NLD Leerstoornis (Nonverbal Learning Disabilities)

NLD Non-verbale Leerstoornis (Non Verbal Learning Disabilities). Bij NLD is er sprake van problemen met de informatieverwerking. Auditieve informatie (horen) wordt beter verwerkt dan visuele (zien) of tactiele informatie (voelen). Er zijn problemen met de visuele waarneming en het uitvoeren van (vnl. motorische) taken. Ook is er vaak emotionele en sociale problematiek a.g.v. een beperkt 'sociaal snapvermogen'. Het is een relatief onbekende leerstoornis, terwijl toch 5% van de kinderen NLD heeft.

[/H][H]Leerstoornis NLD

NLD is een afkorting van de Engelse term Non-verbal Learning Disabilities en betekent: Nonverbale Leerstoornissen. Het gaat om leerstoornissen die betrekking hebben op het verwerken van nonverbale informatie. Deze term kan verwarring geven, daar het lijkt te impliceren dat er geen problemen op verbaal gebied zijn. NLD kinderen kunnen echter verbaal vaardig over komen, maar toch problemen hebben met bepaalde aspecten van taal (met name de betekenis en het begrip van talige informatie). Het kind lijkt opt het eerste gezicht vaardig door het verbale vermogen en het meestal goede geheugen voor feiten en verbale informatie. Hierdoor wordt een NLD kind vaak ook overvraagd. Dit kan leiden tot driftigheid, angst en koppigheid.

Nonverbale stoornis

NLD is een stoornis in het verwerken van niet verbale oftewel nonverbale informatie. NLD is een neuropsychologisch begrip. Kinderen met NLD kunnen auditieve informatie (horen) beter verwerken dan visuele (zien) of tactiele informatie (voelen). Of anders gezegd: kinderen met NLD kunnen goed luisteren en vertellen, maar hebben moeite met het visueel waarnemen van dingen en het uitvoeren of doen van dingen (voornamelijk motorische activiteiten). Hierdoor ontstaan vaak ook sociale problemen. NLD problematiek uit zich in de motoriek, het ruimtelijk inzicht, het inzicht in oorzaak en gevolg relaties, de schoolse vaardigheden bij rekenen en schrijven, het werktempo en het ‘sociaal snapvermogen’.

Op school uit NLD zich vaak in specifieke leerproblemen, nl. een onverklaarbaar verschil tussen goede prestaties bij technisch lezen en spellen en steeds slechtere prestaties bij rekenen en begrijpend lezen. NLD gaat vaak gepaard met een tragere sociaal-emotionele ontwikkeling. Deze leerstoornis komt veel voor: vijf procent van de kinderen in het basisonderwijs lijkt NLD te hebben.

Het begrip NLD-syndroom

De term NLD werd in 1971 voor het eerst door Johnson en Mykleburst gebruikt. De Canadese neuropsycholoog Rourke werkte het begrip in de jaren 70 en 80 verder uit en bracht het begrip NLD onder de aandacht van professionals die werken met kinderen met leerstoornissen. Volgens Rourke waren het kinderen met tekorten op het gebied van de zintuiglijke en visuele informatie verwerking, waardoor ze moeite hebben met complexe bewegingen en hun oriëntatie in de ruimte zwak is. Dit zijn de primaire tekorten, die onder meer problemen op het gebied van het vlot inschatten en inspelen op ingewikkelde sociale situaties geven.

Ontwikkelingsverloop bij NLD

De primaire tekorten van een kind met NLD blijken al op zeer jonge leeftijd aanwezig te zijn; alleen worden deze vaak niet volledig opgemerkt. Gedurende het verdere ontwikkelingsverloop komen meerdere kenmerken van dit syndroom steeds duidelijker naar voren. Dit geldt in het bijzonder rond de leeftijd van acht à negen jaar. Dit is de leeftijd dat er van een kind -onder andere op school- meer flexibiliteit wordt verwacht op sociaal en communicatief gebied.

Bij een NLD kind ontwikkelt zich langzamerhand een tekort aan sociale vaardigheden. De vaardigheid om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden en de emotionele stabiliteit zijn zwak. Op het sociaal gebied beschikken kinderen met NLD in het algemeen over weinig sociale vaardigheden en hun inlevingsvermogen is vaak beperkt. Daar komt nog bij dat kinderen met NLD de neiging hebben alles heel letterlijk te nemen, waardoor ze sociale situaties moeilijk kunnen inschatten en vaak ook verkeerd begrijpen. Vaak zijn ze ook angstig in onbekende sociale situaties. Kinderen met NLD hebben moeite met het herkennen en interpreteren van nonverbale signalen (gebaren, gezichtsuitdrukking, lichaamstaal etc.). Dit maakt het sociale contact gecompliceerd. Vaak sluiten kinderen met NLD zich ook af in sociale situaties. Ook kunnen ze regelmatig onverklaarbaar boos of angstig zijn of worden. Ze begrijpen hun eigen emoties veelal niet en raken er door overspoeld, zonder dat er controle over te hebben. De kans is groot dat een kind met NLD zich terugtrekt uit sociale contacten met leeftijdgenoten, angsten zal ontwikkelen en somber wordt.

Na het achtste à negende jaar blijkt er ook steeds meer sprake te zijn van een scheefgroei in de leerontwikkeling, waarbij (inzichtelijk) rekenen en begrijpend lezen verhoudingsgewijs achterblijven bij het technisch lezen en spellen. Vanwege het tekortschietende ruimtelijke oriëntatievermogen wordt door NLD kinderen vooral taal gebruikt om de omgeving te ontdekken. De taalvorm van het kind met NLD is relatief goed, maar de inhoud van de gesproken taal is los zand. De boodschap ontbreekt en er is sprake van gebrek aan samenhang. Ook kan er sprake zijn van een zwakke intonatie.

Kinderen met NLD hebben duidelijke aandachtsproblemen, maar dan hoofdzakelijk op ruimtelijk-visueel gebied. NLD kinderen zien het totale beeld van iets niet, daar hun aandacht alleen uitgaat naar losse visuele details. Bovendien herkennen ze visuele prikkels niet meteen. Zo kan een kind met NLD de nonverbale signalen die de ander geeft totaal over het hoofd zien, waardoor hun gedrag een ongepast of onaangepast karakter krijgt. Zo kunnen ze bv. doorgaan met praten, terwijl de ander aangeeft helemaal geen interesse te hebben voor het gesprek of de gespreksinhoud. (Dit onaangepaste gedrag lijkt op de voor ADHD kenmerkende impulsiviteit in doen en laten, en ook op PDD-NOS/syndroom van Asperger: aan autisme verwante contactstoornis).

Mogelijke oorzaken van NLD

De oorzaken van NLD zijn tot nu toe nog niet duidelijk; er is nog niets met zekerheid te zeggen. Er zijn wel een aantal veronderstellingen die in de loop der tijd nader zijn en worden onderzocht. De eerste veronderstelling (hypothese) kwam van Rourke. Hij veronderstelde dat problemen bij NLD verklaard kunnen worden uit een (ontwikkelings)stoornis van de witte stof in de hersenen, de beschermende laag rondom de zenuwvezels. De rechterhersenhelft, waarin meer witte stof voorkomt dan in de linkerhersenhelft, is gespecialiseerd in het verwerken van nieuwe informatie en het aanleren van nieuwe vaardigheden. De witte stof in de hersenen van kinderen met NLD zou aangetast zijn. Hoe eerder het ontstaan, hoe ernstiger de tekorten zich zouden uiten. Deze tekorten zouden gevolgen hebben voor de informatieverwerking.

Uit neurologisch onderzoek van de laatste jaren blijkt dat veel verschillende hersengebieden een rol spelen bij taken als lezen en rekenen. De 'witte stof veronderstelling' was een eerste aanzet voor de verklaring van NLD, maar lijkt in het licht van nieuwe bevindingen te simpel. Bij NLD zijn er namelijk ook problemen in het werkgeheugen, een functie die niet te lokaliseren is in één van de twee hersenhelften. Ook wordt er gesproken over een stoornis in uitvoerende (executieve) functie, die gelokaliseerd wordt in de frontaalkwab. Verder zijn er onderzoekers die het bestaan van NLD in zijn geheel betwijfelen. De meeste onderzoeken wijzen in de richting van een verstoorde balans tussen de rechter- en linkerhersenhelft. De communicatie tussen beide hersenhelften lijkt op sommige punten verstoord, waardoor informatie te langzaam doorkomt en het leren hierdoor sterk bemoeilijkt wordt.

Diagnose

De diagnose NLD wordt in de regel gebaseerd op basis van een neuropsychologisch profiel van zwakke en sterke kanten, hetgeen informatie geeft over de informatieverwerking van het kind. (De symptomen van NLD kunnen overlap vertonen met andere syndromen ADHD, PDD-NOS, syndroom van Asperger, syndroom van Gilles de la Tourette). Bij de onderkenning van het NLD syndroom is het belangrijk om eerst de ontwikkelingsgeschiedenis van het kind (anamnese gegevens: cognitieve, motorische en sociaal-emotionele ontwikkeling) in kaart te brengen. En dit te combineren met resultaten uit psychologisch testonderzoek. Vaak wordt een IQ test afgenomen, waarbij specifiek gekeken zal worden naar het verschil tussen het verbale IQ en het performale IQ (visueel/ruimtelijk-analytisch vermogen). Daarnaast dienen de schoolprestaties van het kind bekeken te worden. Vaak vindt er ook neuro-psychologisch onderzoek plaats, om neurologische problemen (informatieverwerking hersenen) op het spoor te komen. Soms kan er ook kinderpsychiatrisch onderzoek plaatsvinden. Recent zijn de NLD schalen verschenen, een screeningsinstrument bestaande uit vragenlijsten voor een indicatie van NLD.

Symptomen die mogelijk voor kunnen komen bij NLD

• Weinig exploratiedrang bij het zeer jonge kind (veel zitten en kijken)
• Trapsgewijze ontwikkeling
• Langzame ontwikkeling van motoriek en handvaardigheid
• Onhandige, houterige grove motoriek
• Veel ‘gekke’ ongelukjes
• Problemen met de fijne motoriek (pengreep, hanteren van mes en vork etc.)
• Weinig spel en vooral weinig spel met sensopathisch en constructiemateriaal
• Slechte oog-hand-coördinatie
• Spraakontwikkeling die vrij laat op gang komt (eenmaal op gang gekomen is de spraak goed; wel kunnen er uitspraak problemen zijn en eigenaardigheden zoals echoën, herhalingen en een monotone spraak)
• Veel praten, maar de taal/denk-ontwikkeling in de kleutertijd komt moeilijk op gang
• Problemen met inzichtelijk rekenen (technisch rekenen wordt wel aangeleerd)
• Traagheid, onzekerheid in het werk
• Moeite met aanleren van routines (beheerst het kind ze eenmaal, dan zit het er ook goed tot extreem goed in)
• Veel moeite met nieuwe situaties
• Passief gedrag
• Beperkt sociaal inschattingsvermogen (storten zich voortdurend overal in en raken vervolgens onthand)
• Weinig sociale vaardigheden
• Angst voor ongewone sociale situaties
• Onverklaarbare uitingen van woede en angst
• Moeite met herkennen van nonverbale signalen (gebaren, gelaatsuitdrukkingen)
• Problemen met overzicht, bijvoorbeeld in gymzaal en zwembad
• Snel verdwalen
• Gevaarlijk gedrag in het verkeer

Bij een vermoeden van NLD bij een kind, is het belangrijk om zo snel mogelijk stappen te ondernemen in overleg met een professionele deskundige (psycholoog of orthopedagoog). Vroegtijdige onderkenning en begeleiding van kinderen met NLD is erg belangrijk, daar NLD grote invloed kan hebben op het ontstaan van sociale, emotionele en diverse andere problemen. Ook voor scholen is het van groot belang om meer inzicht te krijgen in deze leerstoornis en de begeleiding ervan.

Meer informatie over het NLD syndroom

• www.balansdigitaal.nl
• www.nldinfo.nl
• www.nldline.com

Lees verder

• Nonverbale communicatie