Veel succesvolle Carrière-vrouwen bang voor 'ontmaskering'

Hoogopgeleid, getalenteerd en een succesvolle carrière? Dat is voor een vrouw iets wat ze moeilijk kan accepteren. Zij hoort continu het stemmetje in zichzelf die haar waarschuwt voor de ontmaskering. 'Dat ze eigenlijk helemaal niet zo succesvol is'. Ze zit er eigenlijk op te wachten dat de ander haar dat komt bevestigen. Dat ze helemaal niet weet waar ze mee bezig is. Vreemd? Niet echt, het is vrouweigen en het heeft zelfs een naam: 'imposter phenomenon’ : het ‘bedriegersfenomeen’... Het kan de vrouw behoorlijk hinderen in haar functioneren. Het gevoel dat ze een bedrieger is. Je gelooft dan niet in jezelf. Gaat iets goed, dan heb je geluk. Of was er wellicht geen uitdaging. Al die promoties, beloningen voor prestaties zijn allemaal een vergissing of mogelijk zelfs een fout.

De psychologen Clance en Ines beschreven in een onderzoek, eind jaren zeventig, dat hoogopgeleide vrouwen niet in staat zijn om van hun prestaties te genieten, of om hun succes te vieren. Sterker nog: zij waren van mening dat zij destijds eigenlijk nooit toegelaten hadden mogen worden op de universiteit.

Bedriegersfenomeen

De psychologen hebben het nooit erkend als een psychische stoornis. Er werd de laatste jaren wel veel onderzoek verricht naar het bedriegersfenomeen.
De stoornis houdt in dat je behaalde successen aan van alles toeschrijft, behalve aan je eigen prestaties.

Hoe herken je iemand met het bedriegersfenomeen?

Vragen die continu door je hoofd gaan zijn vaak:

• 'in vergelijking met mij zijn de anderen veel intelligenter'
• 'alles wat ik doe is nooit zo goed als ik zou wensen'
• 'evaluaties vermijden of ervoor vrezen'

Wanneer deze vragen regelmatig door je hoofd spoken en krijg je ze er niet uit? Dan is er een kans dat je last hebt van het bedriegersfenomeen.
Bovendien gaan deze gedachten gepaard met een negatief zelfbeeld. Zelfvertrouwen is ver te zoeken en depressieve gevoelens nemen vaak de overhand. Omdat je constant bang bent ontmaskerd te worden ga je, je nog meer uitsloven en storten op een klus of je stelt deze juist uit omdat je er nog niet aan durft te beginnen.

Mannen ook!

Vrouwen staan niet alleen met deze gevoelens: veel mannen lijden ook aan dit fenomeen. Deskundigen hebben ontdekt dat in het gezin waarin iemand opgroeit een belangrijke oorzaak te herleiden is. Vaak hebben ze met elkaar gemeen dat ze vanuit een eenvoudige achtergrond op weten te klimmen of ze zijn opgegroeid in een gezin waar de kinderen vooral op hun prestaties werden beoordeeld.

Soms bedriegt de bedrieger

De Amerikaanse psycholoog Mark Leary toonde aan dat ‘bedriegers' stiekem wel overtuigd zijn van hun succes. Hij legde hen een test voor en vroeg hen de score op deze test in te schatten. De bedriegers schatten hun eigen score veel hoger in wanneer werd gezegd dat hun prestaties niet openbaar werden gemaakt. Zodra zij dachten dat het openbaar gemaakt werd, werden zij ineens een stuk bescheidener.

Sociale strategie?

Misschien is het juist wel handig dat je het hebt: het bedreigersfenomeen. Door te zeggen dat je ‘dom’ bent kun je dit wellicht ook zien als een poging tot vissen naar complimenten. Bovendien heb je een dekmantel voor het geval er iets mis gaat. Ze zijn niet zeldzaam die mensen die na het maken van een examen of het geven van een presentatie zeggen ‘ik weet niet of ik het goed deed’ en ondertussen gaan zij ervandoor met de beste cijfers. Het bedriegersfenomeen is daarmee eigenlijk een sociale strategie.

Sabotage ?

Bijna iedereen is er wel mee bezig: dat anderen, bijvoorbeeld je collega’s, wachten totdat jij onderuit gaat. Dat zegt veel over jezelf. Meer dan over die collega’s of die baas waar je, je zo druk over maakt. Die hebben vaak echt wel iets beters te doen.
Maar eerlijk is eerlijk: met valse bescheidenheid kom je nergens. Je doet jezelf en anderen er echt geen plezier mee. Als je er niet uitkomt, is het wellicht verstandig met coaching of een therapie je onterechte twijfel weg te nemen. Leidinggevenden zouden meer in de gaten moeten hebben of een medewerker zichzelf in de weg zit. Echter: bedrieger of niet, iemand die zijn carrière saboteert doet niet alleen zichzelf tekort, maar het gehele bedrijf.