Waarom willen jongeren zelfmoord plegen?

Het doet akelig aan om te moeten constateren dat zoveel jongeren aan zelfmoord denken en er effectief ook toe overgaan. Zowel in België als Nederland staat zelfmoord op de tweede plaats (na verkeersongevallen) inzake doodsoorzaak bij jongeren. Wat drijft jonge mensen om zich het leven te benemen?

Hoog percentage

In België pleegt één keer per week een jongere zelfmoord. Bij 15% van kinderen uit de lagere school en tussen de 30 en 40% bij leerlingen van de secundaire school worden zelfmoordgedachten vastgesteld. Drie kwart van jongeren tussen 10 en 24 jaar spreken die lugubere wens ook vooraf uit. En daar waar men altijd beweert dat men geen rekening moet houden met mensen die over zelfmoord spreken omdat ze het uiteindelijk toch niet doen spreken cijfers dat met klem tegen.

Angstwekkend is ook dat de gemiddelde leeftijd van jongeren met zelfmoordneigingen de laatste jaren is gedaald. Dat zou te maken hebben met het feit dat de puberteit op steeds jongere leeftijd optreedt.

Uit onderzoek blijkt ook dat jongens meer dan meisjes de stap zetten. Ergens heeft dat te maken met de geldingsdrang van jongens bij wie de maatschappelijke verwachtingen ook een stuk hoger liggen. Van jongens wordt verwacht dat ze zich sterk houden en hun emoties niet tonen, terwijl meisjes hun gevoelens wel kunnen uiten en een netwerk rond zich opbouwen die hen helpt en ondersteunt.

Je kunt je de vraag stellen waarom jonge mensen, die bij het begin van hun leven staan en toch opgewekt, blij, gretig, gelukkig en ambitieus moeten zijn, met zulke zwartgallige gedachten rondlopen.

Waarom?

Jongeren die met zwarte gedachten rondlopen zitten duidelijk met een probleem dat ze niet opgelost krijgen waardoor de enige uitweg die nog rest uit het leven stappen is.

In de eerste plaats betreft het problemen op relationeel vlak: liefdesproblemen, een gestoorde relatie met de ouders, leerkrachten of vrienden of in het uiterste geval zelfs een totaal gebrek aan begrijpende personen. Problemen op de school of op het werk (concurrentie, sociaal contact) kan tot onzekerheid en eenzaamheid leiden en dramatische gevolgen hebben als de jongere in kwestie geen vertrouwenspersoon heeft.

In 70% van de gevallen dragen zware problemen binnen het gezin ertoe bij dat een jongere deze dramatische stap zet: ofwel is een van de ouders weggevallen door overlijden of door scheiding, in sommige gevallen komt daar nog bij dat de relatie met de overgebleven ouder problematisch is; ofwel is er van incest of kindermishandeling sprake of wordt er in het gezin veel geruzied en eventueel geweld gebruikt. Ook de eigen persoonlijkheid kan een belangrijke rol spelen in suïcidaal gedrag: vele jongeren hebben een laag gevoel van eigenwaarde, kunnen de eigen seksuele identiteit (homoseksueel) of het leven met een handicap niet aan wat leidt tot depressie.

Signalen

Signalen die wijzen op depressiviteit of zelfmoordneigingen moeten serieus genomen worden. Bij schoolgaande kinderen kan dat bijvoorbeeld spijbelen zijn of slechte schoolresultaten. Een typisch fenomeen is de zelfverminking.
Jongeren die het niet meer zien zitten fantaseren vaak over de dood en reageren uitermate emotioneel op kleine incidenten. Zij hebben de neiging om zich op zichzelf terug te trekken en zich af te sluiten van de wereld. Anderzijds kunnen zij toch de aandacht op zich vestigen door bijvoorbeeld kleine diefstallen, agressief gedrag of herhaalde kleine ‘ongelukjes’ zoals bijna onder een auto lopen of bijna van een grote hoogte vallen. Signalen kunnen dus vaak tegenstrijdig zijn en voor onbegrip zorgen.

Emo-cultuur

Sinds enkele jaren is het fenomeen van de zelfmoordclubs opgedoken. Toen begin 2008 zeven jongeren in Wales, die lid waren van een online ‘zelfmoordclub’, effectief zelfmoord pleegden ontstonden er ook in de lage landen gelijkaardige clubs. Het betreft jongeren tussen de 12 en de 16 jaar die zich tot de ‘emo-cultuur’ bekennen. Ze zijn verslingerd aan het nieuwe muziekgenre emocore, combineren de gothicsubcultuur met de punksubcultuur, dragen zwartgeverfde haren met occasioneel felgekleurde lokken die één oog bedekken en dragen dezelfde (zwarte) kleding. Ze noemen zichzelf ‘emo’ omdat alles voor hen rond emoties draait die overwegend negatief zijn. Emo’s hebben het moeilijk met het leven en de maatschappij waarin ze leven. Ze ondergaan die als prestatiegericht waardoor die een té grote druk op hen legt. Ze voelen zich door niemand begrepen en zijn voortdurend down. De stap naar zelfmoord is dus niet groot.

Praten is belangrijk

Het belangrijkste voor personen die ondervinden dat jongeren met problemen zitten en op verschillende manieren duidelijk maken dat ze suïcidale neigingen hebben, is dat ze deze signalen zeker niet onderschatten maar au sérieux nemen. Als een jongere behoefte heeft om te praten over zelfmoord ga daar zeker op in, het kan een leven redden. In Vlaanderen is het voor jonge mensen mogelijk om (anoniem) over hun problemen te praten (of te chatten) bij Tele-Onthaal. In Nederland kan dat bij Hulpmix of PratenOnline of 113Online.nl.