Hyperrealiteit en de media

Nagenoeg iedere natie en de daarbij behorende levens van miljarden mensen staan onder invloed van globalisering. De media spelen hier natuurlijk een zeer belangrijke rol in. Of de media objectiviteit bieden wil ik dan ook in het volgende gaan bekijken. Ik wil dit dan ook gaan proberen aan te geven aan de hand van de term hyperrealiteit en de daarbij behorende begrippen. Nagenoeg iedere natie en de daarbij behorende levens van miljarden mensen staan onder invloed van globalisering, een proces waarbij de wereld steeds kleiner lijkt te worden en waarin men langzaamaan het besef gaat krijgen dat de wereld één geheel is, in plaats van verschillende geografische locaties. Verschillen tussen culturen zullen onder invloed van dit proces dan ook minder duidelijk zichtbaar worden. De media spelen hier natuurlijk een zeer belangrijke rol in. De levens van al die mensen worden voor een belangrijk deel gevormd en bepaald door die media. Onze cultuur wordt immers gedomineerd door de media, hetgeen in andere gebieden ook steeds vaker het geval is of in ieder geval zal worden.

Van die media wordt verwacht dat zij objectiviteit bieden. We kijken naar het nieuws om op de hoogte te blijven van feitelijke gebeurtenissen in de gehele wereld. We gaan er vrijwel direct van uit dat we, door gebruik te maken van de verschillende media, de absolute waarheid omtrent die gebeurtenissen leren kennen. Dat is wat we er van verwachten. Of de media objectiviteit bieden wil ik dan ook in het volgende gaan bekijken. Ik wil dit dan ook gaan proberen aan te geven aan de hand van de term hyperrealiteit en de daarbij behorende begrippen. Jean Baudrillard is waarschijnlijk de bekendste theoreticus van het begrip hyperrealiteit. Maar het verschijnsel is in 1961 al blootgelegd door Daniel Boorstin in The image, or what happened to the American Dream.

Hyperrealiteit

Het begrip hyperrealiteit houdt in dat we leven in een kopie van de fysieke werkelijkheid. Mensen passen hun leven aan de hyperreële wereld aan en gaan hier volledig in mee. Voor een belangrijk deel zijn de media hier verantwoordelijk voor, aangezien de media tegenwoordig bepalen welke realiteit wij, als gebruikers van die media, ervaren. Deze realiteit is dus, zoals gezegd, een kopie van de fysieke werkelijkheid. De fysieke werkelijkheid zullen wij via de media nooit volledig kunnen ervaren, er is hier altijd sprake van een representatie, van een simulatie. En omdat de media een steeds belangrijker onderdeel van onze samenleving worden, voorzover ze dat inmiddels al niet zijn, zien we hier dat de beeldcultuur de fysieke werkelijkheid langzaam gaat vervangen.

Dit is dan ook kenmerkend voor het postmodernisme. We hebben in onze samenleving, die gedomineerd wordt door de media, te maken met een enorme stroom aan tekens, die naar niets meer verwijzen. We komen langzaamaan terecht in een hyperreële wereld. Via de media blijven we op de hoogte van tal van zaken die spelen over de gehele wereld. Oorlogen, natuurrampen, verkiezingen, sportevenementen, etc. We krijgen beelden te zien van de verschillende geografische locaties waar die gebeurtenissen zich afspelen, locaties waar we fysiek in veel gevallen nooit zijn geweest en misschien ook wel nooit zullen komen, maar waar we, door middel van de media, wel een bepaalde voorstelling van hebben. Vanuit onze huiskamer kunnen we via de beeldcultuur de rest van de wereld dus leren kennen.

Een bekend voorbeeld is natuurlijk de verbeelding van de stad New York. Iedereen heeft via de media wel eens kennis gemaakt met deze stad, maar het is de vraag of die beelden wel overeen komen met de fysieke werkelijkheid. In veel gevallen zal dat niet het geval zijn. De werkelijke beleving zal vaak anders zijn wanneer we de stad ook daadwerkelijk bezoeken, hoewel we de beelden die we vanuit de media kennen wel in het achterhoofd blijven houden. Het onderscheid tussen de hyperreële wereld en de fysieke wereld lijkt dus te vervagen, maar desondanks zullen we het verschil toch wel herkennen.

Toepassing

Rob Kroes spreekt van processen van mediation, waarmee hij bedoelt dat er altijd sprake is van vormen van filtering, van selectieve toe-eigening, van vertaling en inpassing in de culturele context. Dit proces van mediation kan ook van toepassing zijn op de media, aangezien zij bepalen wat wij aan beeldcultuur ontvangen. Dat is ook logisch. We kunnen nu eenmaal niet alle beelden van een bepaalde gebeurtenis via de televisie aanbieden aan mediagebruikers. Daar is eenvoudigweg geen tijd en ruimte voor beschikbaar. Bovendien zou men van de meeste beelden snel verveeld raken. Er wordt dus een selectie gemaakt, die representatief zou moeten zijn, maar dit vaak niet is.

De aanname dat de media objectiviteit bieden wordt door dit proces van mediation dus sterk in twijfel gesteld. Doordat er bepaalde keuzes worden gemaakt neigen de media meer naar subjectiviteit. Dit kan zowel bewust als onbewust gebeuren. Baudrillard geeft hierbij het voorbeeld van de Golfoorlog. Gedurende deze oorlog werden wij voorzien van beelden van Amerikaanse bombardementen, die, zoals later ook bleek, hun doel gemist hadden. Maar in eerste instantie leek het alsof het allen exacte voltreffers waren. De keuze voor juist deze beelden is dan ook opvallend. Wanneer men, voorzover beschikbaar, andere beelden had gekozen, had de realiteit, zoals die via de media op ons overkomt, er wellicht totaal anders uit gezien. De door de media gecreëerde hyperreële wereld waar wij in leven komt dus in veel gevallen niet overeen met de fysieke werkelijkheid. Objectiviteit ontbreekt hierbij dus.

Vanwege de dominante aanwezigheid van de media zal de fysieke werkelijkheid verdwijnen en plaats gaan maken voor simulaties. Die ‘gecreëerde realiteit’ wordt volgens Umberto Eco gedefinieerd aan de hand van de complete namaak, of fake. Wanneer iets op de realiteit moet lijken zal die weergave echter en oorspronkelijker moeten zijn dan die realiteit, anders kunnen we niet spreken van een goede simulatie. En om dit te bereiken wordt die weergave van de realiteit juist compleet namaak. “Absolute unreality is offered as real presence”. Eco geeft hierbij het voorbeeld van een reconstructie van de Oval Office, die mooier en beter afgewerkt zal moeten zijn dan het origineel. De reconstructie moet hyperreëel zijn. Anders werkt het niet.

Via de media worden we ook voortdurend geconfronteerd met simulaties ofwel simulacra, waarbij elk teken naar een ander beeld verwijst. Er ontstaan identieke kopieën die geen origineel meer hebben. Denk maar eens aan president Bush, wanneer hij in een speech de oorlog verklaart aan het terrorisme. Hier zien we Bush, zoals we hem op dat moment willen zien, in een dreigende houding tegenover de terroristen. Maar de oorspronkelijke persoon Bush zullen we daarentegen niet snel in beeld te zien krijgen. Er is hier dus geen sprake meer van authenticiteit. Alles is gemaakt. Het onderscheid tussen het origineel en de kopie gaat verdwijnen.

We leven in een gemedialiseerde wereld. Tegenwoordig lijkt dan ook alles in het teken van de hyperrealiteit te staan, er is geen meer ontsnappen aan. Zo zijn er overal camera’s aanwezig, zijn er ontelbare televisienetten beschikbaar en is het Internet een ongrijpbaar medium geworden. Baudrillard is in dit opzicht erg radicaal. Hij stelt dat door de hyperrealiteit uiteindelijk elke vorm van identiteit verloren gaat. Dit door de toenemende vervlakking van onze cultuur. En binnen die vervlakking zullen mensen steeds meer gewend raken aan de media en er ook steeds vaker op vertrouwen.

Conclusie

Het is daarom ook noodzakelijk om de media op een juiste manier te analyseren, zodat we dan ook in staat zijn de media op een goede manier te bekritiseren. Dat is nodig. De berichtgevingen vanuit de media zijn immers producten van politieke en economische macht, die door elite groeperingen aan de massa worden overgebracht. Door dit proces zijn de media niet objectief meer, maar eerder subjectief. De hyperrealiteit zorgt er voor dat het onderscheid, tussen wat werkelijkheid is en wat representaties zijn, verdwijnt, met als gevolg dat ook het onderscheid tussen objectiviteit en subjectiviteit zal verdwijnen.
© 2007 - 2024 Johndavis, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Journalistiek, Media en GlobaliseringJournalistiek, Media en GlobaliseringDoor de globalisering zijn mensen over de hele wereld steeds makkelijker te bereiken geworden. Er wordt ook wel eens ges…
Henk Kroes – ijsmeester en voorzitter ElfstedenverenigingWie Elfstedentocht zegt, noemt in één adem Henk Kroes. Eerst ijsmeester, daarna voorzitter van de Vereniging Friesche El…
Aardrijkskunde: Aspecten van GlobaliseringAardrijkskunde: Aspecten van GlobaliseringGlobalisering of mondialisering is een begrip wat men de laatste decennia veel tegenkomt. Globalisering is het proces wa…
Don Delillo's Cosmopolis: Teloorgang van een multimiljonairrecensieDon Delillo's Cosmopolis: Teloorgang van een multimiljonairIn Cosmopolis beschrijft Don Delillo een dag uit het leven van multimiljonair Eric Packer in het jaar 2000. Met zijn boe…

Voortekenen en bijgeloof - Tekenen van geluk en ongelukVoortekenen en bijgeloof - Tekenen van geluk en ongelukGeloof in een voorteken (omen) of bijgeloof inzake geluk en ongeluk bestaat al eeuwen. Diverse tekens, rituelen, gebruik…
Bronnen en referenties
  • Boorstin, Daniel Joseph. The image, or what happened to the American Dream. New York: Atheneum, 1961. Eco, Umberto. Travels in hyperreality: essays. San Diego: Harcourt Brace, 1986. Kroes, Rob. De Amerikanisering van de wereld? Ritzer, George en Michael Ryan. ‘Americanisation, McDonaldisation and Globalisation’. Issues in Americanisation and culture. Edinburgh University Press, 2004.
Johndavis (14 artikelen)
Laatste update: 16-11-2007
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Sociaal cultureel
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.