Oorsprong en gebruik van adventskaarsen

Bij het naderen van de kerstdagen, ontsteken vele families adventskaarsen in hun woonkamers. De kaarsen zorgen voor een gezellige en authentieke sfeer in huis en helpen de mensen om zich voor te bereiden op het nakende kerstfeest. Voor vele mensen is dit gebruik niet meer weg te denken uit deze koude en donkere periode van het jaar. Tegelijkertijd stellen veel mensen zich de vraag van waar deze adventskaarsen komen en hoe ze deze correct moeten gebruiken.

De oorsprong van adventskaarsen

Waar vele mensen denken dat adventskaarsen hun oorsprong vinden in een aloude traditie, is dit in werkelijkheid niet het geval. In tegenstelling tot de adventskrans die zijn oorsprong kent bij de oude Germanen, zijn adventskaarsen een recentere uitvinding. Het zou de lutheraanse prediker Johann Hinrich Wichern (1808–1881) zijn geweest die in 1839 als eerste adventskaarsen zou doen ontbranden. Dit om Hamburgse kinderen, die dagelijks bij zijn missieschool kwamen vragen wanneer Kerstmis nu precies viel, aan te tonen wanneer het kerstfeest zou plaatsvinden. Uit een oud wiel maakte hij een adventskrans en vervolgens plaatste hij er vier grote witte en vierentwintig kleinere rode kaarsen bovenop. Elke dag stak hij een kleine adventskaars aan en elke zaterdag een grote kaars. Elke zondag stak hij dan een grote witte kaars in het centrum van het wiel aan. Via andere protestantse kerken werd deze gewoonte vereenvoudigd tot een krans met vier tot vijf kaarsen en verder verspreid doorheen Duitsland. Pas in de 20ste eeuw zouden katholieke Duitsers deze gewoonte ook overnemen en zouden wat later ook de katholieke Belgen en Nederlanders (net als de rest van de christelijke wereld) adventskaarsen beginnen te gebruiken. De Katholieke Kerk heeft geen objecties tegen het gebruik van dit oorspronkelijk lutherse gebruik. Zelfs in het Vaticaan kan men heden ten dage elk jaar een adventskrans met adventskaarsen terugvinden.

Door dit vrij recente bestaan zijn er feitelijk geen eenduidige regels voor het kiezen of aansteken van adventskaarsen vanuit de christelijke denominaties. Dit is belangrijk en laat de mensen die adventskaarsen willen aankopen en installeren zeer veel vrijheid. Er zijn echter wel richtlijnen die men kan volgen, maar religieus gezien begaat men geen fout wanneer men afwijkende keuzes zou maken met betrekking tot het aansteken van adventskaarsen. Zelfs indien men zou besluiten om er geen in huis te halen begaat men als christen geen fout. Adventskaarsen aansteken is dus geen kerkelijk gebruik of verplichting in de enge zin van het woord. Tot een dertigtal jaar geleden waren er in de meeste kerken zelfs maar sporadisch adventskaarsen terug te vinden.

Wanneer moeten de adventskaarsen aan?

De eerste adventskaars wordt doorgaans de vierde zondag voor Kerstmis ontstoken. Vervolgens wordt er elke volgende zondag een bijkomende kaars aangestoken. Dit tot ze alle vier branden op de zondag voor Kerstmis. Sommige protestanten, veelal lutheranen, zullen bijkomend een vijfde kaars aansteken die zich in het midden van de krans bevindt op kerstavond of kerstdag. Men kan er voor kiezen om de adventskaars enkel op zondag aan te steken, maar uiteraard kan men ook beslissen om deze kaars(en) elke dag aan te steken, of indien men de gepaste veiligheidsmaatregelen neemt, ook de hele week door te laten branden. Wanneer men van plan is om kaarsen langer te laten branden kan het nuttig zijn om een veelvoud van de vier adventskaarsen aan te kopen zodat men de uitgebrande kaarsen kan vervangen met gelijkaardige exemplaren.

Types adventskaarsen

Adventskaarsen heb je in alle maten en kleuren. Van lange, slanke adventskaarsen die statig boven de adventskrans uitsteken, tot lage en bredere kaarsen die het vuur dicht bij de krans brengen en een sfeervol effect creëren. Wanneer men de kaarsen koopt is het aan te raden om langdurig brandende kaarsen te gebruiken. Zo kan men de hele adventtijd doorkomen met hetzelfde kwartet kaarsen en krijgt men de situatie dat de vier kaarsen op verschillende lengtes branden. Dit zorgt voor een extra nadruk op hat naderen van Kerstmis.

Ook voor de kleuren van de adventskaars zijn er geen vastgelegde regels, maar de meeste families zullen gebruik maken van witte of rode kaarsen. Ook violet of blauw zijn veelvoorkomende (christelijke) kleuren die gebruikt worden bij de productie adventskaarsen. Wanneer men een vijfde centrale kaars gebruikt, moet deze echter wel wit zijn. In sommige katholieke en protestantse kringen zal men trouwens als derde kaars een roze kaars gebruiken. De roze kleur drukt hierbij de hoop uit voor het nakende kerstfeest. Daar het aansteken van adventskaarsen eerder een symbolisch gebruik is en niet verbonden is aan bepaalde kerkelijke regels, staat het echter vrij voor iedereen om adventskaarsen naar zijn eigen smaak te kiezen (en aan te steken). Het doel van adventskaarsen is namelijk om hoop te creëren in de donkere winterdagen en ter voorbereiding van het nakende kerstfeest. Adventskaarsen kunnen tevens gebruikt worden voor hun originele doel: kinderen onderrichten wanneer Kerstmis juist valt en deze gelegenheid benutten om hen de kerstboodschap bij te brengen.

Veiligheid

Hoe gezellig kaarsen ook zijn, men moet altijd voorzichtig zijn wanneer men deze laat branden. Dit is zeker het geval bij het gebruik van adventskaarsen. Vaak worden adventskaarsen aangestoken vlakbij droog en brandbaar materiaal, zoals takjes, (verdorde) naalden, slingers, stukjes stof, ... Dit houdt een zeer belangrijk brandveiligheidsrisico in. Wees daarom zeer zorgvuldig en vooruitziend bij het plaatsen van de kaarsen, zodat de vlam niet tekort bij dit brandbare materiaal kan komen. Hou hierbij rekening dat de kaars zelf korter wordt bij het verdere opbranden en de vlam dus mogelijk dichter bij de krans of andere objecten komt te staan. Het kan daarom nuttig zijn om de kaarsen in een glazen of ijzeren omhulsel te steken om dit brandgevaar te verminderen. Verlies eveneens de kaarsen nooit uit het oog en laat geen huisdieren of kinderen alleen achter bij de kaarsen. Door een slechte montering of stoot van je kind of huisdier kan de kaars alsnog omvallen en brand veroorzaken. Blaas daarom de kaarsen zeker en vast uit wanneer je de kamer verlaat of even de kaarsen niet in het oog kan houden.