Hoe gaat een rechtszaak

Het kan gebeuren, onverwachts of niet, dat je terecht komt in een rechtszaak. Dit kan een civiele of een strafrechtelijke procedure zijn. Bij een strafrechtelijke procedure verdenkt het Openbaar Ministerie je van een strafbaar feit, een civiele procedure is tussen twee burgers en dit kan om heel veel verschillende dingen gaan. Hoe verloopt nou zo'n rechtszaak, welke stappen kun je verwachten?

Civiele procedure

Een civiele procedure is een rechtszaak tussen twee burgers, het openbaar ministerie heeft hier dus een veel kleinere rol in. Een civiele procedure kan om van alles gaan, bijvoorbeeld een burenruzie, een boete, huur kan niet betaald worden of bedrijven hebben een conflict. De eiser is degene die de rechtszaak begint. De gedaagde is degene die zich moet verweren, degene die 'voor het gerecht gesleept wordt'. De rechter die uitspraak doet in de civiele procedure is de civiele rechter. De rechtbank waar de uitspraak wordt gedaan is afhankelijk van de woonplaats van de partijen.
Een civiele zaak gaat over het algemeen in de volgende stappen:

• Dagvaarding/verzoekschrift
• Comparitie
• Vonnis
• Hoger beroep

Bij ingewikkelde zaken of zaken waar er tijdens het verloop veranderingen plaats vinden kunnen er meerdere stappen zijn.

De dagvaarding of het verzoekschrift

Een deurwaarder komt vanuit de eiser een dagvaarding bij de gedaagde thuis brengen. In de dagvaarding staat wat er van de gedaagde wordt gevraagd, wanneer, waar, waarom en dergelijke. Op de dagvaarding kan de gedaagde reageren als hij het met bepaalde punten niet eens is. Een rechtszaak kan ook beginnen met een verzoekschrift, hiermee vraagt iemand schriftelijk aan de rechter om een bepaalde beslissing, dit is bijvoorbeeld het geval bij een scheiding. De partijen bij een verzoekschriftprocedure heten de verzoeker en de verweerder.

De comparitie

Bij deze stap komen de partijen naar de rechtbank. Allebei de partijen mogen voor de rechter de situatie mondeling toelichten en bewijs uitleggen. Dit mogen de partijen persoonlijk doen maar er mag ook gebruik gemaakt worden van een advocaat. Als de gedaagde niet reageert op de dagvaarding wordt er verstek verleend: de eiser krijgt zijn zin. Hier gaan natuurlijk wel een aantal herinneringen aan vooraf waardoor de gedaagde alsnog de kans krijgt om op de dagvaarding te reageren.

Het vonnis

Het vonnis is de uitspraak van de rechter over het conflict. De rechter bepaalt of en in hoeverre de eiser zijn zin krijgt en wie de gerechtelijke kosten betaalt, dit is meestal de 'verliezer'.

Hoger beroep

Als een van de partijen het niet eens is met het vonnis van de rechter, dan kan deze partij in hoger beroep gaan. Dit gebeurt bij het gerechtshof, daar wordt opnieuw inhoudelijk naar de zaak gekeken.

Een rechtszaak duurt in totaal al gauw een jaar, maar dit is natuurlijk afhankelijk van de omstandigheden van het geval, het meewerken van partijen, het bewijs en nog veel meer. Heeft een van de partijen haast met het krijgen van een vonnis van de rechter? Dan is het verstandiger om een kort geding aan te spannen.

De strafzaak

Bij een strafzaak gaat het om een zaak tussen een verdachte en het Openbaar Ministerie. De officier van justitie vervolgt vanuit het Openbaar Ministerie de verdachte. In de meeste gevallen in een strafzaak begonnen bij de politie, waarna er door de officier van justitie wordt besloten of de zaak ernstig genoeg is om tot vervolging over te gaan.
Een strafzaak kan gaan om twee soorten strafbare feiten: om een overtreding of om een misdrijf. Deze worden vooral genoemd in het wetboek van Strafrecht, maar ook in o.a. de Wegenverkeerswet of in de Opiumwet. Misdrijven zijn een stuk ernstiger dan overtredingen. Alles wat in het wetboek van Strafrecht staat is strafbaar en bij overtreding daarvan kan je gestraft worden.
Ook in de strafzaak zijn er verschillende stappen:

• Opsporingsonderzoek
• Dagvaarding
• Zitting en vonnis

Opsporingsonderzoek

Als de politie op het spoor komt van een strafbaar feit of iemand doet aangifte van een misdrijf, dan begint het opsporingsonderzoek. Dit onderzoek wordt geleid door de officier van justitie. De verdachte wordt gezocht en er wordt bewijs verzameld, getuigen worden gehoord en er worden eventuele deskundigen ingeschakeld. Alle feiten die worden verzameld in het opsporingsonderzoek komen in het proces-verbaal wat naar de officier van justitie gaat zodat hij het kan beoordelen. Als de feiten duidelijk zijn en het bewijs is sterk genoeg zal de officier van justitie besluiten om tot vervolging van de verdachte over te gaan.
Er kan ook nog meer onderzoek plaatsvinden als de officier van justitie dit nodig acht. Als de officier van justitie besluit dat er niet over wordt gegaan tot vervolging, dan wprdt de zaak geseponeerd, de zaak komt te vervallen.
In plaats van seponeren wordt de verdachte ook niet vervolgt, maar deze krijgt een boeten, dit wordt schikking genoemd.

Dagvaarding

Als de verdachte voor de rechter moet komen, dan krijgt hij een dagvaarding. Dit werkt het zelfde als bij de civiele rechtszaak, de deurwaarder komt een dagvaarding brengen met daarin de feiten waarvan de verdachte wordt beschuldigd, wanneer, waar en waarom de verdachte voor de rechter moet komen.

Het vonnis

Tijdens de rechtszitting wordt er onderzocht of het verzamelde bewijs tegen de verdachte voldoende is om deze te veroordelen en of er daadwerkelijk een strafbaar feit heeft plaatsgevonden. Ook kijkt de rechter naar eventuele verzachtende omstandigheden zoals rechtvaardigingsgronden of schulduitsluitingsgronden. Als alles duidelijk is, spreekt de rechter zijn vonnis uit, de officier van justitie moet deze straf uitvoeren.
Als de verdachte of de officier van justitie het niet eens is met het vonnis van de rechter, dan kunnen zij in hoger beroep gaan. De zaak wordt dan opnieuw inhoudelijk behandeld door andere rechters.