Leerdoelen formuleren volgens de SMART-methode

Het formuleren van leerdoelen is aan de orde van de dag wanneer je een opleiding volgt. Ook wanneer je werkt, heb je vaak te maken met leerdoelen die vaak gebruikt worden voor beoordelings- en functioneringsgesprekken. Wat zijn leerdoelen precies, hoe stel je leerdoelen op en hoe pas je de SMART-methode toe?

Wat is een leerdoel?

Een leerdoel is in feite niets meer en niets minder dan een doel die je jezelf stelt en waaruit je leert. Tegenwoordig is het formuleren van leerdoelen erg belangrijk binnen elke opleiding of in het werkveld. Studenten moeten vaak leerdoelen formuleren die toegespitst kunnen zijn op het ontwikkelen van een professionele beroepshouding en het verwerven van vaardigheden of anderzijds in het kader van de persoonlijke ontwikkeling.

Ook in het werkveld heeft men vaak te maken met leerdoelen. Een grote groep werknemers heeft tegenwoordig te maken met beoordelings- en functioneringsgesprekken waarin bijvoorbeeld ook wordt gekeken naar waar je krachten liggen, wat je nog kunt ontwikkelen, wat jouw wensen zijn op het vlak van ontwikkeling, enzovoorts. Om dit concreet te maken wordt vaak gewerkt met leerdoelen die zich – net als bij de studenten zoals hierboven beschreven – richten op de professionele ontwikkeling maar die ook op het persoonlijke vlak kunnen spelen.

Leerdoelen formuleren

Een goed, helder en concreet leerdoel formuleren is zo makkelijk nog niet. Het is makkelijk om te zeggen “Volgend jaar wil ik miljonair zijn” maar de kans dat dit daadwerkelijk ook gebeurt, is vaak kleiner dan het krijgen van een ongeluk. Daarnaast is het geen leerdoel; je leert er niets uit en als het uitkomt, is uit de formulering niet direct af te lezen dat je er wat voor gedaan hebt. Denk dus goed na over de formulering van je leerdoel.
Verder kunnen je doelen op korte of lange termijn zijn. Sommige dingen kun je binnen enkele weken of maanden bereiken terwijl je voor andere dingen misschien wel jaren nodig zult hebben. Houd hier dan ook rekening mee als je na gaat denken over doelen die je wilt behalen; hoeveel tijd ga je nodig hebben?

De SMART-methode

Omdat het formuleren van leerdoelen nogal moeilijk kan zijn, is er een aanpak die je kan helpen om het formuleren wat structuur te geven. Dit heet de SMART-methode en werkt als volgt:

• S = Specifiek. Wees zo specifiek (concreet) mogelijk in de formulering van je leerdoel. Zeg precies wat je wilt behalen en noem dit zo duidelijk mogelijk.
• M = meetbaar. Het is leuk als je een leerdoel formuleert, maar wellicht is het handig als je voor jezelf ook kunt afchecken dat je jouw doel behaald hebt. Dit doe je door het “meetbaar” te maken. Oftewel: waaraan kun je zien dat je jouw doel hebt behaald? Bijvoorbeeld: “Binnen 4 weken heb ik op papier gezet wat ik verwacht van een nieuwe baan.” Zo kun je na 4 weken feitelijk zien of je het doel behaald hebt of niet.
• A = acceptabel. Je doel moet “acceptabel” zijn. Is het doel haalbaar die je jezelf stelt voor jezelf en voor je omgeving?
• R = realistisch. Is je doel wel realistisch? Stel je niet te hoge eisen aan jezelf of leg je de lat te hoog voor jezelf? Ga na of je doel haalbaar is binnen het tijdsbestek dat je jezelf geeft.
• T = tijdsgebonden. Bepaal voor jezelf binnen welk tijdsbestek je het doel wilt behalen. Is het een doel op korte termijn? Dan zouden dagen, weken of maanden kunnen volstaan. Is het een doel op lange termijn? Dan zou je kunnen kiezen voor maanden of jaren.

Tips omtrent het formuleren van leerdoelen

• Formuleer er niet teveel. Ten eerste stel je dan waarschijnlijk teveel eisen aan jezelf en je zult zo sneller het overzicht verliezen.
• Houd je leerdoel zo kort en krachtig mogelijk. Geen ellenlange samengestelde zinnen of meerdere zinnen achter elkaar.
• Maak een leerdoel niet te breed. Zeg bijvoorbeeld niet: “Binnen 3 maanden ben ik open naar andere mensen toe” want dit is veel te breed en niet specifiek genoeg. Als dit iets is dat je wilt bereiken, kun je ervoor kiezen om het op te delen in kleinere stukjes. Je kunt een lijst maken waar je bijvoorbeeld opschrijft wat je allemaal moet doen, kunnen, durven of weten om dit te bereiken. Hier kun je weer kleinere leerdoelen van maken die ook makkelijker af te checken zijn.
• Schrijf voor jezelf je doelen op en bekijk stap voor stap met de SMART-methode of elk element erin zit. Een buitenstaander moet het kunnen begrijpen wanneer hij of zij het leest dus wees duidelijk.
• Blijf dicht bij jezelf. Het kan best zijn dat andere mensen jou vertellen wat je volgens hen zou moeten veranderen maar blijf bij jezelf en kies die doelen die jij belangrijk vindt. Waar zou jij aan willen werken en wat heb je daar voor nodig?
• Om een leerdoel kracht bij te zetten en nog concreter te maken, kun je na het formuleren van je hoofdzin (leerdoel) gaan toelichten door bijvoorbeeld te schrijven: “dit wil ik gaan doen door…”. Hierin kun je beschrijven hoe je het wilt gaan aanpakken. Wat heb je nodig om je doel te bereiken?