Invloeden op gedrag

Het gedrag van de mens wordt beinvloed door allerlei factoren. De belangrijkste invloeden zijn de fysische en geografische factoren, culturele en spirituele factoren, sociale factoren, fysieke factoren en psychische factoren. Maar wat voor invloed hebben deze factoren nu eigenlijk op je gedrag?

Fysische en geografische factoren

Het woord fysisch is afgeleid van fysica of natuurkunde en betekent dus niet fysiek (lichamelijk). Een voorbeeld van een fysische factor die je gedrag beinvloedt is het klimaat. Wanneer de temperatuur hoog is, zul je geneigd zijn minder of luchtige kleding aan te trekken. Ook zie je veel meer mensen buiten. Terwijl de zon schijnt, verbetert je humeur. Veel mensen hebben in de herfst en winter last van depressies. Deze depressies houden verband met het feit dat de herfst en winter minder zonuren kennen. Voor dit soort depressiviteit moet je wel aanleg hebben. Wanneer het langer licht is, blijf je langer buiten, eten je later en ga je laat naar bed. De vermeerdering van zonuren verandert dus je gedrag. Een geografische factor is water. Wanneer je in een gebied woont waar regelmatig overstromingen zijn, zullen mensen sneller hun woningen op palen plaatsen om zo het gevaar op overstromingen kleiner te maken. De fysische en geografische factoren kunnen gelijktijdig van invloed zijn op mensen.

Culturele en spirituele factoren

Zo lang als we ons al in de Nederlandse samenleving bevinden, krijgen we te maken met veel verschillende opvattingen, waarden en normen. We leren allerlei omgangsregels die in onze cultuur wenselijk zijn. Nederlanders gaan onderling anders met elkaar om als bijvoorbeeld Marokkanen. Zo zul je een Nederlandse man niet snel een andere man zien omarmen en op de wang kussen, wat wel heel gewoon is in de Marokkaanse cultuur. Nederlandse mannen zijn veel afstandelijker en begroeten elkaar door gewoon een hand te geven. Dit voorbeeld maakt duidelijk dat er veel verschillen zijn tussen het gedrag van mensen uit verschillende culturen. Binnen een cultuur onstaan ook weer subculturen. Een subcultuur zijn bijvoorbeeld Italianen, Polen, Surinaamse vrouwen, Jehovagetuigen, moslims enz. Niet alleen tussen verschillende culturen liggen verschillen. Ook zijn er al genoeg verschillen te vinden tussen mensen die in de stad wonen en mensen die op het platteland wonen. Natuurlijk bestaan er ook genoeg verschillen binnen een subcultuur. Niet alle moslims bijvoorbeeld hoeven er de zelfde opvattingen op na te houden. Diversiteit in gebruiken, gewoonten en gedragingen zijn aan de orde van alledag. Je ouders hebben ook grote invloed op je gedrag. Wanneer je ouders je altijd 'strak aan de lijn' gehouden hebben, zul je je waarschijnlijk anders gedragen dan kinderen van ouders die hun kinderen heel vrij opgevoed hebben.

In de voorgaande tekst over culturele en spirituele factoren werd vooral gesproken over maatschappelijke (sub)culturen. Er is echter ook een organisatiecultuur te onderscheiden. Iedere organisatie heeft zo een specifieke cultuur. Binnen sommige bedrijven wordt er van je verwacht dat je klantgericht en snel werkt en wordt je veelal beoordeeld op je prestaties. Bij andere instellingen mag je langzamer werken en de zaken nauwgezet in de gaten houden. Andere bedrijven verwachten weer dat je je heel sociaal opstelt.

Sociale factoren

Je gedrag wordt beinvloed door mensen. De mensen die de grootste invloed op je hebben zijn je ouders, partner en kinderen. Deze mensen behoren tot de primaire groep; je meest directe leefomgeving. Natuurlijk wordt je ook beinvloed door je beste vrienden, collega's, broers en zussen enz. Hoe belangrijker bepaalde mensen voor je zijn, des te meer je je op hen zult richten. Van deze mensen neem je ook makkelijker iets aan. Hun mening telt voor jou. Vinden ze dat jij niet hard genoeg werkt bijvoorbeeld, dan zul je je daarnaar gedragen. In een andere omgeving kun je ontdekken (dus waar zij niet aanwezig zijn) dat je eigenlijk juist heel hard werkt. Je stemt je gedrag dus af op de verwachtingen en het gedrag van andere mensen. We nemen ook bewust en onbewust gedrag van mensen over. Zelfs van je broertje of zusje kun je gedrag overnemen, zoals bijvoorbeeld taalgebruik, het gebruik van parfum, de mening overnemen dat sport belangrijk is en je daar ook naar gedragen enz. Leerkrachten op school zijn ook personen waar we ons mee identificeren. Op latere leeftijd kunnen we terugdenken aan 'belangrijke mensen' uit je werkomgeving of leefomgeving. Waar mensen zijn, worden we beinvloedt. Je maakt de keuze iemands opvattingen belangrijk te vinden, of ze juist naast je neer te leggen.

Een bijzondere sociale situatie is de werksituatie. De contacten met je collega's zijn vaak anders dan de contacten met mensen uit je prive-leven. Contacten met collega's zijn vaak formeler. Je ontmoet mensen altijd in een bepaalde rol. Deze rol heeft te maken met de functie die je inneemt binnen een instelling of bedrijf. Als je directeur bent, verwacht men van jou een ander (rol)gedrag dan wanneer je een 'ondergeschikte' bent. Een dokter mag mensen aanraken, van een directeur wordt dit niet verwacht natuurlijk. Werk kan stress opleveren, maar kan ook in behoeften voorzien. Sommige mensen zoeken werk met een hoge status, anderen willen juist erkenning krijgen voor hun gedane arbeid. Het kan ook heel goed zo zijn dat je werk zoekt omdat je weer sociale contacten wilt opbouwen.

Fysieke factoren

Fysieke factoren kunnen we ook wel lichamelijke factoren noemen. Als we gezond en fit zijn, kunnen we veel werk verzetten. Je lichaam kan je ook tegenwerken wanneer je bijvoorbeeld de griep te pakken hebt. Er zal op zo'n moment niet veel werk verzet worden door jou. Handicaps als blindheid en doofheid belemmeren je waarneming en beinvloeden de omgang met mensen. Ook honger kan je gedrag erg beinvloeden en ontregelen. Kinderen die teveel honger hebben (geleden) kunen niet goed meer functioneren en kunnen zich lichamelijk en geestelijk niet goed ontwikkelen. Verschillende soorten gedrag kunnen ons op fysiek gebied belemmeren of stimuleren.

Je uiterlijk is ook van invloed op je gedrag. Je zelfbeleving heeft veel invloed op je lichaam. Ben je tevreden over je uiterlijk, dan zul je je ook zeker gedragen. Dit is waarneembaar aan je manier van lopen, maar ook in de manier waarop je omgaat met mensen. Ben je niet tevreden over je uiterlijk, dan kan het zijn dat je je verlegen of onzeker voelt. Dit is soms ook zichtbaar aan je houding.

Psychische factoren

Naast de fysieke factoren kunnen ook de psychische factoren je lichamelijke toestand beinvloeden. Er is een wisselwerking tussen fysieke en psychische factoren. Zo is zelfbeleving een psychische factor. Ook de invloed van je persoonlijkheid kun je rekenen onder psychische factoren. Iemand die zich heel dominant opstelt, speelt graag de baas over mensen. Iemand die dat niet is, werkt misschien liever samen met mensen door goed te overleggen, dan ze dingen op te dragen. Soms hangt je psychisch funtioneren ook af van de levensfase waar je je in bevindt. Zo kan een persoon die van nature altijd vrolijk was, ineens tijdelijk humeurig zijn door bijvoorbeeld een sociale en hormonale verandering. Denk hierbij maar aan de midlife crisis of de puberteit. Aan ons zelfbeeld is een bepaalde zelfwaardering gekoppeld . Ben je tevreden over jezelf, dan heb je een positief zelfbeeld. Het omgekeerde kan ook voorkomen. Zo'n negatief zelfbeeld kan leiden tot onzekerheid bijvoorbeeld. Je kunt bang zijn fouten te maken. Als je jezelf positief waardeert, geeft dat juist zelfvertrouwen. Een positief zelfbeeld opbouwen gaat niet altijd makkelijk. Wanneer je je hele leven al bent verteld dat je bijvoorbeeld dom bent, dan ga je daar op een gegeven moment in geloven. Je denkt steeds dat je tekortschiet. Om uit deze 'put' te komen, zul je eerst moeten gaan inzien wat goed is aan jezelf. Mensen van buiten de kring die je vertellen dat je dom bent, kunnen hierbij heel waardevol zijn. Zij vinden je helemaal niet dom. Je leert je zo veel meer te ontspannen en ook beter met situaties om te gaan.