De Heilige Lans, een kostbaar relikwie

In Rome, onder de koepel van de Sint-Pieterskerk, wordt een bijzonder relikwie bewaard. Het is de Heilig Lans, waarmee volgens de overlevering de heilige Longinus de zijde van Christus doorboorde om te controleren of deze werkelijk gestorven was. Een dergelijk aandenken is wat luguber, maar voor de gelovigen heel belangrijk. Het probleem is dat er méér van zijn.

Een belangrijk aandenken

Veel mensen bewaren tegenwoordig speciale voorwerpen van iemand die overleden is, voorwerpen die een tastbare herinnering vormen aan een dierbare. En dit is niets nieuws, aandenkens hadden altijd al een bijzondere waarde voor familie en vrienden. Ook voor gelovigen was het bezit van een tastbaar en concreet voorwerp van een overleden persoon een manier om de herinnering levend te houden. In gelovige kringen kregen deze aandenkens een extra dimensie, zeker als het aandenkens aan bijzondere mensen waren, die binnen de geloofsgroep een prominente en onderscheidende rol hadden gespeeld.

Relikwie

Zo’n aandenken wordt in religieuze kringen een relikwie genoemd, een aandenken aan een persoon die zo’n belangrijke positie had, of zo’n voorbeeldige rol had gespeeld, dat deze tot heilig werd verklaard. Er zijn heel wat relikwieën in omloop van tal van heiligen. Vaak gaat het om botjes of gebruiksvoorwerpen. Het hebben van een belangrijk relikwie vergrootte het aanzien van een bepaalde kerk of bisdom, en bovendien zette het de mensen aan tot een grotere geloof met een diepere devotie. Maar het wordt binnen het christendom natuurlijk pas echt speciaal als je een direct aandenken hebt, een echte relikwie, van Jezus Christus zelf.

Relikwie van Jezus Christus

Er zijn meer relikwieën van Christus dan je zo misschien zou verwachten. Een paar van deze relikwieën zijn:

• De Lijkwade van Turijn, het kleed waarin Christus na zijn dood werd gewikkeld, waarop vagelijk een afbeelding zichtbaar is met verwondingen die overeen lijken te komen met de verwondingen die Christus had bij zijn kruisiging.
• De Heilige Rok van Trier, het onderkleed dat Jezus droeg voor hij gekruisigd werd.
• De Zweetdoek van Oviedo, de zweetdoek die gebruikt werd om het voorhoofd van Jezus na zijn dood te bedekken.
• Het Kleed van Edessa is een kleed waarop het gezicht van Jezus te zien zou zijn.
• De Heilige Lans in Rome.

De kruisiging

Jezus Christus was veroordeeld tot dood door kruisiging en het vonnis was ten uitvoer gebracht. Jezus was bezweken. Hierop moest worden gecontroleerd of de terechtgestelde ook werkelijk dood was en dat gebeurde op een doeltreffende manier. Met een lans werd zijn zijde doorboord. En inderdaad, Jezus was gestorven.

Longinus

De Romeinse militair die de betreffende lans hanteerde was volgens de overlevering Longinus van Caesarea. Wellicht was hij dezelfde die gezegd zou hebben ‘Hij was werkelijk Gods Zoon’. (Dit kun je terugvinden in de Bijbel, in het evangelie van Mattheus, hoofdstuk 27, vers 54. Of ook bij Marcus, hoofdstuk 15, vers 39). De legende verhaalt dat Longinus zich na de kruisiging zou hebben bekeerd tot het christendom en vervolgens heilig werd verklaard. De naam Longinus komt overigens nergens in de Bijbel voor, wel in een geschrift uit het einde van de vierde eeuw, het evangelie van Nikodemus. De naam Longinus is waarschijnlijk afkomstig van het Griekse longche, dat speer of lans betekent. En die betekenis doet je afvragen wat er het eerst was: de naam van de man, of het hanteren van de speer op het bewuste moment.

De heilige lans

De Heilige Lans heeft een bijzondere geschiedenis achter de rug. In 570 zag Antonius van Piacenza in de basiliek van het heilig graf een heilige lans staan. In 615, na de inname van Jeruzalem door de Perzen, werd de lans samen met andere relieken meegenomen. Later bleek de lans gebroken, het is niet na te gaan of dat tijdens het vervoer naar Perzië is gebeurd of misschien al eerder. Relieken vormden machtige geschenken, waarmee de gunst van koningen, keizers, priesters en belangrijke kooplieden of stedelingen gewonnen kon worden. In 615 werd de punt van de lans aan Nicetas in Constantinopel gegeven. Via keizer Heraclius van Byzantium kwam de punt weer terug in Jeruzalem. Hier verdwijnt de punt uit de geschreven geschiedenis van Jeruzalem. Later werd de punt, samen met de doornenkroon, in Constantinopel (het huidige Istanboel) teruggezien. Toen Constantinopel in 1453 werd ingenomen door de Turken, werden alle relikwieën meegenomen. De waarde van deze relikwieën voor betere betrekkingen was duidelijk en zo kwam her weer het een en ander terug. Omdat goede betrekkingen op veel terreinen en op veel momenten nodig waren, is het aan te nemen dat in deze periode er ook heel wat relikwieën zijn vervalst. Hoe dan ook, sultan Bayediz II schonk de punt aan paus Innocentius die net de broer van de sultan gevangen had genomen en gunstig gestemd diende te worden. Aangezien er meerdere heilige lansen opdoken had de paus wel zijn twijfels over de echtheid. De lans werd echter toch bij het graf van Petrus geplaatst, onder de koepel van de Sint-Pieterskerk in Rome. En daar ligt ze nog.

Andere heilige lansen

De Heilige Lans in Rome is niet de enige. Zo is er ook

• de heilige lans van Ejmiatsin (in Armenië)
• de heilige lans in Wenen
• de heilige lans van Parijs (die helaas tijdens de Franse Revolutie is verdwenen)

Het mag duidelijk zijn dat ze niet allemaal echt kunnen zijn. Op zijn minst drie van de hier genoemde lansen die pretenderen de echte te zijn moeten vervalsingen zijn.