Koopjes, solden, opruiming: wat bezielt ons toch?

Tweemaal per jaar in België, verschillende malen per jaar in Nederland. Koopjesperiode, opruiming, koopjes, solden... de naam speelt niet echt een rol. Mensen worden als gek, nemen verlof, staan uren te wachten, trotseren de massa, gaan elkaar te lijf. Waarom zijn mensen zo gek op koopjes? Wat is de psychologie achter het fenomeen? En hoe zit het nu juist met de wetgeving in België en in Nederland?

Wetgeving in Nederland inzake koopjes

Nederland kent geen "solden". Er is geen wettelijk bepaalde koopjesperiode. Van "solden" spreken Nederlanders bijna nooit. Zij gebruiken liever de Engelse term "sale" of creatievere namen als lenteopruiming, kortingtiendaagse, vlaggetjesweek, actieweek of seizoensopruiming. In Nederland wordt geregeld kleding uit het voorbije seizoen aangeboden tegen -30 of -50%.

Wetgeving in België inzake koopjes

Sinds 1994 is er in België een strenge wet op de koopjes. De winterkoopjes mogen lopen van 3 januari tot 31 januari en de zomerkoopjes van 1 juli tot 31 juli. Wanneer de startdatum van de koopjes op een zondag valt, mogen de koopjes een dag eerder beginnen. Voor de start van de koopjes is er een sperperiode. De wet verbiedt dan prijsverminderingen voor de sectoren kleding, lederartikelen, fijne lederwaren en schoenen. De sperperiodes lopen voor de winterperiode van 15 november tot 2 januari en van 15 mei tot 30 juni voor de zomerkoopjes. In België wordt vaak gesproken over solden, meestal in het meervoud. Solden is echter geen standaardtaal en wordt enkel in België gebruikt. Correcter zou zijn: koopjes, opruiming of uitverkoop. België is het enige land in Europa dat wettelijk vasthoudt aan zijn twee koopjesperiodes.

Fluistersolden

In België bestaat er ook zoiets als fluistersolden. Fluistersolden betekent dat mensen in de winkel komen, meestal vaste klanten, en zij gaan proberen op een fluistertoontje nog een extra procentje uit de wacht te slepen. Of het kan ook gaan om een prijsvermindering die tijdens de sperperiode reeds mondeling wordt toegestaan aan individuele klanten. Deze praktijk wordt door de wet oogluikend toegelaten, omdat het slechts door weinig handelaars wordt toegepast, omdat de prijsvoordelen vaak kleiner zijn dan de kortingen toegestaan tijdens de officiële koopjes en omdat het geen echte bedreiging vormt voor de economie.

België versus Nederland

In Nederland is niet iedereen even blij met het gebrek aan wetgeving. Sommigen vinden dat de koopjesperiode veel te lang duurt en dat het leidt tot wildgroei. Het voordeel is wel dat ze in Nederland mee genieten van koopgrage Belgen die liever in Nederland op koopjes gaan jagen dan in België op dag 1 tussen de massa de hysterie van sommige mensen te moeten ondergaan. En dat is dan weer een groot nadeel in België: wanneer de koopjes beginnen is het vaak drummen en duwen. De winkels zijn overvol. Ook dieven maken hier gretig gebruik van. De eerlijke klant wordt net als iedereen bespied en in het oog gehouden als een potentiële crimineel. Dit geeft vaak een onprettig gevoel. Toch houdt dit de Nederlanders niet tegen om tijdens de koopjesperiode naar België te komen. Sinds kort organiseert de Nederlandse website Travelbird zelfs soldentrips naar België. De mogelijkheid om te gaan shoppen wordt gecombineerd met goedkope overnachtingen. De winkeltips zijn ook in de prijs inbegrepen.

Homo economicus

Tussen de twee wereldoorlogen waren mensen spaarzaam en behoedzaam. Ze kochten enkel wat ze absoluut nodig hadden. Handelaars moesten dus niet echt veel moeite doen. Hadden de mensen iets nodig, dan vonden ze de weg naar de winkel wel zelf. Solden waren dus niet echt nodig.

Koopwoede

Na Wereldoorlog II begon men aan massaproductie te doen. Handelaars moesten steeds inventiever worden om mensen naar hun winkel te lokken en om hen te doen kopen. Daarom verzonnen ze truukjes als solden, kortingen, opruiming, etc. De welvaart steeg en mensen begonnen meer en meer te kopen, ook dingen die ze niet nodig hadden. Tegenwoordig zien we steeds meer mensen met koopziekte of onionomie. Er zijn verschillende categorieën kopers. Je hebt troostshoppers, mensen die kopen om hun verdriet te vergeten. Er zijn funshoppers, mensen die kopen omdat ze dat een leuk tijdverdrijf vinden. Je hebt koopjesjagers, en dat zijn, zoals de naam het zelf zegt, mensen die er een hobby van maken om op koopjes te jagen. Die nieuwe koffiezet hebben ze helemaal niet nodig nu, maar ja, zo goedkoop kan je hem toch niet laten staan. Stel je voor dat de oude morgen stuk gaat, dan hebben ze alvast een nieuw, goedkoop exemplaar in de kast. En dan heb je dwangmatige kopers of koopverslaafden, die niet nadenken over hun budget en steeds maar denken aan hun volgende aankoop. Wetenschappers hebben aangetoond dat onze hersenen de boosdoeners zijn. Een laag gehalte aan serotine en dopamine kan leiden tot depressies. Mensen gaan shoppen om een euforisch gevoel te krijgen. Amerikaanse professoren ontwikkelden daarom een anti-shoppil, die depressies bij shopaholics moeten onderdrukken. In Stuttgard en Roermond zijn in de ziekenhuizen zelfs medische behandelingen ontwikkeld om shopaholics te behandelen.

Wat bezielt ons toch?

Mensen worden gek bij de woorden solden, sale, uitverkoop. Het woord alleen al doet hen als gekken op zoek gaan naar het ultieme koopje! Mensen staan er niet bij stil hoeveel ze uitgeven, maar wel hoeveel ze hebben "uitgespaard". Tenminste dat denken ze toch. Ze zijn fier over hun verovering en vertellen trots aan iedereen wat een slag ze toch hebben geslagen! Zelfs als het gaat om iets dat je absoluut niet nodig hebt en dat in de kast zal belanden. Het jachtinstinct komt boven: als eerste het niet te missen koopje bemachtigen! Desnoods met veel getrek en geduw. Onderzoek heeft ook uitgewezen dat een cijfer met 99 na de komma het het beste doet. 3 euro 99 doet ons meer aan drie dan aan vier denken en we zijn dus eerder geneigd iets mee te nemen van 3,99 € dan van 4 €.

Het achternaam-effect

Twee Amerikaanse professoren, Kurt A. Carlson (Georgetown University) en Jacqueline M. Conard (Belmont University), zijn tot een bizarre conclusie gekomen. De beginletter van je achternaam zou bepalen wat voor een hevige of minder hevige koper je zou zijn. Het kan hier zowel gaan om materiële dingen (solden bijvoorbeeld) als om niet-materiële dingen (een ticket bemachtigen voor een concert). Volgens hun studie, die werd gepubliceerd in the Journal of Consumer Research, zouden mensen waarvan de achternaam begint met een letter achteraan in het alfabet heviger zijn dan mensen waarvan de achternaam begint met een letter vooraan in het alfabet. Voor vrouwen geldt de meisjesnaam. De oorzaak hiervoor zouden we moeten zoeken in onze schooltijd. Kinderen met een achternaam vooraan in het alfabet zouden meer dingen mogen en sneller aan de beurt zijn. Kinderen met namen achteraan in het alfabet zouden al eens vaker uit de boot vallen (op, geen tijd meer...). Daarom gaan kinderen met een achternaam achteraan in het alfabet later meer op hun strepen staan en meer voor hun zaak opkomen. Deze studie is ook belangrijk voor verkopers en mensen die mailings verzorgen. Mensen met een achternaam achteraan in het alfabet zullen sneller kopen en kan men maar beter eerst contacteren.

Tips om slim op koopjesjacht te gaan

• Haal een bepaald bedrag af en laat de kredietkaart thuis. Op = op wordt hier dan de regel voor je geld en niet zozeer van de slimme winkelier.
• Enkele dagen voor je op koopjesjacht vertrekt, ruim je je kleerkast en de keuken op. Zo zie je wat je allemaal in huis hebt en wat je echt nodig hebt. Een accessoire om een trui van vorig jaar beter tot zijn recht te laten komen, een bepaald type en kleur schoenen, een bepaald soort bakvorm, etc.
• Beperk je tot een bepaald soort artikels. Ga je bijvoorbeeld binnenkort alleen wonen, koop dan alleen keukengerei of witgoed. Krijg je binnenkort een baby, ga dan op zoek naar goedkope babyartikelen. Negeer de andere winkels, zo geef je geen geld uit aan onnodige dingen.
• Kan je jezelf echt niet bedwingen? Ga dan niet op koopjesjacht! Blijf rustig thuis en beloon jezelf met een leuke film, een lekker warm bad, een lekker glaasje wijn met een goed boek, etc.