mijn kijk op

Een christelijke kijk op de normalisering van abortus

2016 was het jaar was het jaar van de normalisering van abortus op de Amerikaanse televisie. Vier komedieseries (BoJack Horseman, Jane the Virgin, You’re the Worst en Crazy Ex-Girlfriend) hadden allemaal een verhaallijn waarin een abortus voorkwam. Deze abortussen werden stuk voor stuk niet gezien als een dramatisch einde (van het leven van een ongeboren kind), maar als een hoopvol begin voor de vrouwen in kwestie, die andere prioriteiten hadden dan kinderen verzorgen. Dit roept voor christenen de vraag op wat men moet vinden van deze normalisering.

Komedie voor vrouwenrechten

Deze normalisering van abortus op televisie vloeit volgens Buzzfeed-journaliste Ariane Lange (bron 1) voort uit het verlangen van de schrijvers van de series om oppositie te voeren tegen politici die abortusrechten willen inperken. Zij willen op een komische wijze opkomen voor wat zij de 'fundamentele rechten' van vrouwen noemen. Ook willen zij vrouwen helpen door de keuze voor een abortus makkelijker te maken.

Dit roept voor christenen echter twee vragen op. De eerste vraag luidt wat de Bijbel precies zegt over abortus. De tweede vraag luidt of het mogen plegen van abortussen een fundamenteel vrouwenrecht is.

Abortus in de Bijbel

In de Bijbel is er maar één tekst die gerelateerd is aan abortus, namelijk de wetstekst in Exodus 21:22 over wat er moest gebeuren met een man die, in gevecht met een andere man, per ongeluk een zwangere vrouw op een dusdanige manier raakt dat haar kind doodgeboren wordt. Die kreeg een boete opgelegd waarvan de vader van het ongeboren kind, in overleg met de rechters, mocht bepalen hoe hoog die was.

Uit deze tekst wordt duidelijk dat het ongeboren kind al als mens werd gezien. De straf is namelijk vergelijkbaar met de straf die een man krijgt wiens stier een mens doodt. Als de man in kwestie wist dat de stier stotig was, en de stier zat niet goed vast, dan kon hem de doodstraf worden opgelegd, maar konden nabestaanden hem ook een geldboete opleggen (Ex. 21:28-30). Het per ongeluk doden van een foetus werd dus met dezelfde soort geldboete bestraft als het door nalatigheid doden van een mens. De straf voor het per ongeluk doden van een foetus is hiernaast zwaarder dan de straf wanneer de stier een slaaf of slavin doodde, omdat in dat geval een vast bedrag betaald moest worden als schadevergoeding aan de eigenaar van de slaaf of slavin (Ex. 21:32).¹

Dit klinkt misschien raar, omdat vandaag de dag een mens wettelijk gezien pas volledig wordt erkend wanneer hij of zij geboren is, maar het is goed verdedigbaar om een ongeboren kind te zien als een volwaardig mens. Genetisch gezien is het namelijk al een mens, omdat al het DNA in het ongeboren kind aanwezig is vanaf de conceptie en het vanaf dat moment ook groeit. Ook kan de term 'foetus' worden gezien als een levensfase van de mens, zoals baby, peuter, kleuter, kind, tiener, twenner, volwassene, bejaarde en dergelijke dat ook zijn. Het groeien naar volwassenheid begint al in de buik van de moeder. Het is kunstmatig om ergens in de ontwikkeling van foetus naar volwassene een grens te plaatsen tussen het moment dat het een niet-mens is en een mens.

Bewust abortus plegen wordt in de Bijbel niet genoemd, dat kan te maken hebben met de erkenning van de foetus als mens, waardoor de wetten over moord ook op hen van toepassing zijn en zou hier de doodstraf op hebben gestaan (Ex 21:14). Een reden om dit aan te nemen is dat het vreemd zou zijn om een sanctie te zetten op het per ongeluk veroorzaken van een miskraam, maar niets te zeggen over het bewust aborteren van een foetus.

Men zou hierover kunnen zeggen dat dit ook kan betekenen dat het niet verboden was om, als de ouders akkoord gingen, een abortus te plegen, maar dat zou vreemd zijn, omdat men op basis van Jeremia 1:5, Psalm 139:13-16 en Jesaja 29:16 ervan uit kan gaan dat God met het ongeboren kind een plan heeft.

De teksten vertellen namelijk dat God al een taak voor Jeremia had voordat hij geboren werd en dat David God prijst, omdat Hij hem heeft gevormd in de buik van zijn moeder. Deze teksten kunnen worden toegepast op alle mensen, omdat God bij monde van de profeet Jesaja de opstandige Israëlieten vergeleek met klei dat in opstand komt tegen de pottenbakker die het vormt. Alle mensen zijn uiteindelijk door God gevormd en, net als spullen van klei, gemaakt met een doel.

Fundamenteel vrouwenrecht?

Abortus wordt door veel mensen die pro-abortus zijn gezien als een fundamenteel vrouwenrecht. Volgens de Feminist Majority Foundation (FMF) is dat omdat:


In 2005 deed het Guttmacher Institute (bron 3) in New York een onderzoek naar de redenen waarom vrouwen in de Verenigde Staten abortussen laten plegen. Alle redenen die de FMF noemt komen er (in andere woorden) in voor. Opvallend is echter dat gezondheidsredenen (voor moeder en foetus opgeteld) maar voor 7 procent van de moeders de belangrijkste reden was om een abortus te plegen.

Dit is erg weinig als men het vergelijkt met de 86 procent van de vrouwen/ouders die redenen opgaven die van doen hadden met welzijn en dromen. In het onderzoek zijn dit de categorieën 'niet klaar voor (nog) een kind/verkeerde timing' (25 procent), 'kan mij nu geen baby veroorloven' (23 procent), 'wil geen kind omdat er anderen zijn die mij nodig hebben/mijn andere kinderen zijn al volwassen' (19 procent), 'ik wil geen single moeder zijn/ik heb relatieproblemen' (8 procent), 'ik voel mij niet volwassen genoeg/ik voel mij te jong' (7 procent) en 'het zou mijn carrièreplannen/onderwijs in de weg zitten' (4 procent).

Hiernaast noemde minder dan 1 procent van de vrouwen sociale druk van ouders (minder dan een half procent) en partner (minder dan een half procent), noemde minder dan een half procent van de vrouwen het feit dat niemand van de zwangerschap mocht weten als belangrijkste reden en noemde minder dan een half procent van de vrouwen verkrachting als de belangrijkste reden.² 6 procent van de mensen gaf een andere reden op, die in het onderzoek niet nader genoemd wordt.

Een kwestie van leven of dood?

Deze statistieken roepen de vraag op in hoeverre het recht op abortus, in de Verenigde Staten, een zaak van leven of dood is ("a matter of survival"). In veel gevallen is het een zaak van dromen en financiën. In alle gevallen is het voor het ongeboren kind een zaak van leven of dood, maar voor de moeders is dit niet perse het geval. In de gevallen waarin het niet het geval is, in ieder geval de 86 procent voor wie het om welzijn en dromen gaat, is het, vanuit christelijk perspectief, vreemd om het ongeboren kind hiervoor op te offeren. Voor de 6 procent die een andere reden opgaf is het lastig om te zeggen, al lijkt het hier niet een zaak van leven of dood te zijn omdat het niet medisch is en het ook niet van doen heeft met seksueel misbruik.

Andere landen

Het is helaas onbekend welke motivaties mensen in andere landen precies hebben voor het laten plegen van abortussen. In Nederland kan men aannemen dat er niet veel meer abortussen zijn waarbij er sprake is van een kwestie van leven of dood.³ In ontwikkelingslanden (waar de meeste abortussen plaatsvinden, namelijk ongeveer 88 procent van alle abortussen wereldwijd) ligt dit in ieder geval anders. Volgens het Guttmacher Institute (bron 8) ontstaat in die landen 81 procent van de ongewenste zwangerschappen door een gebrek aan goede voorbehoedsmiddelen. In wat voor omstandigheden de andere 19 procent van de zwangerschappen ontstaat zegt het instituut helaas niets. Wel benadrukt het instituut dat voorbehoedsmiddelen een belangrijke rol kunnen spelen in het verminderen van het aantal abortussen in deze landen. Abortussen moeten dus niet genormaliseerd worden, maar het gebruik van voorbehoedsmiddelen moet genormaliseerd worden.⁴

De hard cases

Voor de medische gevallen en de gevallen waarin er sprake is van verkrachting, incest of een gezondheidsrisico voor de moeder, de hard cases,⁵ kan het doden van het ongeboren kind bijdragen aan het redden van de moeder. Als men met zo een realiteit te maken heeft, dan moet soms de moeilijke keuze worden gemaakt om een abortus te plegen, want niet alleen het leven van het kind, maar ook dat van de moeder is heilig. Dit betekent echter dat abortus niet genormaliseerd hoeft te worden, want deze situaties zijn niet de norm onder vrouwen en hun partners/gezinnen. In de Verenigde Staten zijn dit namelijk de situaties bij 7-8 procent van de abortussen,⁶ terwijl in ontwikkelingslanden dit maximaal 19 procent van de gevallen is.

Zegt dit alles dat we vrouwen moeten veroordelen omdat zij een abortus laten uitvoeren?

In veruit de meeste gevallen niet. Veel van de vrouwen die een abortus laten plegen doen dat vanwege armoede. Hiermee is niet gerechtvaardigd dat een ongeboren kind moet sterven. Wel zegt dit dat het feit dat deze vrouwen geen andere optie zien iets is dat niet alleen de betrokken vrouwen en hun partners stof tot nadenken biedt, maar ook de maatschappij als geheel.

Vanzelfsprekend zijn er ook gevallen van vrouwen die onbeschermde seksuele gemeenschap hebben en weigeren het gevolg, een kind te dragen. In dat soort gevallen mogen kerk en christen best kritisch zijn tegenover deze vrouwen en hun partners.

Ook als een vrouw in de kerk komt en het verhaal deelt dat zij een niet noodzakelijke abortus heeft gepleegd moeten christen en kerk niet te hard zijn in hun oordeel. Doorgaans hoeft men zo een vrouw, of stel, niet te vertellen dat zij wat verkeerds gedaan heeft, omdat zij dat wel weet. Hiernaast kunnen vrouwen, vooral kort na een abortus, kampen met angststoornissen, slaapproblemen en zware spijtgevoelens. De situatie is voor hen in veel gevallen dus al erg genoeg.

---

¹ Dat de straf voor het per ongeluk doden van een ongeboren kind hoger is dan voor het doden van een slaaf door nalatigheid klinkt misschien logisch, omdat men aanneemt dat slaven een bezitting waren en niet als mens gezien werden. Toch is dit laatste niet in alle gevallen waar. Hebreeuwse slaven hadden het recht om na zeven jaar vrijgelaten te worden. Verder moest een slaaf worden vrijgelaten wanneer zijn eigenaar hem sloeg waarbij hij ernstig gewond raakte (Ex. 21:26-27). Ook moest een slaaf die doodgeslagen werd worden gewroken (Ex. 21:20), hoe dit precies ging vermeld de tekst niet.
² Ongeveer 1 procent noemde verkrachting als een reden, dit is inclusief de vrouwen die het als belangrijkste reden noemden.
³ Het is helaas een aanname omdat in de 'evaluatie wet afbreking zwangerschap' (bron 10) niet duidelijk wordt weergegeven hoeveel zwangerschappen, in Nederland, worden beëindigd omdat er sprake is van verkrachting of een gezondheidsrisico. Het enige dat het onderzoek vertelt is dat in minder dan 5 procent van de gevallen ongewild seksueel contact de belangrijkste reden is, dat in minder dan 5 procent van de gevallen gevaar voor de eigen gezondheid de belangrijkste reden is, dat in minder dan 5 procent van de gevallen psychische problemen een rol spelen. Of dit gezamenlijk 15 procent van alle gevallen is of minder dan 1 procent is niet duidelijk.

Er zijn volgens de evaluatie 14 redenen die allemaal in minder dan 5 procent van de gevallen de belangrijkste reden waren. De andere redenen zijn gezamenlijk goed voor 75 procent van de belangrijkste redenen. Dat betekent dat de overige 25 procent is verdeeld over de 14 redenen die in minder dan 5 procent van de gevallen de belangrijkste reden waren. Dat komt neer op 1,8 procent per reden. Hiervan uitgaande kan men inschatten dat één van de vier bovenstaande redenen de belangrijkste was in ongeveer 5,4 procent van de gevallen.

⁴ Dit kan bij de lezer de vraag oproepen of ik als christen wel kan zeggen dat men voorbehoedsmiddelen moet gebruiken, omdat kerken dit lange tijd verboden hebben, en bijvoorbeeld de Rooms-Katholieke kerk dit nog steeds doet. Er is echter geen Bijbelse grond om voorbehoedsmiddelen te verbieden. De opdracht van God aan de mens om zich voort te planten (Gen. 1:28) kan namelijk ook worden uitgevoerd als men af en toe seksuele gemeenschap heeft met gebruik van voorbehoedsmiddelen. Om die reden zie ik geen probleem in de normalisering van het gebruik van voorbehoedsmiddelen.
Ook als er sprake is van seksuele gemeenschap buiten het huwelijk zie ik geen probleem met het gebruik van voorbehoedsmiddelen. Vanzelfsprekend is seksuele gemeenschap buiten het huwelijk verkeerd, maar het wordt niet verkeerder als men een condoom of een ander voorbehoedsmiddel gebruikt. Mensen moeten de keuze voor vrije seksuele gemeenschap, of hiertegen, zelf maken en deze zelf vormgeven.
⁵ In het Engelse taalveld worden abortussen waarbij er sprake is van verkrachting, incest en gezondheidsrisico's voor moeder en/of baby 'hard cases' genoemd. Ik ben niet op de hoogte van een Nederlands equivalent van deze term.
⁶ Dit is een schatting die voor mensen die pro-abortus zijn heel vriendelijk is. Volgens Robertson (bron 5) is er slechts in 1,7 procent van de gevallen sprake van een situatie van leven of dood voor de moeder bij abortussen.