Politieke besluitvorming: Rechtstaat en democratie

Een groot gedeelte van de Nederlandse bevolking meent dat de politieke besluitvorming in Nederland te langzaam gaat, er is te veel regelgeving, romslomp, bureaucratie en noem het maar op. Maar wat houdt deze politieke besluitvorming in Nederland eigenlijk in? In dit artikel bespreken we wat de begrippen rechtstaat en democratie betekenen.

Rechtstaat en democratie

Allereerst gaan we bekijken hoe onze rechtstaat en een rechtstaat in het algemeen in elkaar zit voordat we verder gaan met besluitvorming.

Onafhankelijke staat

Een onafhankelijke staat wordt gekenmerkt door drie elementen:

1. Er moet een vast grondgebied of territoir zijn.
2. Er moet een bevolking wonen op het grondgebied.
3. Er moet een vorm van gezag uitgeoefend worden.

Rechtstaat

In een rechtstaat hebben burgers rechtsbescherming, dat wil zeggen dat de overheid niet zomaar alles kan doen wat zij nodig acht maar rekening moet houden met de rechten van de burgers, de belangrijkste rechten daarvan zijn vastgelegd in de grondwet. Sinds 1983 zijn er klassieke en sociale grondrechten in de grondwet opgenomen.

Dictatuur

Dictaturen zijn helaas nog steeds aanwezig in onze hedendaagse wereld. Een dictatuur is een staat waarin de macht in handen is van of een kleine groep mensen of 1 persoon. Politiemacht, legermacht en de rechterlijke macht is in dit geval volledig in handen van de machthebber(s) waardoor een objectieve controle door het parlement niet mogelijk is. Het gevolg is dat de regering vrijwel ongecontroleerd haar gang kan gaan.

Democratie

Een democratie is een staat waarin in naam de macht in handen van het volk is. Het woord democratie is afgeleid van het woord demos dat in het latijn volk betekent. In het algemeen kiezen de burgers van de staat vertegenwoordigers (volksvertegenwoordigers) die het land besturen in naam van het volk. Dit wordt de representatieve democratie genoemd.

Grondrechten

De belangrijkste grondrechten van de burgers zijn vastgelegd in de grondwet. Grondrechten kunnen opgesplitst worden in klassieke en sociale grondrechten. De klassieke grondrechten garanderen de overheid, in de sociale grondrechten moet de overheid naar vermogen in voorzien.

Voorbeelden van Klassieke grondrechten:

• Kiesrecht
• Het recht op gelijke behandeling
• Vrijheid van drukpers, radio, televisie en film
• Recht van vereniging, vergadering en betoog
• Vrijheid van godsdienst of levensovertuiging
• Vrijheid van onderwijs
• Recht van onaantastbaarheid van het lichaam en eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer

Voorbeelden van Sociale grondrechten:

• Werkgelegenheid
• Leefmilieu
• Woonruimte
• Onderwijs
• Recht op rechtsbijstand
• Sociale zekerheid
• Volksgezondheid
• Maatschappelijke en culturele ontplooiing

Een belangrijk item is het feit dat een burger naar de rechter kan stappen als zijn of haar rechten worden geschonden, dus ook wanneer de overheid de oorzaak hiervan is. Politici zijn in een rechtstaat gebonden aan de uitspraken van de rechter, de rechterlijke macht is onafhankelijk.

Kiezen in Nederland

Alle partijen in Nederland hebben een verkiezingsprogramma. Dit is van wezenlijk belang omdat ze hiermee kiezers voor hun partij kunnen winnen. Hierin staan namelijk de belangrijkste plannen en richtlijnen van de partij.Partijen laten in het verkiezingsprogramma slechts een aantal van hun ideeen naar voren komen, in de hoop dat ze hiermee stemmers winnen. Het is van belang dat je als kiezer verder kijkt dan de ideeen die slechts als stemmentrekker zijn bedoeld. De eerste persoon op de kandidatenlijst waaruit je kunt kiezen tijdens het stemmen is de lijsttrekker. Deze is als het ware het gezicht van de partij tijdens de verkiezingscampagne.

Om meer aandacht te trekken voor de politiek en de verkiezingen zijn er tijdens de verkiezingsperiode meer politiek getinte programma's op radio en tv. Ook zijn er extra uitzendingen van zogenaamde politieke discussieprogramma's (politieke debatten). Via deze extra zendtijd proberen de verschillende partijen de zogenaamde zwevende kiezer voor zich te winnen. Dit is een kiezer die niet elke keer op een en dezelfde partij stemt, of nog twijfelt over zijn of haar defenitieve keuze.

Na de verkiezingen start de kabinetsformatie. Hiervoor wordt een formateur aangesteld welke toeziet op het verloop van de formatie. De formatie kan een lange tijd in beslag nemen, dit is afhankelijk van het feit of de partijen die het kabinet willen vormen het met elkaar eens kunnen worden. Vaak neemt de grootste partij, de winnaar van de verkiezingen, het voortouw en gaat in gesprek met andere partijen om een meerderheid in de 2e kamer te krijgen.Om andere partijen zover te krijgen om mee te doen zullen al deze partijen toezeggingen moeten doen en dingen moeten schrappen van hun 'wensenlijst' (oftewel concessies).

Verschillende soorten kiesrecht

Er bestaan verschillende soorten kiesrecht. In de loop der jaren is het een en ander veranderd in ons kiesrecht.

Drie soorten kiesrecht:

• Censuskiesrecht (1814, de burgers die een bepaald bedrag aan belasting betaalden kregen invloed op het bestuur, de macht van de koning werd ingeperkt)
• Actief kiesrecht (1922, Alle Nederlandse staatsburgers van 18 jaar en ouder kregen kiesrecht)
• Passief kiesrecht( 1922, Alle Nederlande staatsburgers van 18 jaar en ouder konden gekozen worden)

Kiesstelsels

Er zijn twee verschillende soorten kiesstelsels namelijk het evenredig kiesstelsel en het districtenstelsel.

Het evenredig kiesstelsel:

Alle uitgebrachte stemmen worden verdeeld over het beschikbare aantal zetels. Men gaat uit van de kiesdeler bij de berekening, de hoeveelheid stemmen nodig voor 1 zetel. Een aantal landen hanteert de kiesdrempel, een minimumpercentage stemmen om mee te delen in de zetels ( om een te groot aantal kleine partijen tegen te gaan).

Het districtenstelsel:

Hierbij wordt een land verdeeld in districten (gebieden). Als een kandidaaat in een bepaald gebied de meerderheid van de stemmen behaald, wordt deze afgevaardigd naar het landelijk bestuur.