Huilen, waarom doen we dat?

Iedereen heeft in zijn leven wel eens een traantje gelaten. Als baby uiteraard, maar ook op latere leeftijd. Bijvoorbeeld bij het zien van een zielige film of op een begrafenis van een dierbare. Maar wat is eigenlijk het nut van huilen?

Een traan

Een oog moet permanent vochtig en schoon worden gehouden. De vloeistof die daarvoor zorgt is traanvocht. Elke keer als we knipperen wordt er uit de traanklieren wat traanvocht afgescheiden, die ervoor zorgt dat het oog vochtig blijft, dat stofdeeltjes die voorbij de wimpers zijn gekomen worden afgedreven en dat bacteriën onschadelijk worden gemaakt. Normaal wordt er 1 microliter traanvocht per minuut geproduceerd, wat net genoeg is om de oogbol vochtig te houden. Wordt er teveel vloeistof geproduceerd, dan wordt dit afgevoerd door de traanpunten op het onderste ooglid en komt het via traankanaaltjes terecht in de traanzak. Vanaf daar gaat het verder naar het neusslijmvlies.

Een traan bestaat niet alleen uit water. Als dat zo zou zijn, dan zou traanvocht ook niet in staat zijn om bacteriën onschadelijk te maken. Traanvocht bestaat onder andere uit lysozym, een eiwit dat de celwanden van bacteriën afbreekt zodat ze kwetsbaar worden. De vloeistof bestaat uit verschillende eiwitten en slijmhoudende componenten. Ook bevat het de stoffen natrium, kalium, immunoglobulinen, glucose, calcium en magnesium.

Huilen

De productie van traanvocht staat onder invloed van het zenuwstelsel. Door bepaalde prikkels kan de traanklier overmatig traanvocht produceren. Deze prikkels kunnen van verschillende aard zijn:

• droogheid van bindvlies of hoornvlies
• mechanische prikkels, zoals een zandkorrel of een vliegje in het oog
• chemische prikkels, zoals uien, traangas of peperspray
• allergische prikkels, zoals hooikoorts
• psychische prikkels, zoals huilen

Over het algemeen wordt huilen veroorzaakt door emotionele stress, lijden en fysieke pijn. Maar niet alleen negatieve emoties kunnen ervoor zorgen dat een mens huilt. Veel mensen huilen als ze extreem blij zijn. Tranen die veroorzaakt worden door emoties hebben een andere chemische samenstelling dan tranen die voortkomen uit andere prikkels. Emotionele tranen bevatten meer hormonen met proteïnen zoals prolactine, corticotropine en leucine. Deze hebben een natuurlijke pijnstillende werking. Wanneer iemand huilt, kan dit gepaard gaan met het krijgen van een rode kleur in het gezicht, snotteren, en een ongecontroleerde ademhaling waarbij het bovenlichaam kan schokken.

Waarom huilen we?

Hoewel ook de meeste dieren traanvocht kunnen produceren om hun ogen vochtig te houden, is huilen iets wat puur menselijk is. Er is vrij weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het nut van huilen. Met het onderzoek dat tot nu toe gedaan is, weten we wel dat het traanvolume te gering is om bij te dragen aan de afvoer van afvalstoffen. Een andere theorie was dat huilen een soort terugkeer is naar een eerdere fase van de levensontwikkeling, in dit geval het embryonale stadium. Ook dit klopt niet.

Dan is er nog een verklaring, die meent dat huilen oplucht. Gezondheidspsychologe Michelle Hendriks deed een onderzoek naar de invloed van huilen op de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van een persoon, en de reacties van mensen in de omgeving. Ze liet zestig vrouwelijke studenten naar twee films kijken, waarvan de een neutraal was en de ander emotioneel. Hendriks onderzocht de stemming van de studenten en mat hun pijnwaarnemingen voor, tussen en na de films. Tijdens het kijken van de films werden zeven lichamelijke parameters, waaronder hartslag, bloeddruk en ademhaling, in de gaten gehouden. Het bleek dat huilen tijdens de film de stemming niet verbeterde. Dat huilen dus oplucht, gaat niet op. Hendriks vond echter wel bewijs dat de lichamelijke reacties die gepaard gaan met huilen, zoals het toenemen van de hartslag bijvoorbeeld, de fysiologische balans van het lichaam bevorderen. Daarnaast schijnt huilen een soort van communicatiemiddel te zijn naar anderen. Door te huilen maakt een mens duidelijk dat hij of zij zich hulpeloos voelt, iets niet aan kan en zich overweldigd voelt. Het kan ook een manier zijn om kwetsbaarheid te tonen tijdens een conflict. Huilen kan ook een uitdrukking van verbondenheid zijn om aan te geven dat je meeleeft.

Waarom huilen vrouwen meer dan mannen?

Vrouwen huilen volgens wetenschappelijk onderzoek meer dan mannen. Volwassen vrouwen huilen 25 tot 50 keer per jaar, mannen maar 5 tot 20 keer. Dat verschil is er niet bij baby’s, maar het huilgedrag verandert bij meisjes en jongens na het twaalfde levensjaar. Emotiepsycholoog Nico Frijda dacht dit komt doordat de macht oorspronkelijk bij de man ligt, waardoor de vrouw huilen als middel gebruikt om de man te laten inbinden. Oftewel, mannen hebben helemaal geen reden om te huilen. Dat het met macht te maken heeft, is niet helemaal waar, want vrouwen die een topfunctie hebben huilen nog steeds meer.

Dan is er nog een andere theorie die ervan uitgaat dat vrouwen meer huilen omdat ze vaker dan mannen in situaties terechtkomen die emotioneel zijn, bijvoorbeeld op het werk. Ook zouden mannen emotionele situaties meer uit de weg gaan, terwijl vrouwen juist erg zijn ingesteld op het troosten van anderen en daardoor emotionele dingen meemaken.

Uiteraard heeft huilen ook iets te maken met stoer gedrag. Een jongen die opgroeit in een omgeving waar huilen gelijk staat aan zwakte, zal minder vaak huilen dan een jongen die opgroeit in een omgeving waar huilen wordt geaccepteerd. De emoties komen er dan alsnog uit in de vorm van schelden en slaan. Mannen hebben over het algemeen een hekel aan huilen en schamen zich ervoor. In tegenstelling tot vrouwen zijn ze niet overtuigd van het idee dat huilen een goede manier is om van spanning af te komen en dat je je na een huilbui beter voelt. Wanneer een man met dezelfde emotionele situatie wordt geconfronteerd als een vrouw, wordt hij hierdoor wel geraakt maar daar blijft het ook bij.

Dan is er nog een lichamelijke potentiële voor het huilgedrag van de vrouw. Volgens onderzoekers huilen vrouwen sneller door het vrouwelijk geslachtshormoon prolactine. Dit hormoon heeft invloed op de tranenvloed.