Van ta-ta-ta tot taaldiploma

Wat voor je broertje van ruim anderhalf nog ‘boehij’ is, is voor je nichtje van drie gewoon een ‘boerderij’. Tussen deze twee kindertjes zit amper anderhalf jaar verschil in leeftijd, maar wel een enorm verschil in kennis van de moedertaal en de uiting hiervan. Over een jaar of twee zal je broertje ongeveer net zo ver zijn als dat je nichtje nu is. Hij is dan in een andere fase van het taalverwervingsproces gekomen. Natuurlijk is dan ook je nichtje weer een fase verder. Gaat deze overgang van fase naar fase eindeloos door? Nee, dat niet. Uit welke fases bestaat het taalverwervingsproces dan wel?

Taalverwerving in het algemeen

Kinderen verwerven dus taal. Het taalverwervingsproces begint direct na de geboorte en eindigt zo rond het negende levensjaar. Deze periode, namelijk die waarbinnen de taal geleerd moet worden, noemt men de kritische periode. De kritische periode is in te delen in een viertal fases: de voortalige periode, de vroegtalige periode, de differentiatiefase en de voltooiingsfase. Iedere fase wordt gekenmerkt door een aantal, voor het kind, nieuwe vaardigheden en grammaticale ontwikkelingen.

De pre-linguale fase

Vanaf de geboorte tot op de leeftijd van ongeveer één jaar bevindt een kind zich in de voortalige ofwel de pre-linguale fase. De eerste weken na de geboorte raakt het kind vooral bekend met geluiden uit zijn of haar omgeving. Iets later komt ook de verwerving van fonologische vaardigheden op gang. Kinderen leren dan de klankstructuur van hun moedertaal herkennen. Heel belangrijk hierbij zijn de spraakcontrasten die in hun moedertaal van belang zijn. Daarnaast leren kinderen de klanken die ze horen ook uit te spreken. In de loop van de voortalige periode gaat het kind ook klanken combineren. Aan het einde van de voortalige periode is het kind in de brabbelfase gekomen. Soms lijkt het hierbij of het kind al echte woordjes uitspreekt en sommige klanken hebben al een duidelijke betekenis. In dit stadium is het kind niet meer alleen toehoorder: het gaat zich steeds meer mengen in gesprekken.

De vroegtalige periode

Op de voortalige periode volgt de vroegtalige periode. Deze periode loopt van ongeveer het eerste jaar tot de leeftijd van twee jaar en zes maanden. De klankcombinaties uit de brabbelfase veranderen langzaam in echte woordjes, waaraan het kind ook een betekenis gaat toekennen. Dit noemen we de semantische vaardigheden. De eerste paar maanden gebruikt het kind alleen nog maar losse woorden. Deze periode wordt ook wel de éénwoordfase genoemd. Woorden die het kind als eerste uit gaat spreken hebben vaak betrekking op dingen die vaak gezegd of gezien worden. Hierbij kun je denken aan woorden als mama, bal en nee. Doordat het kind nog steeds niet al te veel kan zeggen, zal in deze periode het non-verbale gedrag nog een grote rol spelen. Een tweede soort vaardigheden die het kind in de vroegtalige periode verwerft, zijn de syntactische vaardigheden. Met syntactische vaardigheden wordt bedoeld dat een kind woorden gaat combineren en hierbij ook regels gaat toepassen. In deze periode worden er meer en meer korte zinnetjes gevormd. Het kind mag dan nog veel fouten maken in het vervoegen en verbuigen van woorden, de zinnen worden al wel volgens de regels van de moedertaal gevormd!

De diffenteriatiefase

Tegen de tijd dat het kind al echt goed verstaanbaar wordt, belandt het in de differentiatiefase. De differentiatiefase loopt van de leeftijd van twee jaar en zes maanden tot ongeveer het vijfde levensjaar. In deze fase komt de grammaticale ontwikkeling in een stroomversnelling. Het kind gaat steeds meer experimenteren met werkwoorden en komt hiermee tot constructies die grammaticaal juist zijn. Daarnaast vergroot de woordenschat in deze periode enorm en wordt de articulatie en de uitspraak van woorden steeds beter. Lastige letters zoals de r en de s komen steeds beter tot hun recht. Verder verwerft het kind in deze periode morfologische vaardigheden en begint de ontwikkeling van het metalinguïstisch bewustzijn. Met morfologische vaardigheden wordt bedoeld dat kinderen leren samenstellingen te maken en werkwoorden te vervoegen. Het metalinguïstisch houdt in dat het kind gaat nadenken over taal en de correctheid van een zin kan beoordelen.

De voltooiingsfase

De laatste fase van het taalverwervingsproces is de voltooiingsfase. Deze fase voltrekt zich van het vijfde tot het negende jaar. Bij de ingang van deze fase zijn bijna alle vaardigheden aanwezig. Een enkele wordt nog verworven en de anderen worden verbeterd. De woordenschat breidt zich enorm uit, er worden woordsoorten bijgeleerd en de vervoeging van werkwoorden is al een flink eind op weg. Doordat het kind in deze periode ook leert lezen en schrijven, ontwikkelt het metalinguïstisch bewustzijn zich in deze periode sterk. Verder is er een grote ontwikkeling op sociaal gebied. Aan het einde van de voltooiingsfase beheerst het kind genoeg kennis en inzicht om goede, logische zinnen te maken. Het taaldiploma is behaald!

Ter afsluiting

Kortom: de periode waarbinnen kinderen taal leren, noemen we ook wel de kritische periode. Deze periode is in te delen in een viertal periodes, namelijk de voortalige periode, de vroegtalige periode, de differentiatiefase en de voltooiingsfase. Aan het einde van de voltooiingsfase is het kind in staat correcte zinnen te maken. Dit wil overigens niet zeggen dat er geen fouten meer worden gemaakt. De grappige fouten van vroeger veranderen meer en meer in domme vergissingen!