Workaholic of werkverslaafd: betekenis, gevolgen & risico's

Workaholic is een term die in de jaren zeventig van de twintigste eeuw ingang heeft gevonden in de arbeidswereld. Een workaholic is iemand die zich ingraaft in zijn werk en er nauwelijks of geen afstand van kan nemen. De betekenis van workaholic is dus kortweg: werkverslaafde. Een werkverslaafde is gericht op presteren en legt zichzelf hoge eisen op. Door die extreem zware werkdruk kunnen er op lange termijn risico's voor de gezondheid ontstaan, en dit zowel op lichamelijk als psychisch vlak. Hoge bloeddruk, overgewicht en burn-out zijn maar enkele voorbeelden hiervan. Niet alleen de gezondheid, maar ook de relatie van een workaholic kan vervelende gevolgen ondervinden van een werkverslaving. Welke gevolgen en risico's kan een werkverslaving nog zoal met zich meebrengen voor een workaholic?

Wat is een workaholic?

Betekenis workaholic

Workaholic is een term die afgeleid is van de Engelse woorden “work” en “alcoholic”. Waar “alcoholic” staat voor “alcoholverslaafde” kan je workaholic vrij vertalen als “werkverslaafde”. Een werkverslaafde is iemand die steeds maar bezig is met werken en daar nauwelijks afstand van kan nemen. Een workaholic heeft problemen om zich op iets anders te richten dan werken, en is nauwelijks geïnteresseerd in afleiding, zoals hobby's, sport of vrienden. Een werkverslaving kan dermate ernstige gevolgen hebben dat iemands privéleven er onder gaat lijden, en het contact met partner, kinderen en/of familie gaat verwateren.

Psychisch

Volgens de Amerikaanse psychotherapeut Bryan Robinson is werkverslaving een psychische stoornis. In zijn boek "Chained to the desk" (2014) spreekt Robinson van het workaholic zijn als een obsessief-compulsieve stoornis. Een workaholic kan de controle niet uit handen geven en beschikt doorgaans over persoonlijkheidskenmerken als perfectionisme, individualisme en prestatiegerichtheid. Wanneer een workaholic zich ingraaft in zijn werk ervaart hij een soort van roes of "rush", net zoals dat het geval is bij andere verslavingen. Een workaholic legt zichzelf strenge eisen op en wordt heen en weer geslingerd tussen erg positieve (roes, opwinding) en erg negatieve gevoelens (schuldgevoelens, angst dat hij zijn werk niet tot in de perfectie kan uitvoeren).

Verslaafd aan werken

Vaak gaat het bij verslaving om een gehechtheid aan middelen die het leven makkelijk maken, met andere woorden producten die voor genot zorgen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een rookverslaving, een alcoholverslaving of een verslaving aan drugs. Deze middelen veroorzaken een soort van verdoving of bedwelming. Bij een verslaving aan werk is men echter gehecht aan het leveren van inspanningen en het neerzetten van resultaten. Toch kan ook een workaholic in een staat van bedwelming terechtkomen doordat zijn extreme gerichtheid op zijn werk een soort van roes veroorzaakt. Bij een workaholic is er bovendien sprake van een prestatiedrang die het dagelijks leven van de werkverslaafde gaat overheersen. In sommige gevallen wil de workaholic maar presteren en presteren om in een goed blaadje te komen bij zijn oversten. Een workaholic denkt dat veel en lang werken zal leiden tot successen op het werk, waardoor hij promotie kan maken en hogerop komen in het bedrijf waar hij werkt.

Oorzaken werkverslaving

Bevestiging

De oorzaken van "workaholisme" kunnen van verschillende oorsprong zijn. Een onevenwichtige drang om te presteren op het werk kan te maken hebben met een behoefte aan aandacht. Door buitengewoon veel werk te verrichten en op professioneel vlak mooie resultaten neer te zetten komt men in de belangstelling te staan. Soms wordt men beloond met een bonus of een promotie, wat een bevestiging is van iemands vaardigheden, ijver en talent. In psychologisch opzicht kan deze neiging tot bevestiging te maken hebben met onzekerheid, een gebrek aan zelfvertrouwen of zelfs een minderwaardigheidscomplex.

Onmisbaar

Een andere mogelijke oorzaak is dat men zijn eigen belang overschat. Sommige workaholics denken dat ze onmisbaar zijn waardoor ze alles zelf willen doen. Hierdoor kunnen ze geen werk uit handen geven of “delegeren”. Men gaat uit van het idee: “Als ik iemand tot in detail moet uitleggen hoe het moet, doe ik het maar beter zelf, want dan verlies ik geen tijd en weet ik zeker dat het werk goed uitgevoerd is”. Workaholics zijn dan ook vaak perfectionisten die moeilijk kunnen aanvaarden dat andere werknemers ook hun waarde hebben.

Problemen vergeten

Net zoals sommige mensen rust zoeken in verdovende middelen, zoeken workaholics “rust” in hun werk. Zolang je maar met je baan bezig bent, gaat de tijd voorbij en word je niet geconfronteerd met je persoonlijke problemen. Sommige mensen zijn niet echt gelukkig in hun relatie of ondervinden moeilijkheden op privévlak. Om zorgen zoveel mogelijk te vergeten – of toch op zijn minst in een vergeethoekje te duwen – gaan ze zich volledig focussen op hun werk. Anderen voelen zich niet echt in hun sas in deze wereld en hebben een doel nodig om de leegte te vullen: hun baan. Als je zoveel werkt tot je volledig uitgeput in slaap valt, hoef je niet te denken aan je diepere gevoelens.

Gevolgen voor de gezondheid

Lichamelijk

De mogelijke gevolgen van een werkverslaving voor een workaholic zijn uiteenlopend. Door de extreem zware druk die een workaholic zichzelf oplegt kan hij last krijgen van hoge bloeddruk en hartkloppingen. Doorgaans neemt een workaholic ook te weinig tijd om gezond te eten, wat maakt dat er vaak fastfood op tafel (of aan de pc/laptop) komt. Door al te haastig en te ongezond te eten verhoogt de kans op spijsverteringsproblemen, overgewicht, buikspanning en maagklachten (bv. maagzweer). Voorts zijn ook hoofdpijn, nachtelijk zweten, slaapproblemen en migraine symptomen waar een workaholic vaak door getroffen wordt. Bovendien kan een workaholic ook alcoholist worden of verslaafd geraken aan medicijnen (bv. kalmeermiddelen) om de druk af te leiden en te ontspannen.

Psychisch

Doorgaans hebben workaholics last van schuld- en angstgevoelens doordat ze de lat altijd hoog leggen. De angst om te mislukken speelt hierin een belangrijke rol. Een van de meest typische risico's voor een workaholic is het ontwikkelen van een burn-out, een aandoening die erop neerkomt dat het zowel op professioneel als op privévlak allemaal teveel wordt. Vaak beschrijven mensen met een burn-out hun gevoel met de uitdrukking dat "het op is", of met andere woorden dat ze letterlijk en figuurlijk uitgebrand zijn. Uiteindelijk kan een burn-out ook leiden tot een depressie.

Plotse dood

In zeer ernstige gevallen kan een workaholic getroffen worden door "karōshi". Karōshi is een Japanse term en betekent plotseling overlijden door overwerk. De workaholic is zozeer belast met werk dat er geen tijd meer is om zich lichamelijk en psychisch te ontspannen, wat leidt tot een fysieke en mentale alarmtoestand. De doodsoorzaak bij een "karōshi" is doorgaans een beroerte of een hartaanval.

Risico voor relaties

Als je altijd maar weer bezig bent met je werk blijft er vanzelfsprekend minder tijd over voor een sociaal leven. Vrienden en kennissen voelen langzaam maar zeker dat een relatie verwatert omwille van een werkverslaving. Op die manier kunnen vriendschapsbanden verzwakken en uiteindelijk uitdoven, en kan de workaholic zich sociaal geïsoleerd voelen. Hetzelfde geldt voor relaties in de privésfeer. Workaholics hebben vaak een ongelukkig huwelijk en het risico op een echtscheiding is dan ook groot. Voorts kan een workaholic ook vervreemd geraken van zijn kinderen en/of zijn ouders.

Behandeling werkverslaving

Afstand

Het probleem van werkverslaving kan behandeld worden door de oorzaak van het probleem aan te pakken, namelijk: leren afstand te nemen van je werk. Sommige workaholics hebben het ook wel over: "afkicken" van hun werk. Afkicken (of ontwennen) is niet toevallig een term die ook bij andere verslavingen gebruikt wordt. Het gaat hierbij vooral om het besef dat het leven niet alleen uit werk bestaat, maar ook uit andere dingen. Als je jezelf niet meer overstelpt met werk gaat het leven ook wel weer verder. Het bedrijf waar je werkt zal wel niet failliet gaan als je het wat langzamer aan doet, en je zal je baan niet verliezen als je het wat rustiger aan doet. Probeer je meer te richten op activiteiten naast je baan, zoals sport, hobby's, cultuur en sociale contacten.

Onderscheid

Maak in je tijdsindeling een onderscheid tussen werk en vrije tijd, en houd je hieraan. Organiseer je werkperiodes en je periodes van ontspanning, en voorzie specifieke momenten voor je partner, je kinderen en je vrienden. Neem ook de tijd om de mensen waarvan je houdt meer aandacht te geven. Op die manier is de kans groter op een positieve feedback, waardoor je de banden met je omgeving weer kan aanhalen. Wanneer je hierbij een soort van voldoening voelt zal je geleidelijk aan misschien beseffen dat je op je werk niet onmisbaar bent.

Workaholic test

Hoe weet je nu of je daadwerkelijk een workaholic bent, of misschien gewoon een "harde werker"? Dat is een vraag die niet zo eenvoudig te beantwoorden is. Zo lijkt het voor sommige mensen overduidelijk dat je teveel gehecht bent aan je werk, terwijl anderen misschien vinden dat je gewoon van je werk houdt, of een erg gemotiveerde werker bent. Je zou kunnen zeggen dat je verslaafd bent aan je werk als je er geen afstand kan van nemen, en dat jij en/of je omgeving daar negatieve gevolgen van ondervinden. Op het internet zijn er tal van websites waar je door middel van een vragenlijst kan testen of je een workaholic bent, zoals bijvoorbeeld:

• Workaholic test voorbeeld 1 (Engels)
• Workaholic test voorbeeld 2 (Nederlands)