Waaruit bestaat onze sociale zekerheid?

De sociale zekerheid in Nederland is goed geregeld in vergelijking met andere landen binnen Europa en de rest van de wereld. Er bestaat een onderscheid tussen sociale voorzieningen en sociale verzekeringen. Wat betreft de sociale zekerheid kan er een splitsing worden gemaakt in: sociale voorzieningen, werknemersverzekeringen en volksverzekeringen. De werknemersverzekeringen en volksverzekeringen vallen onder de noemer sociale verzekeringen. De voorzieningen en verzekeringen zijn op elkaar afgestemd om er voor te zorgen dat er geen overlap bestaat, maar ook geen hiaten. De laatste decennia is de sociale zekerheid versoberd, maar de belangrijkste vangnetten zijn blijven bestaan. In dit artikel worden de verzekeringen en de voorzieningen binnen ons sociaal stelsel nader toegelicht.

Wie betaalt de sociale zekerheid?

De sociale verzekeringen worden opgebracht door premies in rekening te brengen bij de werkgevers, werknemers en andere ingezetenen. Voor de sociale voorzieningen hoeft geen premie te worden betaald. Deze lasten worden volledig gedragen door de overheid. De kosten worden dus opgebracht vanuit de inkomsten uit belastingen. Met z’n allen brengen wij de bedragen op om de sociale zekerheid in stand te houden.

Functie van de sociale zekerheid

De sociale zekerheid heeft als functie om mensen die niet zelf in hun inkomen kunnen voorzien, een bestaansminimum te verschaffen. Daarnaast hebben mensen met onvoldoende inkomsten de mogelijkheid om het inkomen aan te vullen tot het bestaansminimum.

Wat wordt er verstaan onder sociale voorzieningen?

Diegene die geen recht heeft op een uitkering uit de werknemersverzekeringen of de volksverzekeringen, maar die niet zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien, kunnen recht hebben op een (aanvullende) uitkering uit sociale voorzieningen. De wetten achter de sociale voorzieningen zijn:

• WIJ – Wet investeren in jongeren
• WWB – Wet werk en bijstand
• IOAW – Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers
• IOW – Wet inkomensvoorziening oudere werklozen
• TW – Toeslagenwet
• IOAZ – Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen
• Wajong – Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten

Wat wordt er verstaan onder volksverzekeringen?

Iedere ingezetene van Nederland is verplicht verzekerd voor de volksverzekeringen. Ook niet-ingezetenen zijn verzekerd in het geval ze loonbelasting betalen. Nederlanders die tijdelijk geen ingezetene zijn van Nederland en hier geen inkomen genieten, zijn niet verzekerd voor de volksverzekeringen. Dit kan bijvoorbeeld voor de AOW zorgen voor een hiaat in de opbouw van de rechten op een uitkering uit de AOW. De wetten achter de volksverzekeringen zijn:

• AOW - Algemene Ouderdomswet
• Anw – Algemene nabestaandenwet
• AWBZ – Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
• AKW – Algemene Kinderbijslagwet

Wat wordt er verstaan onder werknemersverzekeringen?

Deze verzekeringen zijn bedoeld (zoals de naam al doet vermoeden) voor werknemers. Het zijn verplichten verzekeringen voor het grootste deel van de werknemers. De verzekeringen voorzien in een uitkering in verband met ziekte, arbeidsongeschiktheid en onvrijwillige werkloosheid. De wetten achter de werknemersverzekeringen zijn:

• WW – Werkloosheidswet
• WIA – Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen
• WAO – Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering
• ZW – Ziektewet

Overige wetten die betrekking hebben op de sociale zekerheid

Er zijn nog een viertal wetten die ook onder de sociale zekerheid vallen, maar niet ingedeeld kunnen worden onder de bovenstaande noemers. Het gaat om de volgende wetten:

• Wazo – Wet arbeid en zorg
• Wulbz – Wet uitbreiding loondoorbetalingsverplichting bij ziekte
• Zvw – Zorgverzekeringswet
• Pemba – Premiedifferentiatie en marktwerking bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen