspreiden.

Er bestaan grofweg 2 groepen informatiebronnen op het internet:

1. Commerciële en institutionele bronnen
2. Individuele en groepssites

De informatie is zo betrouwbaar als de bron!

Adverteren

Als er iets is in de moderne maatschappij dat onze zintuigen werkelijk richt op wat geloofwaardig is te testen, is het adverteren. Adverteerders begrijpen onze angsten en verlangens en spelen daar op in. Wanneer je een advertentie ziet is het handig jezelf af te vragen of de advertentie je een goede reden geeft het product te kopen.

Er zijn grofweg 2 soorten advertenties:

1. Degenen die ons redenen geven
2. Degenen die ons geen redenen geven

Daarnaast zijn er nog andere soorten te onderscheiden:

• Degenen die gevoelens bij ons oproepen
• Degenen die aanbevolen worden door iemand die we bewonderen
• Degenen die het product in een situatie presenteren waarin we het zouden kunnen gebruiken

Advertenties zijn goede voorbeelden van mensen die baat bij het product hebben. Advertenties zijn gemaakt om een product te verkopen, niet om het zo veel mogelijk informatie verschaffen over het product.