Sociale overlegeconomie in België: paritair overleg

De Belgische sociale overlegeconomie vindt plaats op nationaal, sectorieel, ondernemingsniveau en regionaal niveau. Het overleg is paritair: tussen afgevaardigden van werknemers- en werkgeversorganisaties en soms drieledig (met regering en/of parlement). Op nationaal niveau is er de Centrale Raad voor het bedrijfsleven(CRB) en de Nationale Arbeidsraad (NAR). Op sectorieel niveau zijn er de paritaire comités en de Bijzondere Raadgevende Commissies. Op het niveau van de ondernemingen zijn er de ondernemingsraden, comités voor preventie en bescherming op het werk en de syndicale afvaardiging. Op regionaal niveau is er Vlaams Economisch en Sociaal overlegcomité (VESOC), de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) en voor Wallonië is dit Conseil Economique et Social Régional Wallon (CESRW)

Sociale overlegeconomie op nationaal niveau

Centrale Raad voor het bedrijfsleven (CRB)

Deze raad betrekt de regering en het parlement in het overleg door adviezen te geven of voorstellen te doen die nuttig zouden kunnen zijn voor de algemene economie. Dit kan gebeuren op aanvraag van de regering/parlement of op eigen initiatief. Ze werd opgericht door de wet van 20 september 1948. De raad bestaat uit 50 leden.

Nationale Arbeidsraad (NAR)

De wet van 29 mei 1952 zorgde voor de oprichting van de Nationale Arbeidsraad. Deze Raad betrekt in dit geval de regering of het parlement bij de betrekkingen i.v.m. nationale sociale aangelegenheden. Dit kan net zoals bij de CRB gebeuren op aanvraag van de regering/parlement of op eigen initiatief. Deze raad is de belangrijkste adviseur inzake sociaal recht. De Raad kent 24 leden. Via de wet van 5 december 1968 mag de raad ook CAO's (collectieve arbeidsovereenkomsten) afsluiten.

Sociale overlegeconomie op sectorieel niveau

Paritaire comités

Op het sectorieel niveau vinden we de paritaire comités terug. Deze werden officieel met de wet van 9 juni 1945. Zoals de naam 'sectorieel' reeds verklapt, hebben zij inspraak over bedrijfssectoren en kunnen er via de paritaire comités CAO's afgesloten worden die bindend zijn voor alle bedrijven van een sector. Een CAO is wel maar bindend wanneer via Koninklijk Besluit vastgelegd en verklaard. Paritaire comités proberen ook eventuele (belangrijke) meningsverschillen of twistpunten tussen werknemers en werkgevers te herstellen. Ze werken ook samen met bovenvermelde raden (CRB en NAR) inzake advies of aangelegenheden die tot hun domein behoren. Aangezien het sociaal overleg in deze paritaire comités zeer belangrijk is, waakt de Dienst Collectieve Arbeidsbetrekkingen van het Ministerie van Arbeid via gespecialiseerde ambtenaren hierover.

Bijzondere raadgevende commissies

Er zijn sinds 1986 ook Bijzondere Raadgevende Commissies die economisch advies geven per bedrijfssector (zoals bv. chemie, bouw...) . Zij functioneren onder de hoede van de CRB.

Sociale overlegeconomie op niveau van de ondernemingen

Ondernemingsraden

Op het niveau van de ondernemingen staan de ondernemingsraden in voor het sociaal en economisch overleg, met de nadruk op een informatieve en adviserende taak. Deze Raden werden wettelijk vastgelegd vanaf 20 september 1948. Wanneer een onderneming tenminste 100 werknemers telt is zo'n raad verplicht. Ondernemingsraden hebben ook sommige bevoegdheden zoals bv. het bepalen van de jaarlijkse vakantie.

Comités voor Preventie en Bescherming op het werk

Deze comités zijn verplicht in ondernemingen die gemiddeld met 50 (of meer) werknemers werken. Zoals de naam van comités al laat uitschijnen staan zij in voor de controle op een veilige werkomgeving om zoveel mogelijk arbeidsongevallen en beroepsziekten te vermijden.

De syndicale afvaardiging

Op het vlak van overleg is de syndicale afvaardiging een buitenbeentje. De vakbondsafgevaardigden waken over de belangen van hun werknemers en indien er een aanvraag is gedaan door een vakorganisatie bij het ondernemingshoofd zullen zij dus in actie schieten. Hier is er dus in eerste instantie niet echt sprake van overleg, maar eerder van het ingrijpen van de vakbondsafgevaardigden.

Sociale overlegeconomie op regionaal niveau

Hiervoor zijn volgende overleginstanties aanwezig:

• Vlaams Economisch en Sociaal overlegcomité (VESOC)
• Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV)
• Voor Wallonië is dit Conseil Economique et Social Régional Wallon (CESRW)