Ziek worden van eten kan voor een levenslange aversie zorgen

Veel mensen hebben een afkeer van een etenswaar of een bepaalde drank. In veel gevallen is dit een gevolg van een voorval waarbij ze ziek zijn geworden na het eten of drinken hiervan. Veel diersoorten, en ook mensen, hebben een aangeboren mechanisme wat ervoor zorgt dat ze giftige of gevaarlijke stoffen leren vermijden. Dit mechanisme wordt aversie-leren genoemd Als ratten ziek worden nadat ze iets hebben gegeten wat ze nog niet kenden, zullen ze dit voedsel nooit meer eten. Dit is ontdekt door de Spaanse psycholoog John Garcia en zijn collega’s. De ratten leren deze aversie tegen een bepaald nieuw voedsel ook als ze kunstmatig ziek worden gemaakt, bijvoorbeeld door een misselmakende stof te injecteren.

Dit zogenaamde ‘aversie-leren’ treedt ook op bij mensen. Een voorbeeld hiervan is iemand die melk heeft gedronken die niet meer goed was, daardoor voedselvergiftiging heeft gekregen, en vervolgens nooit meer melk heeft willen drinken. Of iemand die na het drinken van whiskey ontzettend over heeft moeten geven, en vanaf dat moment geen whiskey meer lust.

Maar ook als iemand bijvoorbeeld buikgriep krijgt na het eten van een nieuw soort voedsel kan een aversie voor dit voedsel optreden. Deze aversie blijft vaak levenslang bestaan ondanks dat de persoon zich ervan bewust is dat de ziekte niets te maken had met het gegeten voedsel.

Voorwaarden voor het optreden van aversie-leren

Het verschijnsel treedt alleen op als:

• Het ziek worden gebeurt tussen en vierentwintig uur
• Het een etenswaar of drank betreft die zelden tot nooit eerder is gegeten of gedronken

Aversie-leren wordt door veel psychologen verklaard door het mechanisme van klassiek conditioneren. Klassiek conditioneren komt in het kort neer op twee gebeurtenissen die vlak achter elkaar plaatsvinden en zo met elkaar geassocieerd worden. Een voorbeeld hiervan is het rammelen van een doos hondenvoer, en het vervolgens krijgen van eten. (zie voor een uitgebreidere uitleg van klassiek conditioneren: klassiek conditioneren). Maar volgens Garcia, de belangrijkste onderzoeker van aversie-leren, is deze verklaring niet toereikend. Hij noemt twee cruciale verschillen met klassiek conditioneren.

Verschil met klassiek conditioneren

Bij klassiek conditioneren moeten de twee gebeurtenissen (zoals het rammelen met de hondebrokjes en het daadwerkelijk eten geven) binnen enkele seconden plaatsvinden, anders treedt er geen associatie op. Aversie-leren daarentegen vindt alleen plaats als het organisme ziek wordt binnen een tijdsbestek van enkele minuten tot vierentwintig uur na het eten of drinken.

Een tweede verschil is dat bij klassiek conditioneren bijna alle ‘stimuli’ (gebeurtenissen) geschikt zijn om te associëren met een tweede stimulus (een geluid, een geur, een visuele stimulus, enzovoort). Aversie-leren voor voedsel of drank echter werkt alleen met een geur of smaak.

Een mechanisme dat ons beschermt tegen vergif en bedorven voedsel

Het feit dat aversie-leren niet verklaard worden als eenvoudig klassiek condioneren doet vermoeden dat het een op zichzelf staand mechanisme is. Aannemelijk is dat het is ontstaan tijdens de evolutie om organismen te beschermen tegen vergif en bedorven voedsel.

Vergif en bedorven voedsel maken iemand tenslotte ook niet binnen enkele seconden ziek. Dit duurt over het algemeen enkele minuten tot uren, omdat de stof dan pas is opgenomen door het spijsverteringssysteem. Dit is consistent met de voorwaarden voor het leren van voedselaversie.

Een tweede aanwijzing is dat alleen de geur of smaak van voedsel kan zorgen voor een aangeleerde aversie. Dit is ook logisch als het een mechanisme is dat ons beschermt tegen bedorven voedsel. Een bedorven etenswaar ziet er immers vaak hetzelfde uit als een gezonde.

Aversie afleren

De enige manier om af te komen van een voedselaversie, is het desbetreffende voedsel ondanks de afkeer vaak te eten. Als het lichaam merkt dat het keer op keer het voedsel kan eten zonder ziek te worden, neemt de aversie langzaam maar zeker af, tot het uiteindelijk niet meer aanwezig is.