De psychologie van geweld

Geweld is iets dat de mensheid al eeuwen lang bezighoudt. De meeste mensen verafschuwen het, maar toch zit het nog in ons. Hoe zit de psychologie van dit fenomeen in elkaar? Daar zijn de wetenschappers het nog lang niet over eens, maar ze lichten allemaal een klein tipje van de sluier op met betrekking tot de psychologie van geweld.

De emotionele dynamiek

Auteur Randall Collins heeft het voornamelijk over de emotionele dynamiek van gewelddadige situaties. Hij poogt alle vormen van geweld onder een enkele noemer plaatsen, wat wel erg lastig en kort door de bocht is. Een manier om om te gaan met spanning die komt kijken bij het gebruiken van geweld, is het omzetten hiervan in emotionele energie. Een deel van de spanning kan worden opgeheven door je neer te leggen bij je rol. Je moet je losrukken van de normale rituelen van gedrag, en daarom zijn gewelddadige situaties lastig. De mens is zo opgebouwd dat je vanuit je instinct niet een ander mens om het leven zou willen brengen. Individuen die goed zijn in geweld hebben geleerd om hiermee om te gaan.

Geweld is altijd fout

Imbusch is een andere auteur die een inkijkje geeft in de psychologie van geweldgebruik. Het idee van geweld is heel moeilijk te vatten. Imbusch probeert te beschrijven hoe wetenschappers daar desondanks mee om proberen te gaan. Er is geen eensgezindheid over de definitie. Het is moeilijk om een grens te bepalen. Geen eensgezindheid over de oplossing en de morele waardering. Sommige vinden geweld altijd fout, anderen vinden het soms te rechtvaardigen. Het verschil tussen de termen geweld en macht. Geweld: hierbij ligt de nadruk op het overwinnen van de tegenstander met fysieke middelen. Macht: het vermogen om je zin door te dragen, het kúnnen bereiken van je doel.

Geweld wordt langzaamaan synoniem met illegaal geweld. Hier is geweld min of meer een monopolie van de staat geworden. Volgens Max Weber is dit de essentie van de moderne staat, dat er staatsinstellingen zijn die via de wet gelegitimeerd zijn om geweld te gebruiken waarbij anderen dit verboden wordt. De staat staat voor vrede en veiligheid, maar vaak wordt daarbij vergeten dat deze op geweld gestut is en dat ook weer naar boven haalt in het geval van bedreiging van de soevereiniteit. Het toestaan van geweld kan ook geweld zijn.

Structureel geweld

Structureel geweld is een lastig begrip omdat je van alles in eens geweld kunt maken. Een Noorse wetenschapper noemt het feit dat rijken twee maal zo oud worden als armen ook geweld. Het schade toebrengen aan objecten kan ook geweld worden genoemd, maar dan is de rol van het slachtoffer wel een beetje vreemd. Dit is dan eerder indirect, omdat mensen er angstig van kunnen worden en geen gebruik meer kunnen maken van bepaalde faciliteiten. Een laatste groep probeert een begrip te ontwikkelen waarin niet direct de schuldvraag gesteld wordt. Het doelgericht toebrengen van letsel aan mensen door mensen is volgens Imbusch de beste definitie van geweld.

Zinloos geweld bestaat niet

Blok geeft aan dat geweld iets is dat cultureel bepaald wordt en daarom zinvol in plaats van zinloos is zoals vaak wordt gezegd. Omdat het ons zinvol lijkt dat de staat geweld gebruikt vinden wij dat automatisch normaal. Het is een culturele constructie die stoelt op historisch gegroeide ideeën. Wat wij als geweld zien varieert naar tijd en plaats, in een bepaalde episode of op een bepaalde plek kan het wel, en in andere tijden en op andere plaatsen weer niet.