Stress - Beroepsklachten

Ieder beroep brengt een specifiek type spanning, stress of klachten met zich mee. Accountant, Arts, Chauffeur, Gezondheidszorg, Leerkracht, Leidinggevende (Manager) Luchtverkeersleider en Werknemer in Ploegendienst, zijn de beroepsgroepen die hier in relatie tot stressklachten bekeken worden. Zo komen b.v. hartkloppingen, hoge bloeddruk, maag- en darmstoornissen, maagzweren, migraine, burnout in de ene beroepsgroep vaker voor dan in de andere.

Stress in beroepen

• Beroep en Stress
• Beroepsgerelateerde stress
• Accountants
• Artsen
• Chauffeurs
• Gezondheidszorg
• Leerkrachten
• Leidinggevende Manager
• Luchtverkeersleiding
• Ploegendienst

Beroep en Stress

Onderstaand wordt een aantal beroepen besproken -in alfabetische volgorde- in relatie tot stress. Welke specifieke klachten of aandoeningen in bepaalde beroepen naar voren komen. De lijst geeft geen volledig overzicht van alle beroepen. Als een bepaald beroep er niet tussen staat, betekent dit overigens niet dat er geen sprake is van een stressvol beroep of geen effecten van stress c.q. beroepsgerelateerde stress. De selectie van onderstaande beroepen is gebaseerd op gegevens die al dan niet bekend zijn c.q. uit onderzoek naar voren zijn gekomen. Tevens worden de beroepen soms in algemene termen beschreven en niet per specifiek vakgebied. Zo kan een leidinggevende in verschillende sectoren werkzaam zijn en een leerkracht les geven in het basisonderwijs, speciaal onderwijs of in het voortgezet onderwijs, een chauffeur kan een bus- of vrachtwagenchauffeur zijn etc. In de praktijk zullen hier bij gedifferentieerde werkvelden specifieke verschillen te constateren zijn. De onderstaande klachten in relatie tot stress worden overwegend in het kader van het beroep in het algemeen (grote lijnen) besproken.

Beroepsziekte

Wanneer het risico op bepaalde aandoeningen of een bepaalde ziekte relatief tweemaal zo hoog is als gemiddeld (normaal) is, spreekt men van een beroepsziekte. (Zo komt bv. de beroepsziekte kapperseczeem beduidend vaker voor bij kappers en draagt dit type eczeem ondertussen ook de naam van het beroep).

Beroepsgerelateerde stress

Er worden negen beroepen besproken, waarbij de meest voorkomende stressgerelateerde klachten worden aangegeven.

Accountants

Uit onderzoek komt naar voren dat er bij deze beroepsgroep met name sprake is van stijging van het cholesterolgehalte in het bloedplasma in drukke periodes met veel werk tegelijkertijd.

Artsen

Bij huisartsen en anesthesisten blijken vaker hartaandoeningen voor te komen dan bij huidartsen en pathologen. Wellicht ervaren de eerste twee genoemden meer stress in hun werk. Tevens is uit (Brits) onderzoek naar voren gekomen dat artsen een relatief grotere kans lopen op verslaving aan kalmerende middelen en drugs. Artsen hebben in hun beroep te maken met spanningen en een grote verantwoordelijkheid doordat ze te maken hebben met mensenlevens en betrokken (kunnen) zijn bij leven en dood.

Chauffeurs

Bij chauffeurs komen verhoogde bloeddruk, snelle hartslag, hartkloppingen, zweten en maag- en darmstoornissen vaak voor. De stress blijkt voornamelijk voort te komen uit een combinatie van factoren. Zoals de concentratie op steeds drukkere wegen, fysieke problemen door te lang in dezelfde houding te moeten zitten en verveling op lange ritten. Daarenboven komt het op tijd rijden, veelvuldig in files stilstaan en in sommige gevallen ook het voortdurende lawaai van de motor.

Gezondheidszorg

De gezondheidszorg kent vele verschillende takken. Zo zal er in het ene veld meer sprake van spanning of fysieke belasting zijn dan in het andere. In het algemeen gesproken komen er bij werkenden in de gezondheidszorg vooral rugklachten, verhoogde bloeddruk, migraine of spanningshoofdpijn, gejaagdheid en psychische klachten of overspannenheid naar voren. Dit blijkt voort te komen uit inhoudelijke aspecten en taken die het beroep an sich met zich meebrengt. Maar ook (en misschien vooral) uit toenemende onderbezetting, te hoge werkdruk en niet meer de aandacht, tijd en kwalitatieve zorg aan mensen of patiënten kunnen besteden die men eigenlijk graag zou willen of die in principe een belangrijk onderdeel c.q. hoofdmoot van het beroep zou moeten zijn.

Leerkrachten

Bij leerkrachten komen opvallend vaak emotionele spanningen, psychische klachten en overspannenheid naar voren. Met name burnout klachten komen in deze beroepsgroep vaak voor. Dit lijkt mede voort te komen uit de inhoud van de functie zelf. Van een leerkracht wordt niet alleen know how qua lesstof verwacht, maar ook didactische en pedagogische vaardigheden. En daar er in toenemende mate sprake is van agressiviteit, zowel in de maatschappij in het algemeen als op scholen, krijgen leerkrachten het extra zwaar te verduren.

Leidinggevende Manager

In de tachtiger jaren werd een hartinfarct een 'managers disease' genoemd. Dit is achterhaald, in zoverre dat hartklachten al lang niet meer alleen in verband met (of als beroepsziekte) van managers wordt genoemd. Wel zijn hartklachten nog steeds stressgerelateerde klachten die vaak naar voren komen in deze beroepsgroep. Managers in het middenkader blijken stressgevoeliger te zijn dan topkader managers.

Tevens blijken managers vaker last te hebben van maag- en darmproblemen en spanning. Een belangrijke factor van vermoeidheid en gespannenheid blijkt het gegeven te zijn dat veel managers hun werk moeilijk los kunnen laten en de neiging hebben steeds bezig te zijn met wat nog allemaal gebeuren moet en niet met wat allemaal reeds gedaan is. Hierdoor is er voortdurend sprake van geestelijke of psychische druk (denkvermogen).

Grote verantwoordelijkheid kan samengaan met negatieve stress. Echter dit hangt mede af van stressbestendigheid en scheelt per individu. Verder is een goede inschatting van de eigen capaciteiten belangrijk om een leidinggevende of managersfunctie wel of niet te ambiëren of accepteren. Niet iedereen is in de wieg gelegd om leiding te geven en verantwoordelijkheid te dragen. Zo zou iemand kwalitatief gezien qua kennisniveau of inzicht wel leiding kunnen geven, maar qua persoonlijkheid niet. Dit gegeven speelt een belangrijke rol in het ontwikkelen van stressgerelateerde klachten.

Luchtverkeersleiding

Bij luchtverkeersleiders blijkt er vaak sprake te zijn van hoge bloeddruk en maagzweren. Symptomen als een snelle polsslag, zweten, een verhoogde adrenaline en noradrenaline aanmaak, worden vaker waargenomen in deze beroepsgroep. Dit lijkt te maken hebben met de eis tot het vermogen van een voortdurende opperste concentratie en de hectische en onvoorspelbare situaties die acuut kunnen ontstaan in het luchtverkeer. En last but not least een enorm verantwoordelijkheidsgevoel door het besef dat het mensenlevens kan betreffen. Een fout als verkeersleider kan meestal moeilijk herstelt worden en kan dramatische en fatale gevolgen hebben.

Ploegendienst

Onder werknemers in ploegendienst komen relatief veel maagzweren voor. Men vermoedt dat wisselende diensten een verstoring van de productie van bijnierschorshormonen en adrenaline teweegbrengen, waardoor stress veroorzaakt kan worden. Verder lijkt door afwijkende werktijden een verstoord sociaal leven of moeilijk deel kunnen nemen aan sociale activiteiten ook een belangrijke stressfactor te zijn (zie verder stressoren. Stress of de mate van stress blijkt bij het werken in ploegendienst op langere termijn, naarmate men er meer aan gewend is, wel af te nemen.

In het algemeen blijken lange werktijden mensen over het algemeen vatbaar te maken voor hartklachten en hartaanvallen. Een gunstige uitzondering hierop blijken landbouwers c.q. boeren te zijn.

Noot: De onderzoeksgegevens die als bron hebben gediend voor dit artikel zijn uit 2004 en zijn zoveel mogelijk aangevuld met recente gegevens. Het zou echter kunnen zijn dat er verschuivingen of veranderingen hebben plaatsgevonden c.q. recente gegevens andere of nieuwe aspecten naar voren zouden brengen.

Lees verder

• Werk en Stress - Oorzaken stress en burn-out
• Werk en Stress - Coping
• Test je Kans op Stress
• Persoonlijkheid en Stress
• Lichamelijke Reacties bij Stress