Hyperserotonemie bij mensen met autisme

Autisme is een stoornis die vrij veel aandacht gekregen heeft de laatste jaren, met name in het onderwijs. Dit is niets voor niets, autisme is een intrigrerende en relatief onbekende stoornis. Over de oorzaken van autisme bestaat veel controversie. Er zij mensen die stellen dat autisme verband houdt met hyperserotonemie: een verhoogd niveau van serotonine.

Wat is autisme?

Autisme wordt door de DSM IV, het meest gebruikte classificatie hulpmiddel, beschreven als een pervasieve ontwikkelingsstoornis. De autistische stoornis wordt met behulp van drie kernsymptomen in kaart gebracht:

1. Kwalitatieve beperkingen in de sociale interacties
2. Kwalitatieve beperkingen in de communicatie
3. Beperkte, zich herhalende stereotype patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten

Kwalitatieve beperkingen in de sociale interacties

Autisme is een vorm van een contactstoornis. Mensen met autisme hebben moeite met sociale interactie en vaak een gedragsprobleem. De vertaalslag hiervan naar de praktijk is zeer divers. De ene persoon sluit zich compleet af van de buitenwereld terwijl de ander zich opdringt op een inadequate manier aan andere mensen.

Kwalitatieve beperkingen in de communicatie

Mensen met autisme lopen dikwijls tegen communicatie- en taalproblemen aan. De communicatie verloopt vaak stroever dan het contact an sich. Sommige mensen met autisme leren zelfs nooit spreken. De mensen die wel hebben leren spreken vallen vaak op door het aparte stemgeluid en/of woordkeuze. Men heeft veel moeite met het bespreken van gevoelens daar men zich niet goed in kan leven in de gevoelens van de ander. Het interpreteren van non-verbale communicatie verloopt vaak ook niet vlekkeloos.

Beperkte, zich herhalende stereotype patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten

Een grote groep mensen met autisme houdt zich sterk vast aan vaste rituelen. Men is bijvoorbeeld gefascineerd door treinen, of juist door cijfers. De verbinding met de werkelijkheid is vaak verstoord: prikkels komen te zwak of juist te sterk binnen.

Hoewel bovenstaande drie kenmerken de kernsymptomen zijn, wil het niet zeggen dat iedereen met autisme aan ál bovenstaande punten moet voldoen. Autisme is een stoornis die veel variëteit kent. De ene persoon heeft meer moeite met sociale interactie, terwijl de ander dit niet heeft maar een sterke obsessie voor automerken heeft.

Behandeling van autisme

Tot op heden is er nog geen genezende behandeling gevonden voor autisme. Therapie en zorg richt zich voornamelijk op het verlagen van ongewenst gedrag als agressie, stereotype gedragingen, egocentrisme, concentratieproblemen en communicatieve beperkingen. De medicamenteuze behandeling bestaat meestal uit Risperidon, een middel dat speciaal effectief blijkt te zijn bij het behandelen van agressief gedrag. SSRI's (categorie van antidepressiva) verlagen bij sommige mensen het stereotype gedrag. Psychostimulantie als methylfenidaat (Ritalin etc.) kunnen de concentratie- en aandachtsproblemen aanpakken. Cognitieve gedragstherapie en psychotherapie lijkt soms te werken bij het reduceren van specifiek ongewenst gedrag, hier is echter nog maar weinig onderzoek naar verricht.

Wat is serotonine?

Serotonine is een van de neurotransmitters die ons lichaam rijk is. Een neurotransmitter wordt gebruikt voor de signaaloverdracht tussen neuronen in het zenuwstelsel. Deze uitwisseling gaat vindt plaats tussen synapsen. Serotonine valt onder de monoaminen.

Wat doet serotonine?

Serotonine wordt geassocieerd met de stemming, emoties, slaap, seksuele activiteit en eetlust. Serotonine heeft een opwekkend effect en reguleert het dopamine-systeem.

Aanwezigheid en beschikbaarheid

Bij sommige mensen is de serotoninebalans verstoord. Men heeft ofwel teveel serotonine in het bloed, ofwel te weinig. Een te weinig aan serotonine wordt geassocieerd met onder andere depressie. Een antidepressivum vult het tekort aan serotonine dan ook aan of zorgt er voor dat het langer beschikbaar blijft. Een te veel aan serotonine wordt geassocieerd met serotoninevergiftiging. Dit is een staat gepaard met symptomen als oververhitting, bewustzijnsstoornissen, bloedklontering en hartritmestoornissen. Een serotoninevergiftiging is niet zelden dodelijk, maar ontstaat vrijwel alleen na gebruik van producten die serotonine extreem verhogen, zoals drugs en een overdosis antidepressiva.

Autisme en serotonine

Dat een te laag niveau van serotonine tot depressies kan leiden en een te hoog niveau van serotonine tot serotoninevergiftiging, ligt redelijk voor de hand gezien de functie van deze neurotransmitter. De relatie tussen autisme en serotonine is wat minder helder en te verwachten.

Verrassende onderzoeksresultaten

Schain & Freedman (1961) deden een onderzoek naar diverse medicatie bij autistische mensen. Zij ontdekten dat mensen met een autisme een verhoogd niveau van serotonine in het bloed hebben. Dit verhoogde niveau wordt ook wel hyperserotonemie genoemd. Dit onderzoeksrapport heeft veel aandacht gekregen.

Oorzaak hyperserotonemie

Er zijn grofweg twee manieren waarop hyperserotonemie kan ontstaan:

1. De omgang van de bloedplaatjes met serotonine
2. De hoeveelheid aangeboden serotonine aan de bloedplaatjes

Wanneer er teveel serotonine aangeboden wordt aan de bloedplaatjes en deze de verwerking niet aan kunnen, kan er overschot ontstaan. Tevens is het mogelijk dat er elders teveel serotonine aangemaakt/afgescheiden wordt.

Vervolg onderzoeken en conclusie

In de jaren na het indrukwekkende onderzoek van Schain & Freedman in 1961 zijn verschillende andere onderzoekers aan de slag gegaan met het dieper onderzoeken van de mogelijke causale relatie tussen autisme en hyperserotonemie. Diverse vragen zijn inmiddels beantwoord, al blijft men met één grote, zeer belangrijke vraag zitten: ligt hyperserotonemie ten grondslag aan autisme of is het een interessant maar secundair bijverschijnsel? Het zal waarschijnlijk nog vele jaren duren voor we hier antwoord op krijgen, als we dit ooit al krijgen...