Utøya – AUF zomerkamp eiland in de Tyrifjord

Een klein eiland werd beroemd vanwege een terreurdaad van een enkele man. Op 22 juli 2011 werd het prachtige Noorse eilandje Utøya een moordeiland. Op die dag schoot een Noor 69 aanhangers van de jeugdafdeling van de Noorse Arbeiderspartij dood. De AUF houdt jaarlijks kamp op het eiland. Totdat de nieuwbouw op het eiland klaar is zullen er geen zomerkampen plaatsvinden. Het eiland gaat dan Nieuw Utøya heten.

Een Noors eiland met een geschiedenis

• Zomerkamp eiland van de AUF
• Schieten door extremist
• Utøya bij Oslo
• Nieuw Utøya
• Weerstand bieden aan terreur
• Memory Wound

Zomerkamp eiland van de AUF

In 2013 houdt de Arbeidernes Ungdomsfylking (AUF), de jeugdbeweging van de Noorse Arbeiderspartij voor het eerst weer een politiek zomerkamp voor jongeren. Het is de eerste keer sinds de aanslag van 22 juli 2011, waarbij 69 jonge mensen, die toen ook op kamp waren, werden doodgeschoten. Het eiland werd gesloten en gaat in 2015 weer open. Tijdelijk slaan de jongeren van de AUF hun kamp op in Gulsrud, ook in de buurt van Oslo. Op Utøya wordt sinds de aanslag nieuwbouw gepleegd en dat is in 2015 klaar. Bij helder weer kunnen de AUF-jongeren het eiland Utøya vanaf de oevers van Gulsrud zien liggen. De 22ste juli is een herdenkingsdag geworden.

Schieten door extremist

Op 22 juli vermoordde de Noor Anders Breivik 69 mensen door wild om zich heen te schieten. Breivik, toen 32 jaar oud, heeft rechts-extremistische sympathieën. Hij pleegde zijn daad vermomd als politieagent, waardoor hij de jongeren op het eiland op het verkeerde been zette. Tot op het allerlaatst, toen het te laat was, hadden ze geen argwaan. Ze waren met 500 man bijeen, onder wie oud-premier Gro Harlem Brundtland. De nep-agent mengde zich in het traditionele zomerfeest van de AUF. Hij kreeg entree met de smoes dat hij controle moest uitoefenen in verband met een bomaanslag die eerder die middag in Oslo had plaatsgevonden. Die bomaanslag was geen smoes: die had de Noor ook op zijn geweten. Hij schoot gericht mensen op het eiland dood, een uur en twaalf minuten lang. Velen probeerden aan het vuur te ontkomen door het water in te gaan en weg te zwemmen van het eiland. Anderen verstopten zich achter rotsen. Sommigen sprongen van de rotsen, en vielen op de rotsen daaronder.

Utøya bij Oslo

Het eiland ligt op ongeveer 30 kilometer afstand van Oslo. Het is een klein eiland, bijna halfrond, van 10,6 hectare. Het ligt in het oosten van het meer Tyrifjord. Het eiland is eigendom van de AUF, die er zomerkampen houdt. In 1950 werd het door de Oslo og Omegn faglige samorganisasjonen (Confederatieve vakbond van Oslo en omgeving) aan de jeugdbeweging geschonken. Het eiland is grotendeels bebost met hier en daar een open plek. Het is bereikbaar via een veerpont, met op het eiland een pier als aanlegplaats. Het eiland kent enkele gebouwen en een kampeerplaats:

• hoofdgebouw;
• voorraadschuur op palen;
• schuur;
• kantinegebouw;
• toiletblok;
• schoolgebouw.

Nieuw Utøya

De AUF heeft het beschadigde Utøya herbouwd. Het is het beste antwoord op de terreurdaad van 2011, meent de AUF. Utøya heet Nieuw Utøya. De AUF plaatste:

• Memorial voor de slachtoffers van 22 juli 2011;
• vierkant hoofdgebouw met vergaderruimte en diverse faciliteiten;
• torenklok;
• nieuwe pier;
• nieuwe infrastructuur inclusief The Love Path;
• sportvelden en stranden voor beachvolleybal en football;
• gerenoveerde slaapvertrekken;
• gerenoveerde bestaande gebouwen;
• podium voor optredens en voorstellingen;

Weerstand bieden aan terreur

De organisatie wil Utøya behouden als waardevolle plaats voor jongeren die er een positieve ervaring opdoen. Utøya zelf wil de positieve ervaring zijn, een eiland met een lange toekomst. Duizenden Noren hebben sinds 1950 op Utøya verkeerd en vrijheid, democratie, gelijkheid en solidariteit beleefd en uitgedragen. Vele politieke hervormingen vinden hun oorsprong rond het kampvuur op Utøya. Het opnieuw ingebruiknemen van Utøya is de beste manier om de slachtoffers te eren en weerstand te bieden aan terreur. Nieuw Utøya zoekt de balans tussen nieuw en herinnering. Daarom komt er ook een herdenkingsmonument op het eiland. Utøya wil weer een eiland worden van discussie, ideeën, plannen, vriendschap, plezier en kansen.

22 juli 2016

Vijf jaar na de aanslag spookt het nog op het eiland. Op 22 juli 2016 is er een herdenking. Op het eiland is een monument geplaatst in de vorm van een metalen ring waar alle namen van de omgekomen mensen in staan gegrift. Nabestaanden komen regelmatig naar het eiland en zij krijgen van de beheerder vrij toegang. Ook komen er regelmatig complotdenkers die beweren dat de hele aanval nooit heeft plaatsgehad en dat het is geënsceneerd door de CIA en Mossad. Zij mogen onderzoek doen op het eiland om hun beweringen te staven, maar ze zijn niet welkom als er een herdenking is.

Memory Wound

Naast het monument van de ring met de namen is er een plan en ontwerp om een ingrijpender herdenkingsmonument te maken die 'Memory Wound' moet gaan heten. Landschapsarchitect Jonas Dahlberg maakte in zijn ontwerp een enorme kloof in het landschap, die een deel van een eilandtong afsnijdt van de rest. De losse punt is dan niet meer bereikbaar vanaf Utøya. Op de snijvlakken van de kloof worden dan de namen van de slachtoffers gegraveerd. Omwonenden maken bezwaar, omdat ze niet ín een herdenkingsmonument willen leven en niet nog nadrukkelijker met de wandaad geconfronteerd willen worden. Of dit monument er komt is op het moment van de herdenking in 2016 nog niet zeker.

Film 22 July

Over de gebeurtenissen op Utøya is een film gemaakt met de titel '22 July'. De film werd geregisseerd door Paul Greengrass. Voor het script werd hij bijgestaan door Åsne Seierstad, die het boek 'One of Us' over de gebeurtenissen schreef. De film ging oktober 2018 op Netflix in première.

Lees verder

• Rhode Island – kleinste staat van de Verenigde Staten
• Liberty Island – eiland in New York met Vrijheidsbeeld
• Ellis Island – eiland in de monding van de Hudson rivier
• Cyprus - eiland van Aphrodite in Middellandse Zee
• Lofoten – legendarische eilandengroep in Noorwegen