Kritiek geven én reageren op kritiek

Wanneer het woord ‘kritiek’ ter sprake komt, komen er allerlei gedachten naar boven. Kritiek kent namelijk extreem veel vormen. Denk aan kritiek op iemands gedrag, mening of prestaties. Maar kritiek gaat veel verder dan dat. Kritiek is een complex begrip en we hebben er allemaal mee te maken, zowel als verzender als ontvanger. ‘Kritiek krijgen’ ervaren we als onprettig en vaak voelen we ons aangevallen. ‘Kritiek geven’ lijkt in onze gedachten vaak makkelijker. In praktijk blijkt dat het geven van zogenaamde ‘opbouwende kritiek’ vaak veel lastiger is. Het is van belang dat jij weet hoe je op de juiste manier kritiek moet geven, hoe je met kritiek moet omgaan als ontvanger en zelfs hoe je door middel van een gespreksplan heel goed kunt oefenen en experimenteren met het geven en omgaan met kritiek.

Kritiek geven

Het geven van kritiek kan ontstaan uit verschillende redenen. Zo kan je bijvoorbeeld kritiek geven vanwege bepaalde irritaties over iets of iemand. Je kunt ook kritiek geven omdat je iemand wilt motiveren. Kritiek geven om gedrag of prestaties te verbeteren komt onder de Nederlanders het meest voor. Omdat het geven van kritiek tot verschillende reacties kan leiden bij de ontvanger moet je ervoor zorgen dat de kritiek die jij geeft beschrijvend, concreet en specifiek is. Dit betekent dat je kritiek actueel en duidelijk geformuleerd moet zijn voor je gesprekspartner zodat hij of zij begrijpt wat de inhoud van jouw kritiek is.

Daarnaast moet jouw kritiek gebaseerd zijn op de inhoud van iemands mening, gedrag of prestaties. Het is zaak dat jouw kritiek niet persoonlijk wordt. Ook is het verstandig om in ‘ik-termen’ te praten zodat jouw kritiek niet beschuldigend overkomt op de ontvanger. Probeer je bezwaar tegen de mening van je gesprekspartner te formuleren als wens. Nadat jij jouw kritiek hebt gegeven informeer je altijd of de ontvanger je begrepen heeft en je geeft hem of haar de kans een weerwoord te geven. Misverstanden en onduidelijkheden moeten tijdig onderkend en aan de orde gesteld worden om metacommunicatie met je gesprekspartner te voorkomen.

Reageren op kritiek

Zoals in het inleidend stuk al aangegeven is kan het krijgen van kritiek erg onaangenaam zijn. Wanneer jij zelf kritiek krijgt van iemand anders kan dat tot verschillende en soms verkeerde reacties leiden. Probeer ten eerste altijd om de kritiek voor jezelf om te zetten in een positieve motivatie. Blijf rustig en luister goed naar de kritiek die je krijgt. Als je niet goed begrijpt wat de ander precies bedoelt kun je altijd om herhaling of verduidelijking vragen. Daarna kun je aangeven met welke aspecten van die kritiek je het eens en oneens bent. Tot slot bedenk je voor jezelf wat je eraan gaat doen en deel dit ook mede aan je gesprekspartner.

Soorten gedrag

Voor veel mensen is het lastig om te gaan met kritiek in zijn algeheel. In de communicatiewereld zijn er drie soorten gedrag die horen bij kritiek geven en krijgen.

Assertief gedrag

Effectief gedrag waarbij men voor zichzelf opkomt. Bij het geven van kritiek is men duidelijk, opbouwend en rechtvaardig. De kritiek blijft beperkt tot het probleem en men wordt niet persoonlijk naar de gesprekspartner. Bij het krijgen van kritiek probeert men te reageren door een passende oplossing te vinden. Men hecht waarde aan de mening van een ander maar uit wel zijn of haar eigen gevoelens.

Agressief gedrag

Agressief gedrag is vele malen minder effectief. Vaak wordt de kritiek erg autoritair op de ander overgebracht. Ze geven de ander het gevoel belachelijk gemaakt te worden. Vaak is deze vorm van gedrag wel duidelijk maar roept negatieve reacties op bij de ontvanger.

Sub-assertief gedrag

Mensen die sub-assertief gedrag vertonen kun je herkennen aan het feit dat zij zich niet tot nauwelijks zullen verweren tegen de kritiek. Zij komen zelden voor zichzelf op omdat bang zijn voor conflicten. Men vertoont als het ware ‘vluchtgedrag’. Sub-assertief gedrag zien we vaak bij verlegen en schuchtere mensen. Zij geven anderen ook niet tot nauwelijks kritiek.

Tot slot

Omgaan met kritiek kan dus erg complex zijn. Zowel voor verzender als ontvanger is het belangrijk om rustig en duidelijk te zijn en niet persoonlijk te worden. Probeer voor jezelf in te schatten wat voor gedrag jij vertoont wanneer je kritiek geeft of kritiek krijgt. Bedenk hoe je in het vervolg met kritiek zult omgaan. Praat in ‘ik-termen’, wees niet beschuldigend en probeer altijd samen tot een oplossing te komen.