Hebreeuws - de geschiedenis van een heilige taal

Veel dingen in het jodendom worden als heilig gezien. Zo ook de taal, die in het Hebreeuws Lesjon HaKodesj heet wat gewoonweg "Heilige Taal" betekent. Dit is het Hebreeuws waarin de Torah is geschreven en de taal die joden nu al tweeduizend jaar gebruiken in diensten en voor gebeden. Naast dit Hebreeuws bestaat er ook een modern Hebreeuws dat door ongeveer 7 miljoen mensen in de hele wereld wordt gesproken.

De geschiedenis van het Hebreeuws

Hebreeuws behoort tot de Canaänitische taalfamilie en die behoort weer tot de Noordwestelijke Semitische talen. De Canaänitische talen kwamen in het 2e millennium voor Christus in de Levant op. Waarschijnlijk spraken alle inwoners van het Heilige land deze taal totdat die werd verdrongen door het Aramees. Dit was in de periode na de Babylonische Ballingschap (597-539 v. Christus). In het Babylonische Rijk spraken de mensen Aramees, een andere Semitische taal. Deze taal beïnvloedde de joden die hierheen waren verbannen. Nadat Cyrus de Grote de joden toestond om weer naar het Heilige Land terug te trekken ontwikkelden zich daar lokale varianten van het Aramees.

Er bleef wel een Hebreeuwse taalvariant bestaat, wat men Rabbijns Hebreeuws noemde. Dit is de taal waarin de rabbijnen commentaren schreven. Deze taal sprak men tot de 3e eeuw na Christus nog overal in Judea. Waarschijnlijk in het midden van deze eeuw nam het Aramees deze plaats in. Sindsdien sprak men overal Aramees, maar het Rabbijns Hebreeuws bleef voortbestaan als een schrijftaal onder de geleerden en rondreizende joden.

In 132 vond de Bar Kochba opstand plaats, die wel vier jaar zou duren. Deze had als gevolgd dat de Romeinen de joden verdreven uit het Heilige Land. Het begin van de diaspora. De joden kwamen in allerlei landen verspreid over de wereld te wonen. Zij pasten zich geheel aan aan de samenleving waarin ze terechtkwamen; zo namen ze ook de taal over. Hebreeuws bleef wel voortbestaan als schrijftaal, maar namen wel buitenlandse woorden over.

In de 19e eeuw probeerde men het Hebreeuws als literaire taal nieuw leven in te blazen, maar dat wierp niet zijn vruchten af. Hebreeuws bleef beperkt tot een gering aantal documenten. Pas in de 20e eeuw begonnen joden deze Heilige Taal weer volop te spreken.

Vormen van het Hebreeuws

Gedurende de vele jaren dat het Hebreeuws nu al het daglicht ziet, is er veel aan gesleuteld. Dit heeft met zich meegebracht dat er verschillende varianten van het Hebreeuws zijn ontstaan.

Zo heb je het Klassieke Hebreeuws, waarin de Tenach is geschreven. De Torah is het oudste Hebreeuws dat men kent, maar de taal van de daaropvolgende Bijbelboeken is al ietwat verschillend daarvan. Vroeger ging men er van uit dat het Hebreeuws de oudste taal der wereld was, want was het niet de taal van Adam en Eva en waren dat niet de eerste mensen op aarde? Later is deze theorie weerlegd door onderzoekers die erachterkwamen dat er oudere talen bestaan, zoals het Sanskriet uit India.

Na het op schrift stellen van de Tenach is het lange tijd stil geweest in het jodendom wat betreft publicaties. Tradities en commentaren werden mondeling overgeleverd, totdat rabbijnen zich in 200 na Christus genoodzaakt zagen om deze commentaren op te schrijven. De taal waarin ze dat deden was Hebreeuws met heel veel leenwoorden uit het Aramees. Deze taalvariant noemen we het Rabbijns Hebreeuws.

Middeleeuws Hebreeuws kende nog wat taalkundige veranderingen die vooral plaatsvonden in Spanje. De moslims overheersten toen Spanje en dat betekende een gouden eeuw voor literatuur en kunst, zo ook de joodse kunst en literatuur. In deze tijd werden veel gedichten en andere werken geschreven door verschillende joodse schrijvers. Dit Hebreeuws verschilde al enigszins van het Rabbijns Hebreeuws.

Eliëzer Ben-Jehoeda blies het Hebreeuws in de 19e eeuw nieuw leven in. Hij stond er op dat mensen het niet alleen weer meer gingen gebruiken om gesprekken mee te voeren of boeken in te schreven, maar ook dat er nieuwe woorden verzonnen werden. Er bestonden namelijk een hoop woorden nog niet in het Hebreeuws, zoals computer, auto en telefoon, omdat die dingen er gewoonweg nog niet waren toen de Torah werd geschreven. En aan de Torah is het Hebreeuws ontleend. Zo ontstond het Moderne Hebreeuws met allerlei nieuwe woorden en een ietwat andere grammatica dan het klassieke Hebreeuws.