Psychische eetstoornissen

Anorexia nervosa, boulimia nervosa en Binge eating disorder zijn allemaal eetstoornissen. Wat is het, wat kan je er tegen doen en hoe zijn de behandelingen? Bij anorexia nervosa en boulimia nervosa is het eetgedrag verstoord. Beide psychische eetgedragstoornissen hebben een aantal gemeenschappelijke kenmerken:

• De patiënt is in bijna alle gevallen een vrouw, redelijk intelligent en meestal afkomstig uit een vrij hoog sociaal-economisch milieu. Zij stelt hoge eisen aan zichzelf en is vaak depressief.
• De patiënt heeft alles wat met voedselopname te maken heeft tot het middelpunt van haar of zijn leven gemaakt.
• Patiënt is bang om dik te worden en dus constant bezig met het eigen gewicht. Zij of hij probeert dit gewicht op allerlei manieren te beïnvloeden, onder andere door braken en gebruik van laxeermiddelen.

Verschillen tussen anorexia nervosa en boulimia nervosa

• Het lichaamsgewicht (extreem laag bij anorexia, meestal normaal bij boulimia)
• Het optreden van eetbuien (niet altijd bij anorexia, vrijwel altijd bij boulimia)
• De frequentie van laxeermiddelengebruik (vaker bij boulimia dan bij anorexia)
• De ontkenning dat wel erkenning van het probleem (ontkenning bij anorexia, erkenning bij boulimia)

Anorexia nervosa

Letterlijk betekent anorexia nervosa 'verlies van eetlust door nerveuze oorzaken'; eigenlijk is dit een onjuiste naamgeving. De beperking van de voeding bij patiënten vloeit niet voort uit verlies van eetlust, maar uit vrees om de controle over zichzelf te verliezen als men toegeeft aan gevoelens van eetlust. Het is een zichzelf opgelegd hongeren uit angst om dik te worden, ondanks de extreme vermagering. Naast deze psychische oorzaak hebben Utrechtse onderzoekers recent ontdekt dat deze ziekte ook genetische factoren die invloed hebben op de eetlust, een rol spelen. Pas in een laat stadium van extreme uithongering wordt de patiënt apathische en verlies het honger- en eetlustgevoel. De grootste weerstand tegen eten en gewicht kan zich op verschillende manieren uiten:

• Een patiënt met anorexia nervosa heeft een afwijkend eetgedrag. Zij of hij selecteert voedsel met een zo gering mogelijke calorische waarde en vermijdt vooral suikers en vetten. Veel patiënten blijken dagelijks minder dan 1000 kcal tot zich te nemen.
• Het lichaamsgewicht is te laag, maar de patiënten blijven zich dik voelen.
• Ontkenning van ziekte; de patiënt beweert zich lichamelijke gezond en fit te voelen en is vaak 'hyperactief' om zo meer energie te verbruiken.
• Het dagelijkse leven wordt volledige beheerst door voedsel, zoals calorieën tellen, aan eten denken en eten voor anderen maken.

Door de angst voor verlies aan controle ontwikkelt de anorexiapatiënten een extreme behoefte aan beheersing van zowel het gevoelsleven, als op meer zakelijk gebied, bijvoorbeeld op school en werk. Beheersing en perfectie worden in al deze aspecten nagestreefd. De drang tot perfectie uit angst om te falen, is kenmerkend aan anorexiapatiënten. Bij ernstige gewichtsafname ontstaan hormonale stoornissen, die zich bij de vrouwelijke patiënten uiten in het verlies van de menstruele cyclus, en bij de mannelijke patiënten in een afname van potentie. Om gewichtstoename tot voorkomen, wordt vaak braken opgewekt, worden laxeermiddelen ingenomen of overmatige lichamelijke inspanningen verricht. De oorzaak van anorexia nervosa is zowel van psychische en sociale als biologische oorsprong. Daarom is een multidisciplinaire behandeling gewenst. Het doel van de behandeling is het herstellen van het normale eetgedrag en voorkomen van een terugslag. De therapie duurt gemiddeld 3.5 jaar.

Boulimia nervosa

Boullimia nervosa is een eetstoornis die de vrees verlies van controle over eetlust en gewicht met anorexia nervosa gemeen heeft. In tegenstelling tot anorexia nervosa staat de regelmatig optredende eetbuien centraal in plaats van de voedselvermindering. Meestal wordt om gewichtstoename te voorkomen braken opgewekt, worden buitensporige hoeveelheden laxeermiddelen ingenomen of overmatige lichamelijke inspanning verricht. Vrijwel elke patiënt met boulimia nervosa probeert tussen de periodiek optredende eetbuien door strenge te lijnen, wat weer een riscicofactor is voor het optreden van een eetbuien. De frequentie van de eetbuien kan verschillen, maar er is een minimaal gemiddelde van twee eetbuien per week gedurende tenminste drie maanden. Kenmerkend voor de eetstoornis boulimia nervosa is de permanente overbezorgdheid over de lichaamsvorm en het lichaamsgewicht. Het volgen van een vermageringsdieet lijkt oorzakelijk factor van boulimia nervosa Ruim 80% can de patiënten heeft de dwangmatig eetbuien ontwikkeld in aansluiting op een vermageringsdieet. Boulimia nervosa is redelijk goed te behandelen. Cognitieve gedragstherapie blijkt de meeste effectieve behandeling.

Binge eating disorder

Naast anorexia en boulevard wordt een derde eetstoornis onderscheiden, namelijk (vr)eetbuienstoornis (Binge eating disorder). Hierbij is er sprake van eetbuien zonder compensatiegedrag zoals braken, misbruik van laxeermiddelen en overmatige bewegen. Het komt veel voor bij mensen (relatief meer mij mannen) die hulp zoeken in verband met hun overgewicht. Binge eating disorder is goed te behandelen met cognitieve gedragstherapie ook moet er begeleid worden in het niet terugvallen van de oude eetgewoonte.