Democratie en politieke vertegenwoordiging

Het begrip democratie en vertegenwoordiging worden hier uitgewerkt. De volgende onderwerpen worden belicht: definities van democratie, vertegenwoordiging, vormen van democratie, soorten vertegenwoordiging, onderzoek naardemocratie en tot slot kritiek op de democratie en de democratische vertegenwoordiging.

Definitie democratie

Democratie betekent dat de uiteindelijke macht uitgaat van de burgers zelf, volgens vastliggende regels wordt uitgevoerd en individuele rechten van burgers hierbij worden gerespecteerd.
Hiervoor moet men drie voorwaarden dus in acht nemen:

1. sociaalcontactbegrip: de staat ontvangt de macht van de burgers zelf. Kan op verschillende manieren namelijk een directe democratie of via een vorm van vertegenwoordigende of representatieve democratie.
2. geloof in de rule of law: regels voor het uitoefenen van de macht liggen vast (typische uiting van rationeel legalistisch gezag van Max Weber)
3. respect voor de individuele recht en vrijheden (dit strookt dus niet met het idee van de Leviathan (Hobbes))

Onderzoek naar democratie

Het Freedom House houdt zich bezig met het meten van democratie. Men meet de politieke rechten van mensen door verkiezingen en de moeite die de overheid doet om corruptie en geweld tegen te gaan. En het meten van de basisrechten gaat aan de hand van vrijheid van meningsuiting, godsdienst en vereniging. België, Frankrijk, Nederland en Zweden scoren op beide rechten erg hoog, Saudi-Arabie, Sudan en China op beiden erg laag.

Democratie kan ook heel concreet bekeken worden, als een reeks instellingen en procedures die bedoeld zijn om te besturen door rekening te houden met wensen en verwachtingen van de bevolking, van de leden van de politieke gemeenschap. Hier zijn verschillende variaties mogelijk: fundamenteel kenmerk is dat de democratische staat een systeem van vertegenwoordiging hanteert (een groep mensen handelt in naam van het volk). Een vertegenwoordiger noemt men de agent en de instelling die hij/zij vertegenwoordigd de principal.

Vertegenwoordiging

Drie vormen van vertegenwoordiging: delegatie, mandaatsysteem en vertegenwoordiging in vertrouwen.

1. Delegatie: de vertegenwoordiger is de spreekbuis, hij spreekt namens iemand anders, hij handelt dus alsof hij iemand anders is (bijvoorbeeld in een strafproces)
2. Mandaatsysteem: een vertegenwoordiger is meer dan een spreekbuis, de afgevaardigde heeft een grotere autonomie, men moest wel terug nar eigen provincie om voor uitspraken een mandaat te halen, hieruit spreekt dus een groter vertrouwen. (opgericht om de Staten Generaal van Republiek der Verenigde Nederlanden niet te veel macht te geven en zodat de afzonderlijke provincies in grote mate autonome status konden behouden)
3. In 1814 kwam het verbod op ruggespraak (heen en weer naar eigen provincie om te overleggen) de vertegenwoordiger moest zelf een standpunt innemen op parlementaire vergadering, anders duurde het afspraken maken te lang. Dus nog meer neiging naar vertrouwenstype. Genaamd vertegenwoordiging in vertouwen.

Tegenwoordig hanteren we een soort mandaatmodel, de samenleving en vertegenwoordiging trekken een aantal inhoudelijke lijnen. Dit gebeurd d.m.v. democratische vertegenwoordiging (met politieke partijen, keizer geeft aan welke vertegenwoordiger met welke ideeën en inzichten het land mag vertegenwoordigen).

Kritiek op democratische vertegenwoordiging

Vanuit delegatiemodel: partijprogramma’s zijn te breed om vertegenwoordiging correct te organiseren
Vanuit vertegenwoordiging in vertrouwen: volksvertegenwoordiger te beknot in hun vrijheid, je geeft het vertrouwen te veel aan een partij en te weinig aan een individu.
Mandaatmodel heeft een groot nadeel: het functioneert beter in tweepartijen systeem als in een meerpartijen systeem. In het laatste geval werkt het alleen als de kiezers bereid zijn om niet alleen een inhoudelijk mandaat te geven maar ook enige vrijheid (vertrouwen).

Soorten vertegenwoordiging

Territoriale vertegenwoordiging: vertegenwoordigen van een bevolking of een land.
Inhoudelijke vertegenwoordiging: een partij die een deel van het vol vertegenwoordigd (partijenstelsel)
Een combinatie van beide komt voor in Europese Unie, en het land moet vertegenwoordigd worden maar ook de ideeën van het Europese parlement moeten uitgedragen worden.

Nadelen van democratie soorten

Nadeel van representatieve democratie: vertegenwoordigers zeggen dingen die ze niet na gaan komen (deze vertekening kan zich bij directe democratie niet voordoen). En de gekozen vertegenwoordigers zijn vaak middelhoge leeftijd, mannelijk en hoogopgeleid, dus kunnen ze alle lagen van de bevolking wel zo goed dienen?
Sommige mensen vinden dat we daarom moeten streven naar paritaire democratie: evenveel mannen als vrouwen die de macht krijgen. Als je echter de stelling verdedigd dat het parlement een afspiegeling moet zijn, dan zouden er ook jongeren, bejaarden en minderheden in moeten.

Directe democratie kwam vroeger in Griekse steden voor, nu niet meer aangezien de bewoners aantallen flink zijn toegenomen. Nadelen van deze vorm van democratie:

• kunnen vormen van ongelijkheid ontstaan, welbespraakt, rijke en ervaren sprekers krijgen meer overmacht
• het is een publieke aangelegenheid, iedereen kan je standpunt horen, dus ben je makkelijk beïnvloedbaar
• men kan moeilijk correctiemechanismen toepassen (wachtprocedures, stemming in beurten, tweede kamer, enz.)

Vorm van directe democratie in hedendaagse samenleving: referendum. Lijkt simpel instrument maar in werkelijkheid kan een minderheid zo strijdlustig zijn dat iets niet uitgevoerd kan worden. Een referendum kan bindend of adviserend zijn, in het laatste geval kan de overheid het advies van de samenleving naast zich leggen en anders beslissen. Dit is een van de manieren waarop men antwoord probeert de geven op de vraag van de burger om meer inspraak. Andere manier is deliberatieve jury’s, op willekeurige wijze burgers selecteren en die laten debatteren over een politiek thema.