Na de dood van een geliefde: de gevoelens en de achtbaan

Na de dood van een geliefde gebeurt er veel. Wie een dierbare verliest, komt opeens met gevoelens te zitten die soms voorheen onbekend waren en die bijna automatisch hun intrede doen. Overigens zijn die emoties na een overlijden van een geliefde bij alle mensen anders. Sterft een ouder uit een gezin, dan kan het ene kind daardoor geruime tijd heel stil worden, terwijl de ander het zoekt in uitgaan en met mensen omgaan. Het overlijden van een geliefde brengt vaak een reeks van gevoelens op gang.

De zieke beschermen, een oerinstinct

Als een dierbare overlijdt aan een ziekte, kan dat proces overigens al dan beginnen. Bij veel mensen treedt een gevoel van bescherming op, een soort oerinstinct. De doodzieke persoon in kwestie moet beschermd worden en daar moet alles voor wijken. Naasten doen er alles aan om het hun geliefde in dat geval zo gemakkelijk mogelijk te maken. Doktoren die niet adequaat reageren, verpleegkundigen die onaardig doen, maar ook bezoek dat de persoon in kwestie maar niet met rust kan laten wordt geweerd of aangesproken op het gedrag. Het is waarschijnlijk een mechanisme dat diep in ons mensen zit. Het beschermen van het jong, het beschermen van diegenen die niet voor zichzelf kunnen zorgen.

Thuis: emoties de vrije loop laten

Vaak ook is de omgeving in die gevallen dan al extra sterk. Schouders eronder, hulp bieden voor de persoon in kwestie en doorgaan. Thuis in de beschermdheid van het eigen huis kunnen dan vaak de emoties vrij spel krijgen. De één huilt, de ander wordt kwaad, weer een ander wordt uitgelaten en gaat roekeloze dingen doen om het leven vast te houden. Iedereen verschilt daarin en dat maakt soms ook dat het gezamenlijk optrekken in tijden van dergelijke crisis erg moeilijk is. Daar waar de één verdrietig is, wil de ander dat de persoon in kwestie meegaat om een goed glas te drinken. Emoties liggen mijlenver uiteen en het enige wat dan in onderlinge relaties helpt is elkaar in de waarde te laten en ieder zijn ding te doen.

Het overlijden zelf: hysterisch of heel rustig

Bij het overlijden zelf geldt eigenlijk hetzelfde. Wil de één bij dat bijzondere moment zijn, de ander moet er niet aan denken. Is de dood eenmaal ingetreden, dan variëren de emoties ook enorm. De één huilt hysterisch, de ander doet alsof er niets gebeurd is, weer een ander schopt alle deuren in.

Beslissingen moeten nemen op gevoel

Daar komt nog bij dat er na de dood soms beslissingen moeten worden genomen die erg basaal zijn. Als de arts na het overlijden vraagt of de persoon in kwestie zijn of haar organen ook wilde afstaan bijvoorbeeld, kan dat een storm van gevoelens oproepen. Bij iemand die ernstig ziek is geweest en het ene ziekenhuis in en het andere weer uit is gegaan, is het niet vreemd om dan te denken:,,Nee. Nu komt er niemand meer aan hem of haar. Het is uit met dat gezeul. Niemand raakt haar of hem meer aan met een mes, een spuit of zelfs maar met een vinger. Er moet nu rust komen.’’ Ook dat zijn hele basale gevoelens. Anderen hebben daar geen moeite mee en kunnen rustig afstand doen. Ook bij zaken als afleggen en aankleden kunnen emoties een rol spelen. ,,Wil ik wel dat een vreemde aan mijn vader of moeder, kind, partner of vriend(in) zit? Moet mijn geliefde echt in die koude kist liggen? Moet mijn geliefde in een onpersoonlijke aula liggen, zo helemaal alleen? Maar er kunnen ook angstgevoelens een rol spelen. Iemand kan er na de dood ook heel naar uitzien. Daarbij in de buurt zijn kan dan angstig zijn. Vaak gaat dat dan ook weer gepaard met schuldgevoelens, want het gaat toch om iemand die ik bij leven heel erg lief had? Waarom is dat nu dan zo naar en waarom voel ik me dan nu naar en angstig?

Vaak rust op de dag van begrafenis of crematie

Op de dag van de begrafenis of crematie hebben de meeste mensen toch wel een soort rust over zich. Tot dat moment moet er vanzelfsprekend ook veel geregeld worden en misschien schakelt dan wel een mechanisme in dat zegt dat er nog geen ruimte is voor gevoelens. Iemand achterlaten op een begraafplaats of crematorium is voor velen wel weer heel naar. Het betekent echt iemand achter laten, in omstandigheden die niemand kent. Diep onder de koude grond, zonder jas of deken. Of in dat hele hete vuur, dat vast zeer doen. Het lijken rare gedachten, maar ze zijn heel menselijk.

Leegheid, bevrijding, schuldgevoelens

In de week daarna komt vaak het besef een beetje. Maar ook de leegheid, soms zelfs de bevrijding als het een lang ziekbed is geweest. Dit laatste kan dan ook weer gepaard gaan met schuldgevoelens. Hoe kun je nu blij zijn dat iemand is overleden? Terwijl je hem of haar tegelijkertijd ook nog eens zo mist?

Voor het isolement kiezen

Een storm van emoties, waar sommige mensen zich aan onttrekken door volledig voor het isolement te kiezen. De telefoon gaat van de haak, er worden geen afspraken gemaakt, uitgaan lijkt een vies woord. Veel slapen zorgt voor het even wegduwen van het verdriet. Weken of maanden van vooral thuis zijn, zaken onbelangrijk vinden, niet begrijpen waar de hele wereld zich druk om maakt omdat er niet zoveel is om je druk om te maken als je net iemand bent verloren. Dat heeft ook goede kanten overigens, het relativeert enorm. In zo’n staat van zijn, maakt niemand zich druk over een lange rij bij de kassa, over een te hoge rekening of over iemand die misschien iets zegt of schrijft. Vaak is er in dit soort gevallen overigens wel onbegrip van vrienden. Zij willen helpen, willen dat er gepraat en gehuild wordt. Willen dat het leven zijn gewone gang weer neemt, terwijl dit voor de persoon in kwestie gewoon niet mogelijk is. Het zijn vaak ook ijkpunten in een vriendschap. Als er begrip is voor die houding kan het dat overleven, in andere gevallen wordt het heel moeilijk om daar boven uit te tornen. De buitenwereld heeft vaak nog de verwachtingen zoals ze die ook had voor het overleden, terwijl de dagelijkse werkelijkheid van de nabestaande er heel anders uitziet. Er ontstaan als het ware twee werelden die niet meer samenvloeien en dat soms ook nooit meer doen.

Juist veel uitgaan en in contact met mensen treden

Anderen die het meer in het contact met anderen zoeken, vinden daarin juist een middel om te rouwen. Overal tegenin gaan, veel wisselende (seksuele) contacten, geen avond thuis zijn, veel drinken en feesten, veel geld uitgeven, het kan allemaal. Vanzelfsprekend zijn er ook mensen die van alles wat doen. Zij combineren periodes van isolement met enorm uitbundige periodes. Emoties wisselen elkaar af als in een achtbaan.

Totale vergeetachtigheid

Wat ook veel kan voorkomen bij mensen die net een dierbare hebben verloren is een gigantische vergeetachtigheid. Het lijkt wel alsof de hersenen er voor zorgen dat er maar zoveel informatie wordt doorgegeven als behapbaar is. Dit leidt tot rare situaties:

• Het ene moment bedenken dat iets gedaan moet worden, een stap zetten om dat te doen en dan vervolgens niet meer weten wat er ook alweer moest.
• Flessen met afwasmiddel in de koelkast zetten.
• Geld in de vuilnisbak gooien.
• In de auto stappen en halverwege tot de conclusie komen dat je niet meer weet waar je naartoe moest.
• Afspraken vergeten
• Belangrijke zaken als belastingpapieren niet meer invullen
• Rekeningen niet meer betalen
• Totaal geen concentratie hebben en dus ook niet of moeilijk kunnen werken
• Verjaardagen vergeten
• Kaarten vergeten te sturen
• Zullen bellen en dan niet meer weten naar wie ook alweer

De scherpe kantjes gaan er na een paar jaar zeker weer af

Meestal zijn na een paar jaar de scherpe kantjes van die zaken er wel weer af. Het zich kunnen concentreren komt terug, de lust om weer ,,gewone’’ dingen te doen vaak ook. Bovendien duurt relativeren op het niveau na het overlijden nooit een leven lang. In de dagelijkse ratrace maken mensen zich na verloop van tijd toch vaak wel weer druk om de gewone normale dingen. Dan is de rij bij de kassa opeens wel weer lang, is het wel weer erg om te laat bij een afspraak te komen en is er wel boosheid als iemand iets naars zegt. Iets van de emoties na het overlijden blijven echter vaak wel hangen. Na iedere dood zal het namelijk nooit meer hetzelfde zijn en daar zijn veel mensen zich wel van bewust.