Wat zijn hulpmiddelen en wie betaalt ze mij?

Verstrekking en vergoeding van hulpmiddelen is door het in werking treden van de nieuwe WMO per 1 januari 2015 ingrijpend gewijzigd. Deze bijdrage wil antwoorden geven op veelgehoorde vragen. Wat wordt precies verstaan onder hulpmiddelen en waarin verschillen die van alledaagse gebruiksvoorwerpen. En belangrijk, wie draagt de kosten van een hulpmiddel? Want niet alleen ziektekostenverzekeringen vergoeden kosten voor hulpmiddelen.

Met hulpmiddelen langer zelfstandig blijven functioneren

Veel mensen met een handicap of beperking zijn (op latere leeftijd) op hulpmiddelen aangewezen om zelfstandig te kunnen blijven functioneren. De nieuwe toverwoorden van het kabinet Rutte zijn immers participatie en zelfredzaamheid. Maar het is nog een hele opgave om hulpmiddelen vergoed te krijgen.

Wat zijn hulpmiddelen en wat normale gebruiksvoorwerpen?

Wat een hulpmiddel precies is, is niet altijd even duidelijk. Wanneer is iets een gewoon gebruiksvoorwerp en wanneer wordt het hulpmiddel? Een pasklare en algemeen bruikbare definitie geven, is niet eenvoudig. Onderstaand toch een poging daartoe. Hulpmiddelen zijn gebruiksvoorwerpen die men kan dragen/meevoeren of meeverhuizen, en die onder omstandigheden noodzakelijk zijn om:

• een dreigende handicap te voorkomen;
• het succes van een medische behandeling te verhogen;
• te kunnen voorzien in de dagelijkse basisbehoeften.

Uiteraard voor zover men die objecten niet beschouwt als algemeen gangbare gebruiksvoorwerpen in het dagelijks leven.

Wat zijn dagelijkse basisbehoeften?

Bovenstaande definitie roept meteen al een volgende vraag op. Wat moet worden verstaan onder dagelijkse basisbehoeften? Wel, die omvatten een aantal aandachtsgebieden in het leven waarbij deze hulpmiddelen onontbeerlijk zijn. Men kan daarbij denken aan zaken als:

• het tot zich nemen van drank en voeding;
• lichaamsverzorging en persoonlijke hygiëne;
• deelname aan het sociale leven: zien, horen, lezen, informatie vergaren;
• mobiliteit in termen van dagelijkse (zakelijke) verplaatsingen (geen uitstapjes!);
• bij kinderen en jongeren: sociale integratie en schoolbezoek in het kader van de leerplicht.

Waaraan moeten hulpmiddelen voldoen?

De status van een hulpmiddel is ook van zijn functie afhankelijk. Hulpmiddelen moeten verminderde of uitgevallen lichaamsfuncties:

• weer herstellen;
• vervangen;
• vergemakkelijken;
• toevoegen.

Ofwel moeten ze de volgende eigenschappen bezitten:

• beschermen tegen de gevolgen van plotselinge functie-uitval;
• dreigende functie-uitval voorkomen;
• bijdragen aan het succes van een medische behandeling.

Wanneer merkt men gebruiksvoorwerpen niet als hulpmiddel aan?

Er is een groot aantal voorwerpen dat voldoet aan bovengenoemde voorwaarden. Toch merkt men die niet allemaal als hulpmiddel aan. Daarvoor zijn twee redenen:

• het gaat om algemeen gangbare gebruiksvoorwerpen gaat, die ook door mensen zonder beperking worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan kinderbuggy's of matrassen);
• de hulpmiddelen bieden weinig therapeutisch voordeel bieden of zijn relatief goedkoop. Denk bijvoorbeeld aan batterijen voor hoortoestellen.

Welke hulpmiddelen zijn er?

Het voert te ver om hier een uitputtende opsomming te geven van alle hulpmiddelen die voor vergoeding van overheidswege in aanmerking komen. In theorie kan elk gebruiksvoorwerp tot hulpmiddel worden aangemerkt als een handicap of beperking tot aanschaf of aanpassing ervan noodzaakt. Onderstaand een kleine opsomming van een aantal veel gevraagde voorzieningen:

• een scootmobiel;
• een traplift;
• een rolstoel;
• sanitaire voorzieningen en aanpassingen voor badkamer of wc;
• vervangers voor de computermuis, joysticks, beeldschermleeshulpmiddelen, spraakherkenningssystemen, enzovoort;
• een rollator.

Wie betaalt er voor uw hulpmiddelen?

Wie aan huis zorg of hulpmiddelen nodig heeft, moet vanaf 1 januari 2015 een aanvraag bij zijn gemeente indienen. Die wil zich wel een goed beeld kunnen vormen wat de zorgvraag van een aanvrager is. Daarom kunnen ambtenaren van de gemeente op bezoek komen voor een persoonlijk gesprek aan de keukentafel. Zo’n keukentafelgesprek is wennen van twee kanten. Het gaat daarbij niet om de vraag of men bijvoorbeeld een traplift al dan niet zal toekennen. Of de vraag of men het aanbrengen van speciale voorzieningen in de badkamer zal honoreren.

Het accent ligt op zelfredzaamheid van de burger

Het accent zal meer liggen op het aanspreken van de zelfredzaamheid van burgers en hun omgeving. Dat is een hele omschakeling. Want burgers waren gewend om een scootmobiel te krijgen, omdat de buurman er ook een bezat. Maar misschien komt de ambtenaar van de gemeente wel tot de conclusie dat zo’n scootmobiel helemaal niet nodig. Bijvoorbeeld als naaste verwanten of bekenden enkele malen per week de zorg voor het vervoer op zich nemen.