Roodharig: een vloek of een zegen?

Een echte rooie: iemand met rood haar, bleke huid en sproeten: dat valt meteen op. Dat is niet alleen van deze tijd. Door de eeuwen heen zijn roodharigen uitverkoren geweest, maar vaker nog verguisd vanwege hun haarkleur. In de Middeleeuwen eindigden roodharige vrouwen niet zelden als heks op de brandstapel. Mensen met rood haar zouden temperamentvol zijn en sensueel. Eén ding is zeker: rood haar is betrekkelijk zeldzaam en dat wordt het steeds meer, zo wordt ons voorspeld.

Rooien

Rooien en valen zijn donderstralen
Vuurtoren!
Stoplicht! Wanneer spring je op groen?!
Rooie biet!
Had je vader roest in zijn pijpje?!
maar ook:
Mooi rood is niet lelijk
"Meisjes met rode haren die kunnen kussen, dat is niet mis", zong Arne Jansen in de jaren '70

Rood haar kan in verschillende tinten voorkomen: van bleek rossig tot diep koperrood. Het gaat samen met een blanke huid en de aanleg voor sproeten. Door de eeuwen heen zijn roodharigen altijd met vooroordelen en achterdocht behandeld. Daarnaast worden ze vaak betiteld als temperamentvol en sensueel. Het mag duidelijk zijn: rood haar roept reacties op, of het nou positieve of negatieve zijn. Bovenstaande uitlatingen zullen de meeste roodharigen bekend voorkomen.

Zeldzaam

Rood haar is de meest zeldzame haarkleur bij de mens: wereldwijd heeft 1% van de mensen deze kleur. In Amerika zijn 2-5 % van de mensen roodharig, in Ierland 11% en Schotland staat bovenaan: 13% van de bevolking heeft er rood haar.
In Nederland komt het in redelijke mate voor en in andere delen van de wereld is het ook te vinden. Wetenschappers denken dat het oorspronkelijk uit Mesopotamië komt, het huidige Irak en Iran. Mensen met rood haar hebben gemiddeld 90.000 haren, mensen met zwart haar 100.000, brunettes 110.000 en blondines 150.000. Rood haar is wel voller en dikker dan haren in de andere kleuren.

Erfelijkheid

Men weet nog niet helemaal precies hoe de haarkleur tot stand komt als het om erfelijkheid gaat. Wel is duidelijk dat iemand met rood haar in ieder geval twee genen voor rood haar heeft en die combinatie is relatief zeldzaam. Een gen is de drager van een specifieke erfelijke eigenschap, een stukje DNA.
Omdat de erfelijke eigenschap (gen) voor het krijgen van rood haar ondergeschikt (recessief) is aan het sterke gen voor bruin/zwart haar, moet het door beide ouders doorgegeven worden om een kind met rood haar te krijgen. Het gen voor rood haar wordt onderdrukt door het gen voor bruin/zwart haar als deze beiden aanwezig zijn. Het gen voor rood haar komt maar bij 4% van de bevolking voor. Dit betekent dat hooguit twee op de honderd mensen in de Westerse wereld rood haar hebben. Als je maar één gen voor rood haar hebt, dan heb je toch een beetje de eigenschappen van iemand met rood haar: een rossige gloed over je haar of een bleke huid met sproeten.

Het gen voor rood haar is ontstaan door een mutatie (verandering) in het melanocortine1 receptor gen (MC1R). Dit gemuteerde gen kon zich handhaven omdat het voordelen opleverde voor mensen in noordelijker gelegen streken.
Bij mensen die in gebieden rondom de evenaar leven zorgt de donkere huid en haar voor bescherming tegen huidkanker die wordt veroorzaakt door de sterke UV straling van de zon.

Mensen met een lichte huid – samen met blond of rood haar – komen meer voor in gebieden die verder van de evenaar liggen, zoals Europa. Die hebben een betere vitamine D- productie (dat gebeurt in de huid) waardoor ze in de noordelijke gebieden in het voordeel zijn. In landen waar de zon veel meer schijnt is een bleke kleur weer een nadeel omdat de huid veel gevoeliger is voor zonnebrand. Het is dan ook niet vreemd dat er meer roodharigen te vinden zijn in landen verder weg van de evenaar.

Rood haar: een vloek of een zegen?

Door de eeuwen heen is er door anderen nogal verschillend gereageerd op roodharigen, gezien het volgende:

• Bij de Romeinen waren roodharigen geliefd als slaaf en als partner.
• In de Middeleeuwen kwamen roodharigen vaak als heks op de brandstapel om de rode haarkleur uit te roeien; ze werden als demonisch beschouwd.
• Roodharigen worden vaak geplaagd of zelfs gepest. Er bestaat zelfs een term voor: gingerisme.
• Het is mogelijk dat mensen met rood haar meer pijn voelen en meer verdoving nodig hebben bij een pijnlijke behandeling, hoewel de onderzoeken daarnaar geen eensluidend antwoord geven.
• Mensen met rood haar hebben een lichte huid die zeer gevoelig is voor de zon. Ze hebben een daardoor een groter kans om huidkanker te krijgen.
• In de modellenbranche is er heden ten dage grote vraag naar mannelijke en vrouwelijke fotomodellen met natuurlijk rood haar.
• In Denemarken wordt het een eer gevonden om een kind met rood haar te hebben.
• Op Corsica spuugt men op de grond en keert men om als men iemand met rood haar tegenkomt.
• In Polen gelooft men dat als je drie roodharigen tegenkomt, je de loterij zult winnen.
• Waar of niet waar: sommige onderzoekers denken dat door migratie rood haar zal uitsterven en over honderd jaar bijna niet meer bestaat.

Roodharigendag

Sinds 2005 wordt elk jaar begin september in Breda de Roodharigendag gehouden (vanaf dit jaar duurt het elk jaar twee dagen), waar mensen uit allerlei landen op af komen. Er zijn bijvoorbeeld fotoshoots, tentoonstellingen en lezingen; allerlei activiteiten die met de eigenschap te maken hebben. Het evenement is uniek in de wereld. Er is in verschillende landen aandacht voor geweest in de pers.
De komende jaren is de Roodharigendag op de volgende data:

• 3 en 4 september 2012
• 31 augustus en 1 september 2013
• 6 en 7 september 2014
• 5 en 6 september 2015

Het is nog niet bekend of die ook in Breda zullen worden gehouden, zoals tot nu toe het geval was.

Bekende roodharigen

• Vincent van Gogh, schilder
• Hannie Schaft, verzetsstrijdster
• Julia roberts, filmster
• Julianne Moore, actrice
• Nicole Kidman, filmster
• Marcia Cross, actrice ('Bree' in Desperatie Housewifes)
• Prins Harry van Groot Brittannië
• Mick Hucknall, muzikant (Simply Red)
• Rupert Grint, acteur ('Ron Wemel' in de Harry Potterfilms)
• Gerrit Hiemstra, weerman
• Pippi Langkous, sterkste meisje ter wereld

Lees verder

• Feiten en fabels over hoofdhaar