Sociale en culturele antropologie

Sociale en culturele antropologie: wat houdt deze tak van de sociale wetenschappen in? Waar houdt een antropoloog zich nu precies mee bezig en waarin onderscheidt hij zich van andere sociale wetenschappers? In dit artikel vindt u informatie over onder andere de verschillende vakgebieden binnen de antropologie en de mogelijkheden en perspectieven op de arbeidsmarkt.

Sociale en culturele antropologie: een wetenschap

Sociale en culturele antropologie, culturele antropologie, sociale antropologie, volkenkunde of etnologie: allemaal benamingen voor min of meer dezelfde wetenschap. Voor diegene die geenszins bekend is met deze termen, zal ik beginnen uit te leggen wat antropologie eigenlijk is.

Antropologie

De term antropologie staat voor de leer van de mens. Deze wetenschap valt onder de sociale wetenschappen en is onder te verdelen in verschillende vakgebieden:

• Sociaal-culturele antropologie: de studie van hoe mensen met elkaar samenleven.
• Biologische antropologie: de bestudering van de mens als biologisch organisme.
• Medische antropologie: de bestudering van ziektes en geneeswijzen in verschillende culturen.
• Religieuze antropologie: de studie van de verschillen in religieuze beleving onder mensen.
• Linguïstische antropologie: de bestudering van taal en het sociale gebruik daarvan.
• Archeologie: de bestudering van materiële overblijfselen van menselijke samenlevingen.

Het moge duidelijk zijn dat binnen de antropologie de mens centraal staat. Binnen elk vakgebied echter, is de invalshoek anders. Dus binnen elk vakgebied wordt een ander aspect van de mens en menselijke samenlevingen als uitgangspunt gebruikt. Zo gaat het bij religieuze antropologie bijvoorbeeld om welke rol religie speelt, en kijken linguïstische antropologen naar de functie en het gebruik van taal.

Sociale en culturele antropologie is de meest algemene vorm van antropologie. Wanneer je bestudeert hoe mensen met elkaar samenleven, kijk je namelijk naar allerlei aspecten van een samenleving. Zowel cultuur, politiek, religie, economie, filosofie, rituelen, etniciteit als gender zijn hierbij van even groot belang. Hier onder volgt een lijstje met voorbeelden van vraagstukken waarbij vaak de hulp van een sociaal-cultureel antropoloog wordt ingeschakeld.

Antropologische vraagstukken

• Op welke manier hebben de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten invloed op het Amerikaanse 'wij'-gevoel?
• Hoe beleven Nederlandse moslimjongeren heden ten dage de vastenmaand Ramadan?
• In welke mate is er sprake van een organisatiecultuur bij bedrijf 'A'?
• Welke invloed heeft de toenemende globalisering op bewoners van het continent Afrika?
• Hoe kan men onder Nederlandse jongeren het gebruik van anticonceptiemiddelen stimuleren?
• Is vrouwenbesnijdenis een onderdeel van cultuur dat gerespecteerd moet worden?
• Welke plaats nemen Braziliaanse boeren in in de Braziliaanse economie?

Antropologie vs. sociologie

Misschien heeft u als lezer al opgemerkt dat de inhoud van deze wetenschap erg veel lijkt op die van de sociologie. Dit heeft u goed gezien. Toch zijn er een aantal punten waarop antropologen zich van sociologen onderscheiden. Het grootste verschil is dat sociologie zich in beginsel enkel met de westerse samenleving bezig houdt. Sociale en culturele antropologie daarentegen, houdt zich voor een even groot deel bezig met niet-westerse samenlevingen. Vroeger zelfs alleen maar. Antropologie is begonnen als een wetenschap waarbinnen onderzoek werd verricht onder niet-westerse samenlevingen. Tegenwoordig is het net zo waarschijnlijk dat een antropoloog onderzoek doet naar verschillende jeugdculturen zoals 'punkers' in Amsterdam, als naar de religieuze rituelen van de Aboriginalstam in Australië.

Participerende observatie

Verder gaat het bij antropologie in eerste instantie altijd over cultuur en betekenisgeving. Bij sociologie wordt er meer aandacht besteedt aan de structuur van de samenleving. Dit uit zich in het laatste verschil tussen de twee disciplines, namelijk het feit dat antropologen het liefst gebruik maken van participerende observatie. Hier wordt mee bedoelt dat een antropoloog tijdens zijn of haar onderzoek daadwerkelijk het onderzoeksveld in gaat. Antropologen begeven zich vaak voor lange tijd achtereen, of in ieder geval met zeer grote regelmaat onder de mensen onder wie zij onderzoek doen. Als zijnde een antropoloog die onderzoek doet binnen een bepaalde organisatie, is het vrij vanzelfsprekend om voor 100% mee te draaien in de organisatie. Alleen op deze manier -aldus de antropoloog- is het mogelijk om de ervaringen van de mensen zelf op een zo accuraat mogelijke manier te verzamelen en te begrijpen. Sociologen hanteren juist geen visie van binnenuit, maar observeren van buitenaf.

Mogelijkheden en perspectieven op de arbeidsmarkt

Afgestudeerd als antropoloog, en nu? Ten eerste zou je er voor kunnen kiezen om door te studeren voor wetenschappelijk onderzoeker. Wanneer je dat vervolgens heb afgerond is het mogelijk om bijvoorbeeld onderzoek te doen voor de overheid of voor een universiteit. Verder is het uiteraard altijd een mogelijkheid om docent te worden aan een universiteit.
Veel antropologen komen echter ook aan de bak bij de (lokale of nationale) overheid als bijvoorbeeld beleidsmedewerker of adviseur. Anderen vervullen een soortgelijke functie binnen grote of kleine organisatie. Steeds vaker vinden antropologen namelijk werk als adviseur in de zakelijke dienstverlening. Je houdt je dan bijvoorbeeld bezig met multicultureel personeelsbeleid. Hier is steeds meer vraag naar.
Licht ahankelijk van de afstudeerrichting die je als student hebt gekozen is het ook een mogelijkheid om ontwikkelingswerker te worden, of projectmedewerker bij bijvoorbeeld een vluchtelingenorganisatie.
Maar wie zegt dat je het niet geweldig vindt om de journalistiek of de politiek in te gaan? Dit zijn ook bedrijfstakken waar veel antropologen werkzaam in zijn, vanwege de brede algemene kennis en het analytische inzicht dat je hebt opgedaan tijdens je studie. Bovendien is schrijven een basisvaardigheid van elke antropoloog, want opschrijven is toch dé manier om je informatie en onderzoeksbevindingen te ordenen en aan het grote publiek te publiceren.

Al met al is er voor ieder wel wat wils. Omdat je tijdens je studie zoveel algemene kennis hebt opgedaan en basisvaardigheden als het schrijven van stukken en het lezen van lastige teksten zo goed getraind zijn, zijn er zeer veel beroepsgroepen waarin antropologen hun draai wel kunnen vinden.