Iconoclasten: strijd om aanbidding van iconen

Wist u dat er tussen 700 en 850 na Christus in de Orthodoxe kerk hevig werd getwist over het feit of iconen nu wel of niet vereerd mochten worden. De strijd was zo heftig dat hij wel met onze beeldenstorm vergeleken mag worden.

Iconoclasten

Wist u dat in het verleden in de Oosterse kerk fel gestreden is of iconen nu wel of niet vereerd mochten worden? Als men tegen de verering van iconen was werd men iconoclast genoemd. Gelovigen die wel van mening waren dat iconen vereerd mochten worden werden iconodulen genoemd. Met name in de periode 730 tot en met 843 na Christus werd er fel strijd geleverd in de Oosterse kant door beide stromingen. Het woord icoon staat voor afbeelding. Het woord clast stamt af van lawaai maken. Uiteindelijk hebben de iconodulen de overhand gekregen. Dit kleurt natuurlijk de geschiedschrijving over dit onderwerp.

De strijd tussen de keizer en de paus

Gedurende de periode van ruim honderdtien jaar (van 730 tot en met 843) kan men steeds een golfbeweging onderscheiden: de keizer verbiedt de verering van iconen, en dit wordt vaak door de vrouwelijke partner of paus weer teniet gedaan.

730 tot 787: verbod verering iconen

Rond 730 na Christus was het Leo III de Isauriër die het vereren van iconen verbood. Hij had het idee dat de vulkaan Thera was uitgebarsten als teken dat de verafgoding van iconen moest stoppen. Hij liet een belangrijk icoon boven de poort van Constantinopel verwijderen. De op dat moment heersende patriarch (Germanus I van Constantinopel) was in ieder geval niet gelukkig met de gang van zaken. Over zijn lot is niet zo veel bekend. Paus Gregorius III liet dit alles niet over zijn kant gaan. Hij organiseerde twee religieuze bijeenkomsten: de zogenaamde synodes. De keizer viel in ongenade. De keizer sloeg weer terug door het confisqueren van een aantal bezittingen van de paus.De keizer dat hij helemaal in zijn recht stond. Hij bemachtigde ettelijke kostbare (door hun materialen) iconen. Hij vervolgde echter niet actief de iconodulen. Keizer Leo overleed in 741, maar zijn zoon Constantijn V zette het beleid van zijn vader door. Uiteindelijk werd de verering van de iconen ook op een Concilie bevestigd, maar de monniken in de kloosters hielden gewoon vast aan hun oude gebruiken.Helaas maaktde de abt van een bekend klooster niet zo'n slimme zet: hij stuurde de paus een brief met een inhoud tegen de keizer. De keizer sloeg terug: hij liet de kleinoden vernietigen. Na de dood van Constantijn, kwam de in eerste instantie gematigde Leo IV (775-780) aan de macht. Maar uiteindelijk verhardden de standpunten weer. Hij leefde zelfs in onmin met zijn vrouw Irene die wel iconen vereerde. Na zijn dood regeerde zij. Irene maakte meteen een einde aan de strijd en herstelde de verering van iconen weer in oude glorie.

Tweede keer verbod verering iconen: 815-843

Keizer Leo V verbood de verering van iconen wederom in 813. Hij dacht dat zijn leger had verloren door de zeer wijd verspreide afgoderij van de iconen. Ook zijn zoon Michael II was dezelfde mening toegedaan. In 843 stelde een van de vrouwelijke bestuurders dat iconenverering weer was toegestaan. Dit geschiedde in 843. Deze dag wordt nog altijd gevierd op de eerste Zondag van de vasten. De naam van deze feestdag is de "Triomf van de Orthodoxie" wordt genoemd. Helaas zijn door al dit geharrewar veel kunstwerken teloorgegaan. Men is nu van mening dat men iconen wel mag vereren, maar niet aanbidden. Met de term iconoclasten worden ook wel eens de beeldenstormers aangeduid. Die vernietigden ook religieuze afbeeldingen uit religieuze omgevingen.

Lees verder

• Edirne in Turkije: gewilde strategische locatie
• Ravenna bij Bologna:schitterende vroegchristelijke mozaïeken