Discriminatie: Grondwet, andere wetten, meldingen en hulp

Onder discriminatie wordt het maken van ongeoorloofd onderscheid verstaan. Hoewel discriminatie op diverse gebieden kan voorkomen wordt het meestal in verband gebracht met het ongeoorloofd onderscheid maken betreffende ras of seksuele geaardheid. Wellicht omdat dit opvallende vormen van discriminatie zijn en veelvuldig voorkomen. Maar iemand kan ook lijden onder ongeoorloofd onderscheid als hij of zij te maken krijgt met discriminatie op grond van bijvoorbeeld leeftijd of uiterlijk. Onze wetten geven overigens precies aan wat wel en niet mag.

Grondwet en Nederlands Wetboek van Strafrecht

In de Grondwet wordt gewag gemaakt van gelijke behandeling en het niet toegestaan zijn van discriminatie. Aanvullend daarop staat in artikel 90 van het Nederlands Wetboek van Strafrecht wat precies onder discriminatie moet worden verstaan.

Grondwet

“Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.”

Nederlands Wetboek van Strafrecht

"Onder discriminatie of discrimineren wordt verstaan elke vorm van onderscheid, elke uitsluiting, beperking of voorkeur, die ten doel heeft of ten gevolge kan hebben dat de erkenning, het genot of de uitoefening op voet van gelijkheid van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of cultureel terrein of op andere terreinen van het maatschappelijk leven, wordt tenietgedaan of aangetast."

Meldingen zijn topje van de ijsberg

Die omschrijvingen zijn erg duidelijk maar lang niet iedereen houdt zich daar aan. De diverse meldpunten voor discriminatie krijgen veel klachten binnen en het aantal lijkt te stijgen. Maar die stijging kan voor een deel komen omdat het sinds de beginjaren van de eenentwintigste eeuw steeds makkelijker wordt om klachten in te dienen. Toch moet gevreesd worden dat slechts het topje van de ijsberg boven drijft.

Discrimineren gebeurt niet altijd bewust

Discriminatie is vaak een uiting van onverdraagzaamheid en het in daden omzetten van vooroordelen. Op de werkvloer bestaat discriminatie vaak uit zogenaamde grapjes over het geloof of de geaardheid van iemand maar kan ook zo ver gaan dat iemand buitengesloten wordt vanwege zijn huidskleur. Daders zijn zich niet altijd bewust van het effect van hun gedrag maar voor de gediscrimineerde kan het grote gevolgen hebben en leiden tot verminderde motivatie, slechte prestaties en ziekteverzuim.

Discriminatie op vele onderwerpen mogelijk

Of iets echte discriminatie is hangt mede af van de context waarin het gebeurt en wat op een bepaald moment als normaal aanvaard wordt kan in een andere periode als discriminerend worden beschouwd. Discriminatie houdt vaak in dat bepaalde personen negatief worden behandeld ten opzichte van alle anderen en kan dan slaan op:

• Etniciteit
• Geboorteplaats, geslacht, godsdienst
• Handicap, huidskleur
• Intelligentie
• Klasse
• Leeftijd, lichamelijke kenmerken
• Nationaliteit
• Politieke voorkeur
• Ras
• Scholingsgraad, seksueel gedrag, seksuele geaardheid,
• Sociaal gedrag, subcultuur
• Taal
• Uiterlijk
• Veel geld of weinig geld

Hulp zoeken bij antidiscriminatiebureaus

In Nederland hoeft niemand zichzelf te verstoppen en kan iedereen zich gesteund weten door de Grondwet. Wie zich niet geaccepteerd voelt en daarbij gediscrimineerd wordt kan zich melden bij een van de vele antidiscriminatiebureaus of kan bellen met de meldlijn. Bij die bureaus wordt naar de melders geluisterd en worden adviezen gegeven. Eventueel wordt actie ondernomen en worden procedures gestart om de discriminatie tegen te gaan. Ook mensen die zien dat anderen gediscrimineerd worden kunnen zich melden.

Speciale wetten tegen discriminatie

Naast de Grondwet en de omschrijving in artikel 90 van het Nederlands Wetboek van Strafrecht bestaat er in Nederland nog een aantal speciale wetten tegen discriminatie. Die wetten bestrijden bepaalde vormen van discriminatie zoals:

• 1980 Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen (WGB)
• 1994 Algemene wet gelijke behandeling (AWGB)
• 1996 Wet onderscheid arbeidsduur (WOA)
• 2002 Wet onderscheid bepaalde en onbepaalde tijd (WOBOT)
• 2003 Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBH/CZ)
• 2004 Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd (WGBL)
• 2012 Wet College voor de Rechten van de Mens (WCRM)

Discriminatie en internationale verdragen

Het verbod op discriminatie is een van de kernbegrippen van de mensenrechten. In diverse internationale verdragen zijn ook bepalingen opgenomen die discriminatie verbieden. In 1950 werd het zogenaamde Verdrag van Rome gesloten waarin de lidstaten van de Raad van Europa een aantal grondrechten en vrijheden garanderen. In 1966 kwam in New York een verdrag tot stand waarin alle rassendiscriminatie wordt uitgebannen.

Meldpunt Discriminatie Internet

Sinds 1997 bestaat er een nieuwe activiteit op het gebied van discriminatie. In dat jaar werd namelijk met MDI (Meldpunt Discriminatie Internet) officieel geopend door de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Dijkstal. Het MDI onderzoekt meldingen en probeert er achter te komen wie er verantwoordelijk voor is en wat er aan gedaan kan worden.

Positieve discriminatie niet door iedereen gewenst

Overigens bestaat er ook een vorm van discriminatie die positieve discriminatie wordt genoemd. Daarmee wordt bedoeld het opzettelijk bevoordelen van iemand. Dit kan het geval zijn bij het vervullen van een vacature waarbij soms de voorkeur wordt gegeven aan een vrouw om het aantal vrouwen op bepaalde posities te vergroten. Ook kan positieve discriminatie van allochtonen of gehandicapten voorkomen. Tegen deze vorm van voorkeur bestaat overigens bij velen bezwaar, zij vinden het discriminatie van anderen.