Voortekenen en bijgeloof - Tekenen van geluk en ongeluk

Geloof in een voorteken (omen) of bijgeloof inzake geluk en ongeluk bestaat al eeuwen. Diverse tekens, rituelen, gebruiken en gewoontes hebben in bepaalde culturen een symbolische betekenis. Bekend zijn: onder een ladder doorlopen, zout morsen en de zwarte kat die ongeluk brengt. Dit kan echter ook sociaal cultureel bepaald zijn. Soms wordt de zwarte kat juist als geluksteken gezien. Wil jij de herkomst van bijgeloof over de ladder, zout en verschillende voortekenen van geluk of ongeluk weten?

Voorspelling of bijgeloof - Cultuurafhankelijke voortekenen van geluk en ongeluk

Het geloof in een voorteken (omen) c.q. bijgeloof gaat vele eeuwen terug. In de oudheid was het interpreteren van voortekenen van de Goden een taak van de zieners. Tegenwoordig behoort bijgeloof tot ons cultureel erfgoed en is in sommige gevallen met volkswijsheden verweven geraakt. Sommige voortekenen die geluk of ongeluk zouden brengen, zijn wijd verspreid. Bekende voorbeelden zijn: onder een ladder doorlopen, knoeien of morsen van zout of het zien van een zwarte kat, hetgeen ongeluk zou brengen. Toch is bijgeloof cultureel gebonden. Een voorteken c.q. de interpretatie ervan, kan van land tot land aanzienlijk verschillen en zelfs een tegengestelde betekenis hebben.

De zwarte kat
De zwarte kat is hier een goed voorbeeld van. In sommige culturen en volksbijgeloof, zoals in Europa en Amerika is het een voorteken van ongeluk, maar in Engeland bijvoorbeeld is het juist een teken van geluk als een zwarte kat je weg kruist. Tevens zijn er verschillen wat betreft positie en richting; waar de één zegt dat het alleen maar ongeluk brengt als je de zwarte kat ziet aankomen bij frontale nadering, zegt de ander juist dat dit alleen het geval is als je deze ziet weglopen of zijdelings voorbij ziet schieten. Zo zijn er meer voortekens over katten, paarden en spinnen..

Voortekenen en voorspelling - Geluk en ongeluk - Overlevering en bijgeloof
Soms stamt een voorteken of bijgeloof af van overlevering uit de geschiedenis of generalisatie van een bijzondere gebeurtenis die in het verleden leidde tot geluk of pech, of omdat een bepaalde situatie altijd gevolgd werd door bepaalde omstandigheden (bijvoorbeeld een bepaald type weer).

Herkomst onder een ladder doorlopen en zout morsen

Onder een ladder doorlopen
Men vermoedt dat het bijgeloof dat onder een ladder doorlopen ongeluk zou brengen al van heel lang geleden stamt. De Egyptische God Osiris zou met een ladder uit de hemel zijn afgedaald, evenals de oude Perzische God Mithras, die later werd vereerd door de Romeinse soldaten. Omdat de goden zo vaak ladders gebruikten, werd het voor mensen taboe er onderdoor te lopen: ze wilden de goden niet boos maken. (Een andere, meer praktische reden zou wat banaler kunnen zijn, namelijk het gevaar van instorten, omvallen of dat de ladder bovenop je valt).

Zout morsen of knoeien
Zo was zout kostbaar voor de Goden -evenals voor de mensen- daar het een belangrijk handelsmiddel was. Men strooide het op de koppen van dieren die geofferd werden aan de goden. Tevens werd zout gebruikt bij het afsluiten van bindende overeenkomsten. Het knoeien met zout werd dus in meerdere opzichten met ongeluk in verband gebracht:

Het ontstemde de goden
Het werd een teken van verbroken vertrouwen.
Een verspilling van geld op materieel niveau.

In meerdere landen wordt het knoeien van zout nog steeds in verband gebracht met ongeluk of ruzie en wordt dit gegeven ook van generatie op generatie overgeleverd, zonder de herkomst ervan te weten.

Bijgeloof en praktische oorsprong

Zo is er meer bijgeloof ontstaan, hetgeen een eigen leven is gaan leiden, maar waarvan men de herkomst niet weet of beseft of waarbij de bron niet meer te achterhalen is. Een redelijk bekend voorbeeld is, dat hoeden (en jassen) op bed leggen, ongeluk zou brengen. Wat hier echter aan ten grondslag ligt, is dat men in de vorige eeuwen hoeden droeg en met een flink luizenprobleem worstelde (en nog geen afdoende middelen tegen luizen had). Een hoed of jas op het bed leggen, betekende dus een snelle verspreiding van luizen op hoed en jas naar het (kussen op het) bed en vice versa. Een hele praktische reden dus!

Voortekenen geluk en ongeluk - Gelukstekens en ongelukstekens

Gelukstekens of ongelukstekens over bijgeloof of symbolen die als geluk- of ongeluk voortekens gezien worden en in verschillende landen als bijgeloof of volkswijsheid gelden. Hierbij dient opgemerkt te worden - net als bij de zwarte kat hierboven- dat hetgeen in de ene cultuur als ongeluksteken geldt, in een andere cultuur of land juist als geluksteken gezien kan worden. Hoewel de bron of herkomst er niet bij staat, kun je van sommige tekens die genoemd worden, wel raden waarom dit geluk of ongeluk zou kunnen brengen; dit schemert er als het ware al doorheen.

Voortekenen van geluk of gelukstekens

Gelukstekens dier en natuur

Een roodborstje dat het huis binnenvliegt.
Een vreemde hond die achter je aanloopt naar huis.
Een witte vlinder.
Krekels horen zingen.
In de regen lopen.
Een takje witte heide.
Een klavertje vier vinden.
Een konijnenpootje dragen.
Schapen tegenkomen.
Een lieveheersbeestje.
Twee ratten vangen in één val.
Een bijenkorf cadeau krijgen.
Vleermuizen in de schemering.
Een stukje oesterschelp in je zak dragen.
Een erwtenpeul met negen erwten erin.
Je haar knippen tijdens een storm.
Over je rechterschouder naar de nieuwe maan kijken.

Gelukstekens uiterlijk en gewoonte

De afgeknipte randjes van je nagels verbranden.
Een haarspeld vinden en aan een haak hangen.
Lang haar zien.
Je jurk binnenste buiten aantrekken.

Gelukstekens objecten

Een hoefijzer.
Twee hoefijzers tegen elkaar wrijven.
Een speld oprapen.
Een pen van de straat oprapen.
Een spijker oprapen die in je richting wees.
Scherven, behalve die van een spiegel.

Gelukstekens gewoonte en gedrag

Drie keer niezen voor het ontbijt.
Drie keer niezen (mooi weer volgende dag)
Op ongestreken lakens slapen.
Knoeien terwijl je een toast uitbrengt.

En verder gelooft men dat een schoorsteenveger tegenkomen je geluk zal brengen.

Voortekenen van ongeluk of ongelukstekens

Ongelukstekens dier en natuur

Een uil die drie keer roept.
Een haan die ’s avonds kraait.
Een zeemeeuw doden.
Een krekel doden.
Drie vlinders bij elkaar.
Overdag een uil zien.
Onderweg een haas tegenkomen.
Een vleermuis die het huis binnenvliegt.
Pauwenveren.
Een klavertje vijf.
Rode en witte bloemen in hetzelfde boeket.
Witte seringen- of meidoornbloesems in huis halen.
Bloesem en vruchten aan één tak (behalve sinaasappelbomen)
Violen die buiten het seizoen bloeien.
Eieren binnen brengen na het donker.
As weggooien in het donker.
Over je linkerschouder naar de nieuwe maan kijken.

Ongelukstekens uiterlijk en gewoonte

Een hoed op het bed leggen (zie boven bron bijgeloof)
Een opaal dragen, tenzij je in oktober geboren bent.
Een knoop in het verkeerde knoopsgat doen.
Je linkerschoen eerder aandoen dan je rechterschoen.
Je nagels knippen op vrijdag.
Een handschoen laten vallen.
Je hemd binnenste buiten uittrekken.
Schoenen op een stoel of tafel zetten.
Een kapot kledingstuk maken terwijl je het draagt.
Je slippers op een plank boven je hoofd laten staan.

Ongelukstekens voorwerpen

Een paraplu laten vallen.
Een paraplu opendoen in huis.
Een paraplu op tafel leggen.
Een blaasbalg op tafel leggen.
Een ring die aan je vinger breekt.
Een bezem lenen, uitlenen of verbranden.
Je glas breken terwijl je een toost uitbrengt.

Ongelukstekens gewoonte en gedrag

Zingen voor het ontbijt.
Je trouwring afdoen.
Met je linkerbeen uit bed stappen.
Op nieuwjaarsdag iets mee naar buiten nemen.
Een huwelijkscadeau weggeven (aan anderen)
Meteen na een huwelijk een varken tegenkomen.
Op tafel zitten zonder één voet op de grond te houden.

Ongelukstekens rond kerstmis

Kerstgroen in huis halen voor 24 december.
Kerstversieringen laten hangen tot na Driekoningen.

En tot slot gelooft men dat een doodgraver tegenkomen ongeluk zal brengen.