Verkeerde denkwijze oorzaak van veel geweld

Aan veel, zo niet alle geweld ligt een verkeerde denkwijze ten grondslag, namelijk: de tegenstander ziet het verkeerd en hij heeft het gedaan! Door van dit onwrikbare standpunt uit te gaan, zijn we niet in staat onze eigen kwetsbaarheid en die van de ander te zien. Het gevolg is dat we ons ingraven in onze betwistbare zekerheid. Daarom: Zoek de oorzaak van een conflict in de gevoelens, angsten, verlangens en behoeften van jezelf of de ander. En: Laat je eigen gevoelens en behoeften spreken in plaats van te doen of zeggen hoe het hoort en je achter anderen te verschuilen.

Etiketten

De ander irriteert je doordat hij de dingen niet zo doet als jij denkt dat ze gedaan moeten worden. Zodra jullie moeten samenwerken, of hij voor jou, levert dat problemen op. Jij bent gesteld op rust en regelmaat, terwijl je de ander chaotisch en luidruchtig noemt. Omgekeerd stoort het de ander mateloos hoe jij zijn vrijheid beknot en hem verhindert zich uit te leven op vrolijke muziek. Hij betitelt jou als zeur en bekrompen. Allebei plakken jullie een etiket op de ander dat bepaald wordt door hoe je zelf tegen de dingen aankijkt. Zo neem je jezelf als maatstaf voor hoe het hoort, hoe het moet of goed is, en zet de ander vast.

Moraliseren

'Als je zus/zo doet, dan doe je het verkeerd / ben je slecht,' met andere woorden: de ander handelt niet overeenkomstig jouw waarden en normen. Door anderen te analyseren druk je in wezen je eigen behoeften en waarden uit. 'Wie is wat,' is een oordeel: 'Piet is aardig/slim/handig/abnormaal/asociaal/negatief,etc.' Terwijl je denkt dat je het over de ander hebt, ga je feitelijk van jezelf uit, neem je jezelf als norm...

Vergelijken

Met: 'Janet doet het beter,' haal je jezelf omlaag en bezorg je jezelf een miserabel gevoel. Als je zegt: 'Peter doet het slechter,' vergelijk je hem met jezelf, terwijl je impliceert dat jij dat veel beter doet. Besef echter dat er vele manieren zijn om iets te doen, om ergens te komen. De ene manier is beter voor Janet, de andere bevalt Piet beter. Hoe mooi is het dat er zoveel verschillende mogelijkheden zijn waarop iets bereikt kan worden. Het geeft een enorme variatie en rijkdom.

Verantwoordelijkheid

Een ander probleem is dat we niet (willen) beseffen meestal zelf verantwoordelijk te zijn voor de situatie waarin we ons bevinden. Liever schuiven we die verantwoordelijkheid af naar de regering, de politiek, de ambtenaren, etc. Gezakte student: 'Als de docent niet zo streng gerekend had, was ik wel geslaagd,' In een rommelig huis: 'Schoonmaken is niet mijn ding, ik ben meer het intellectuele type.' Door versluierd taalgebruik kunnen we onszelf gemakkelijk van de domme houden.

Bewust

Gelukkig kun je taal die de mogelijkheid om te kiezen ontkent, vervangen door taal die een bewuste keuze impliceert. Het is gevaarlijk als jij je niet bewust bent van je verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag, gedachten en gevoelens, maar je verschuilt achter de wet, hoe het hoort, je baas, je geloof, je ouders, etc.

Manipuleren

Een ander probleem kom je tegen als je er een handje van hebt mensen naar je hand te willen zetten. Bijvoorbeeld: In plaats van het werk tijdig bij je secretaresse aan te leveren, blijf je zelf te lang dralen, waardoor zij moet overwerken om jouw falen te compenseren. Dat lukt je misschien op korte termijn, je maakt er geen vrienden mee. De ander zal altijd met tegenzin doen waar hij/zij niet onderuit kan. Het gevolg is dat het werk niet zo goed of snel gedaan wordt, of dat je een volgende keer op weinig medewerking kunt rekenen. Het gevaar bestaat bovendien dat de anderen, als ze de kans krijgen, hun onmacht alsnog op je wreken. Denk eens na hoe je dat zelf zou vinden.

Straffen of belonen

Straffen zijn gebaseerd op de akelige gedachte dat mensen die op een bepaalde manier handelen slecht zijn en gestraft dienen te worden. Terwijl mensen juist positief gemotiveerd worden om iets te doen / laten als ze er beter van worden. Soms is het niet eens nodig mensen te belonen, omdat ze het werk zo graag doen dat de beloning intrinsiek is. Terwijl ander werk zoveel weerstand oproept dat het geen kwaad kan er een aantrekkelijke draai aan te geven. Opnieuw: denk eens na hoe dat voor jouzelf is. Wanneer doe je iets met plezier, wanneer met tegenzin? En ook hier geldt: wat voor de één een fluitje van een cent is, kan voor de ander een enorme opgave blijken.

Moeten

Let eens op hoe vaak mensen het woord ‘moeten’ gebruiken terwijl ze veel beter ‘willen’ kunnen gebruiken. ‘Ik moet de afwas nog doen’ (krijg je anders straf?) in plaats van: ‘ik wil de afwas nog doen, anders kijk ik de hele avond tegen een vuile aanrecht aan.’ Moeten impliceert dat je geen keus hebt, in tegenstelling tot willen. Zelfs iets simpels als het aanbod van iets lekkers kan dan zo klinken: ‘Moet je een koekje?’ Deze levensvervreemdende communicatie heeft haar wortels in hiërarchische en op macht gerichte samenlevingen en houdt deze in stand. Een taal met woorden als moeten en dienen / horen (je dient/hoort dat nu eenmaal te doen), eigent zich hier uitstekend voor. De vraag is of je dat wenst, terwijl het beslist anders, veel beter kan.

Levensvreemd

Eeuwenoude denkbeelden over de menselijke natuur benadrukken onze aangeboren slechtheid en gebreken en de noodzaak van een opvoeding om deze te leren beheersen. Een dergelijke opvoeding veroorzaakt vaak dat we ons afvragen of er iets mis is met onze gevoelens en behoeften. Zo leren we al vroeg om ons te distantiëren van wat er in onszelf omgaat. We onderdrukken onze gevoelens en nemen de tijd niet om ze te onderzoeken. We zijn bang dat we op oorzaken stoten waar we vervolgens geen raad mee weten. Kijk maar eens hoe moeilijk het is om je gevoelens te benoemen. Het gevolg is dat we prikkelbaar kunnen zijn, zonder te weten waar die irritatie plotseling vandaan komt. Dat kan zijn omdat we geleerd hebben altijd klaar te staan voor familieleden, maar niet dat we daarbij wel grenzen mogen trekken.

Kortom

Laat je eigen gevoelens en behoeften spreken in plaats van te doen of zeggen hoe het hoort en je achter anderen te verschuilen; de slavernij is immers afgeschaft!

In dit filmpje laat Marshall Rosenberg zien hoe het proces van geweldloze communicatie werkt.