Nederlandse Richtlijn Bodembescherming (NRB)

Om te voorkomen dat de bodem verontreinigd wordt door het gebruik of de opslag van zogenaamde bodembedreigende stoffen is het lang niet altijd nodig om een vloeistofdichte vloer aan te leggen. De Nederlandse Richtlijn Bodembescherming (NRB) beschrijft welke mogelijkheden er zijn om tot een goede bodembescherming te komen. De NRB wordt beschouwd als actuele stand der techniek op het gebied van bodembeschermende voorzieningen.

Status van de NRB

De NRB is aangewezen als 'Best Beschikbare Techniek (BBT)' en is dus het uitgangspunt voor het opstellen van voorschriften bij een milieuvergunning. Zonder motivatie mag hiervan niet worden afgeweken. In het Activiteitenbesluit (Besluit Algemene Regels Inrichtingen Milieubeheer) wordt voor de bodembescherming verwezen naar de NRB, dus alle bedrijfsmatige activiteiten die onder de reikwijdte van dit besluit vallen moeten aan de NRB voldoen.

Wanneer is de NRB van toepassing

De NRB is van toepassing bij reguliere bedrijfsmatige activiteiten, dus niet bij calamiteiten. Het gaat hier om de activiteiten die in de NRB worden genoemd (zie hieronder). Tenslotte moet het gaan om activiteiten met bodembedreigende stoffen.

Aangewezen activiteiten

Hieronder staan de activiteiten die in de NRB genoemd worden. Deze activiteiten of combinaties daarvan beschrijven in feite alle activiteiten die bedrijfsmatig kunnen voorkomen.

Opslag bulkvloeistoffen

1. Ondergrondse of ingeterpte tank
2. Opslag in bovengrondse tank verticaal met bodemplaat
3. Opslag in bovengrondse tank vrij van de ondergrond opgesteld
4. Opslag in putten en bassins

Overslag en intern transport bulkvloeistoffen

1. Los- en laadactiviteiten van vloeistoffen in bulk
2. Leidingtransport
3. Verpompen

Opslag en verlading stortgoed en emballage

1. Op- en overslag stortgoed
2. Transport van stortgoed met gesloten of open systeem
3. Op- en overslag stoffen in emballage
4. Overgieten, aftanken of afvullen
5. Aftappen
6. Transport open emballage

Procesactiviteiten / procesbewerkingen

1. Gesloten proces of bewerking
2. Half open proces of bewerking
3. Open proces of bewerking

Overige activiteiten

1. Afvoer van afvalwater in bedrijfsriolering
2. Calamiteitenopvang
3. Activiteiten in werkplaatsen
4. Afvalwater- en rioolwaterzuivering

Bodembedreigende stoffen

Om vast te stellen of een stof bodembedreigend is, is in de NRB een stoffenlijst en een stoffenschema opgenomen. Als een stof in de lijst staat dan is deze bodembedreigend. Als de stof niet in de lijst staat dan kan deze toch bodembedreigend zijn. Hiervoor moet het stoffenschema gebruikt worden. Door het beantwoorden van een aantal vragen kan worden vastgesteld of de stof bodembedreigend is. Het gaat om de volgende vragen:

1. Is de stof of het mengsel (intrinsiek) niet bodembedreigend?
2. Kan de stof intrinsiek in de bodem dringen?
3. Loogt de stof uit?
4. Betreft het een stof die is uitgesloten voor mogelijke reductie op het bodembeschermingsniveau op grond van de stofeigenschappen?
5. Beschouwt u de stof of het mengsel mede aan de hand van de stoffenlijst als bodembedreigend?

Verwaarloosbaar bodemrisico bereiken

Als vastgesteld is dat de te beschouwen activiteit in de NRB wordt genoemd en dat er bij die activiteit bodembedreigende stoffen gebruikt of opgeslagen worden, kan worden worden bepaald hoe een verwaarloosbaar bodemrisico kan worden bereikt. Hiervoor wordt in de bodemrisicochecklist van de NRB de betreffende activiteit opgezocht. Het gewenste niveau van bodembescherming wordt in de NRB een ‘verwaarloosbaar bodemrisico’ genoemd. Het verwaarloosbaar bodemrisico wordt bereikt door te kiezen voor een ‘combinatie van voorzieningen en maatregelen’ kortweg cvm. Hierbij is een voorziening een technische maatregel, zoals een vloeistofdichte vloer of een lekbak. Een maatregel is een organisatorisch gebeuren, zoals training van personeel, toewijzen van verantwoordelijkheden en ophangen van werkinstructies.
Wanneer meerdere cvm's worden gegeven dan kan de cvm gekozen worden die het beste aansluit bij de bedrijfsvoering. Alle cvm's zijn gelijkwaardig, er is geen voorkeursvolgorde.

Vloeistofdicht of vloeistofkerend

Een goede vloer is in de meeste gevallen onderdeel van de voorzieningen die leiden tot een verwaarloosbaar bodemrisico. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen vloeistofdichte en vloeistofkerende vloeren.

Vloeistofdichte vloer

Een vloeistofdichte vloer kan een continue belasting met vloeistoffen onbeperkt tegenhouden zonder dat de vloeistof door de vloer heen de onderzijde bereikt. Wanneer de onderzijde wel bereikt zou worden zou vervolgens immers een verontreiniging van de onderliggende bodem ontstaan. Een vloer mag pas vloeistofdicht heten als deze door een deskundig inspecteur als vloeistofdicht is beoordeeld. De beoordeling van de inspecteur heeft een geldigheidsduur van 6 jaar. De gebruiker van de vloer moet jaarlijks een visuele inspectie van de vloer uitvoeren om het predicaat vloeistofdicht te behouden. Een vloeistofdichte vloer moet worden aangelegd door een daartoe gecertificeerd bedrijf.

Vloeistofkerende vloer

Een vloeistofkerende vloer is in staat een belasting met vloeistoffen lang genoeg tegen te houden om het opruimen van de vloeistof mogelijk te maken. Dit houdt in dat het een aaneengesloten verharding zonder scheuren en kieren moet zijn. Een goede beton- of asfaltverharding zal hieraan altijd voldoen, een klinker- of tegelverharding voldoet niet. Omdat er geen harde keuringscriteria zijn verbonden aan een vloeistofkerende vloer is er ruimte voor interpretatie of een vloer al dan niet vloeistofkerend is.

Voorzieningen en personeel

Voor het bereiken van een verwaarloosbaar bodemrisico zijn naast technische voorzieningen ook maatregelen nodig die door personeel uitgevoerd of nageleefd moeten worden. Deze maatregelen moeten in de organisatie ingebed zijn en kunnen bijvoorbeeld deel uitmaken van een kwaliteitszorgplan of de vorm hebben van een calamiteitenplan. Voorbeelden zijn het aantoonbaar instrueren en opleiden van personeel met betrekking tot het werken met bodembedreigende stoffen, gebruik van instructiekaarten, bepaalde handelingen alleen door daartoe bevoegd personeel laten uitvoeren, etc.

Aanvaardbaar bodemrisico

Wanneer het bereiken van een verwaarloosbaar bodemrisico echt onredelijk wordt geacht, bijvoorbeeld omdat een gehele fabriek stilgelegd en ontmanteld zou moeten worden, dan kan het bevoegd gezag instemmen met het bereiken van een aanvaardbaar bodemrisico. Hierbij is de bodem minder goed beschermd. Daarom worden aan een aanvaardbaar bodemrisico controleverplichtingen verbonden, bijvoorbeeld het jaarlijks onderzoeken van het grondwater. Verder moet er een financiële zekerheid worden gesteld waaruit de kosten van de sanering van een eventuele bodemverontreiniging worden opgebracht. Het aanvaardbaar bodemrisico moet bij de eerste gelegenheid die zich aandient worden omgezet in een verwaarloosbaar bodemrisico.