Jongeren en homoseksualiteit

Al lange tijd doet de mens een poging tot het begrijpen van de verschillen in seksuele geaardheid. Over de precieze verklaring voor homoseksualiteit zijn wetenschappers het nog niet eens, maar een begin is er. Daarnaast speelt de houding van de maatschappij een rol bij de beleving en uiting van homoseksualiteit. Hoe is deze houding in de loop der jaren veranderd en hoe is deze houding nu? En in hoeverre verschilt de houding van volwassenen met die van jongeren?

Afwijken van de rest

Voor veel jongeren is het een flinke schok; erachter komen dat je homo- of biseksueel bent. In de huidige, heterogerichte maatschappij is homoseksualiteit niet meer een groot taboe, maar toch worden homoseksuelen vaak nog als aparte groep en ‘anders’ beschouwd. Over het algemeen gaat men ervan uit dat iedereen hetero is, op een klein groepje na. Als je als jongere merkt dat jij die kriebels juist krijgt bij iemand van je eigen geslacht, kan dit behoorlijk lastig zijn. Je wijkt immers af van de rest, en als er íets is wat je als puber niet wilt, is het afwijken van de rest. Over deze maatschappelijke kant later meer. Laten we eerst eens gaan kijken naar homoseksualiteit vanuit wetenschappelijk oogpunt.

Geaardheid bepaald door speldenknop?

Over de oorzaak van homoseksualiteit zijn wetenschappers het nog steeds niet eens. Sommigen zoeken het antwoord in biologische factoren, terwijl anderen het als aangeleerd gedrag beschouwen, of als een combinatie van beide. Vraag is nu; in hoeverre is er een lichamelijke oorzaak voor homoseksualiteit te vinden?

Al lang was bekend dat homoseksualiteit ook bij dieren bestaat. Bij meerdere gewervelde diersoorten, o.a. bij schapen, is homoseksueel gedrag vastgesteld. Een onderzoek onder een aantal kuddes schapen heeft aangetoond dat de hersenen van homoseksuele rammen op enkele punten afwijken van die van heteroschapen. Een belangrijke factor is een gebiedje in de hypothalamus, oSDN “ovine sexually dimorphic nucleus” genaamd. Dit deeltje van de hersenen, dat ongeveer zo klein is als een speldenknop, is bij homoseksuele rammen twee keer zo klein als bij heterorammen. Bij hen is oSDN even groot als bij ooien (vrouwtjesschapen). Ook het aantal hersencellen in het bewuste gebied is bij homorammen kleiner dan bij heterorammen, en even groot als dat van ooien.

Ook bij mensen is onderzoek gedaan naar de hersenen. Hierbij bleek dat in het menselijk brein oSDN bij homo’s en hetero’s eveneens verschillend van grootte is. Er is dus zeker een lichamelijk verschil tussen homo- en heteroseksuelen. Maar de volgende vraag die rijst, is of dit verschil oorzaak of juist een gevolg is van de seksuele geaardheid. Op dit moment gaan veel wetenschappers ervan uit dat een embryo via vele verschillende stappen zijn uiteindelijke geslacht krijgt. Als bij één van deze stappen, in dit geval de seksuele voorkeur, iets fout gaat, krijgt het embryo de eigenschap die eigenlijk bij het andere geslacht hoort. Het is zeer waarschijnlijk dat al tijdens de zwangerschap de geaardheid wordt bepaald.

Deze theorie geeft ook direct een verklaring voor het feit dat homoseksuelen überhaupt bestaan. Volgens Darwins evolutietheorie zouden homoseksuelen allang uitgestorven moeten zijn, aangezien ze een sterk verminderde drang tot voortplanten – met als resultaat nakomelingen – hebben. Maar als het onmogelijk zou zijn om homoseksualiteit via de genen door te geven, gaat de hele theorie niet op.

Het is ook mogelijk dat de oorzaak van homoseksualiteit te vinden is in zowel biologische- als milieufactoren. In het kort komt het erop neer dat men ervan uit gaat dat een mens een biologische aanleg heeft voor homoseksualiteit, die zich onder invloed van milieufactoren wel of niet zal uiten.

Een belangrijk principe hierbij is de mogelijkheid van het menselijk brein om te leren. Dit gebeurt door het mechanisme van beloning en bestraffing. Als iemand homoseksuele aanleg heeft, kan hij zich gaan herkennen in andere homoseksuelen. Hij plaatst zich op dat moment bij de groep homoseksuelen. Dit brengt een beloningseffect teweeg; een mens is een kuddedier en wil graag ergens bij horen. Maar nu de persoon zich bij de homoseksuelen heeft geschaard, zal hij heteroseksuele gevoelens onbewust als ‘verkeerd’ of ‘ongewenst’ zien. Het gevoel homoseksueel te zijn wordt versterkt. Dit principe kan ook de andere kant op werken; een (biologisch gezien) homoseksueel kan zich bij voorbaat al bij de groep heteroseksuelen indelen, en daardoor zijn homoseksuele gevoelens als ongewenst of verkeerd opvatten; hij wordt door zijn hersenen gestraft voor deze gevoelens, omdat de persoon niet meer bij ‘de kudde’ hoort als hij niet meer hetero zou zijn.

Tolerant, maar het kan altijd beter

Tot zover de puur wetenschappelijke kijk op homoseksualiteit. De maatschappelijke kant van de zaak is vaak een stuk ingewikkelder. Zoals hierboven al even naar voren is gekomen, heeft de mens sterk de neiging om dingen, personen etc. te generaliseren en in hokjes in te delen. Wat betreft seksuele voorkeur heeft men dit overigens niet altijd gedaan. Bekend is dat de Grieken en Romeinen het heel normaal vonden als een man seks had met zowel mannen als vrouwen. Gedurende een lange periode daarna werd homoseksualiteit als zonde beschouwd, getuige een volgend citaat van Leviticus, die zowel in de Thora als in de Bijbel spreekt:

"Wanneer iemand bij een man ligt als bij een vrouw, bedrijven beiden een gruweldaad; zij moeten ter dood worden gebracht: er rust bloedschuld op hen." (Leviticus, 20:13).

Pas in de jaren ’60 van de 20ste eeuw kwam homoseksualiteit uit het verdoemhoekje en begon de emancipatie van homoseksuelen op gang te komen. Homoseksuelen werden zichtbaarder en durfden ook zichtbaar te zijn. Homoseksuelen kregen hun eigen vlag, de regenboogvlag. Tegenwoordig hebben homoseksuelen in veel landen wettelijk gezien dezelfde rechten als heteroseksuelen. In Nederland en enkele andere landen, waaronder België en Canada, is het voor homoseksuelen mogelijk te trouwen. Vroeger werd een huwelijk gedefinieerd als een verbintenis tussen één man en één vrouw, maar sinds 1 april 2001 is in Nederland, als eerste land ter wereld, het huwelijk ook opengesteld voor personen van gelijk geslacht.

Nederland staat bekend om haar tolerantie t.o.v. sociale minderheden. Met homoseksualiteit is het niet anders. In Nederland hebben homoseksuelen dezelfde rechten als hetero’s en over het algemeen kunnen twee mannen gewoon hand in hand over straat lopen.

Hoewel, gewoon? Veel homoseksuelen voelen zich toch ongemakkelijk als ze in het openbaar hun homoseksualiteit tonen. Twee mannen die hand in hand over straat lopen, krijgen vaak verbaasde blikken toegeworpen of worden nageroepen. 40% van de homoseksuele jongeren geeft aan regelmatig te maken te hebben met discriminatie. Het meest storend noemt 21% het naroepen op straat, 17% geeft aan zich het meest te ergeren aan discriminatie op school. De incidenten van afgelopen zomer, waarbij homoseksuelen in elkaar geslagen werden, zijn een goed voorbeeld van de homohaat die nog steeds leeft. En schijnbaar herleeft. Onderzoek door o.a. De Nationale Jeugdraad toont aan dat vooral jongeren steeds negatiever tegenover homoseksualiteit staan.

Bovengenoemde incidenten wekken misschien de indruk dat een groot deel van de mensen tegen homoseksualiteit is. Dit is echter niet het geval. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat ongeveer vijf procent van de Nederlanders negatief oordeelt over homoseksualiteit. Dit percentage is al een aantal jaar redelijk stabiel. Hieruit kunnen we concluderen dat het niet zozeer het aantal homofobe mensen stijgt, als wel de mate van radicalisering.

Jongeren

Met de tolerantie onder volwassenen lijkt het over het algemeen wel goed te zitten, maar hoe zit het met jongeren? Volgens het COC, de Nederlandse belangenvereniging voor homo- en biseksuelen, niet al te best. Het COC constateert de laatste jaren een daling van de tolerantie onder jongeren. Vooral jongeren op het VMBO denken vrij negatief over homoseksualiteit.

Uit onderzoek van De Nationale Jeugdraad blijkt dat gemiddeld 66% van de jongeren het oneens is met de stelling “Het is vreemd wanneer iemand homo of lesbisch is”. 17% zegt hierover geen mening te hebben, terwijl eenzelfde percentage zegt het wel vreemd te vinden. Hierin komt direct het verschil tussen jongeren en volwassenen naar voren; zoals eerder genoemd, keurt slechts vijf procent van de volwassenen homoseksualiteit af. Nu zullen sommigen denken dat deze negatieve houding vooral met het groeiend aantal moslims onder de jeugd te maken heeft. Het is inderdaad zo dat de moslimjeugd in het algemeen negatiever over homoseksualiteit denkt dat anders- of niet-gelovigen. Van de moslims vindt 31% het vreemd als iemand homoseksueel is, terwijl 38% het niet vreemd vindt. 31% heeft hierover geen mening. Toch is het grotere aantal moslims onder de jeugd slechts ten dele een verklaring voor de verschillen tussen de jeugd en volwassenen, aangezien ook bij anders- of niet gelovige jongeren resp. 12% en 16% homoseksualiteit vreemd vindt. Dit wil zeggen dat ook de niet-moslimjongeren in het algemeen minder positief denken over homoseksualiteit dan volwassenen.

Overigens blijkt dat jongens een stuk negatiever zijn dan meisjes; van de jongens zegt nog geen 45% homoseksualiteit goed te keuren, terwijl dit bij de meisjes 75% is. Dit verschil komt ook duidelijk naar voren als we de jongeren de stellingen “ik vind het vies als twee meisjes vrijen” en “ik vind het vies als twee jongens vrijen” voorleggen. Met de laatste stelling is maar liefst 55% van de jongens het eens, tegenover 22% van de meisjes. Twee vrijende meisjes kunnen op meer sympathie rekenen; 14% van de jongens vindt dit vies, tegenover 19% van de meisjes.

Hieruit kunnen we twee dingen concluderen. Ten eerste bevestigt het de eerdere resultaten; jongens zijn inderdaad negatiever over homoseksualiteit dan meisjes. Tweede conclusie is dat jongeren positiever staan tegenover twee lesbische vrouwen dan tegenover twee homoseksuele mannen. Dit komt misschien doordat ook heteroseksuele vriendinnen vaak al erg close met elkaar zijn, wel eens hand in hand lopen, etc. Men is er meer aan gewend dat twee meisjes intiem zijn.

Een andere verklaring zou kunnen zijn dat een vriendschap tussen meisjes, meer dan bij jongens, gericht is op een emotionele band. Hierdoor kunnen vrouwen het zich misschien beter voorstellen dat je als vrouw op vrouwen valt. Ook het feit dat jongens het als een zwakte zien wanneer iemand ‘typisch vrouwelijke’ eigenschappen vertoont, kan meespelen. Op mannen vallen is iets voor vrouwen, dus wordt het als een zwakte gezien als je als jongen op mannen valt. Bij meisjes is dit veel minder het geval. Door het feminisme hebben vrouwen de laatste decennia al flink wat taken en eigenschappen van mannen overgenomen. Dit is algemeen geaccepteerd en wordt door veel vrouwen zelfs verdedigd. Als een vrouw dan nog net íets meer van de eigenschappen van een man heeft – namelijk dat ze op vrouwen valt – wordt dit niet als iets heel erg verkeerds gezien.

Al met al kunnen we concluderen dat het redelijk de goede kant op gaat met de tolerantie t.o.v. homoseksualiteit. De overgrote meerderheid van de Nederlanders staat neutraal tot positief tegenover homoseksualiteit. Maar dat is absoluut geen reden om het onderwerp te laten rusten! Integendeel. We moeten alert blijven op radicalisering van met name de jeugd. Voorlichting op school kan hierbij helpen. En dan niet zoals dat nu veelal gaat bij de biologieles; de standaard is heteroseksualiteit, bijna alle lessen seksuele voorlichting gaan over heteroseksualiteit. En o, ja, homoseksualiteit, dat kan ook nog...