Fouten maken is leerzaam

Fouten maken mag en fouten maken is leerzaam … althans voor veel mensen geldt dat men van fouten het meeste (en snelste) leert. Fouten maken mag dus, maar leren we er ook echt zoveel van of is het maar een fabeltje? Hoe werkt het leerproces (vanaf de vroege jeugd) eigenlijk? Met wat handvatten kan iedereen snel(ler) leren. Het heeft te maken met de persoon die je bent, wat je als belangrijk ervaart in het leven etc.

Fouten maken mag (als kind)

Het begint al met het nog kleine kind. Immers, het proces van gaan staan en leren lopen, gaat samen met in het begin keer op keer vallen, je vervolgens ergens aan vast houden en als je de ene voet voor de andere zet blijf je in evenwicht en kom je sneller vooruit dan op de knieën. Een vanzelfsprekend proces, maar wel een voorbeeld van hoe je door fouten te maken, leert. Immers, als je snapt hoe je je evenwicht moet bewaren, wordt het plots een stuk gemakkelijker. Een kwestie van doen! Waarbij gezegd moet worden dat het ene kind sneller leert dan het andere.

Dit is op die leeftijd een automatisch proces en als kind ben je een soort spons. Het kind absorbeert alles (in positieve maar helaas ook in negatieve zin). Een ultieme leerschool en een van de snelste leertrajecten in het leven.

Hoe ouder hoe trager?

Dat wil dus ook zeggen dat het allemaal wat trager gaat als je ouder wordt, maar tot en met je “school-periode” gaat dit soort leerprocessen nog heel snel. Omdat je nog zoveel absorbeert, ga je er als het ware meer automatisch mee aan de slag.
Naarmate je ouder wordt, vorm je je eigen mening en krijg je dus een beeld van zaken (ook al ligt er geen achterliggende gedachte achter). Tel daar het rebelse van de pubertijd bij op en je beeldvorming kan wel eens scheef gaan. Behalve een leerzame periode ook erg interessant, maar het kan je leertraject vertragen. Je bouwt als het ware je eigen obstakels.

Interessant is ook hoe je de dingen aanpakt en daarbij is het aan de persoon om van die gemaakte fout volgende keer een succes te maken. Dit doe je door het te bekijken (bij voorkeur vanuit de derde persoon) en te accepteren dat je iets fout hebt gedaan en het volgende keer dus anders moet. De weg hoe het wel moet, wordt dan in veel gevallen een snellere weg. Een dergelijk proces moet je dan wel bewust ondernemen, anders versnel je het proces niet of stoot je je meerdere keren aan die figuurlijke steen.
De wetenschapper werkt niet anders en voordat er een succes geboekt wordt, zijn er al heel wat zaken fout gegaan. De fouten worden geanalyseerd en men gaat verder met het onderzoek door bijvoorbeeld andere paden te bewandelen.

Hoe haal je het beste uit je gemaakte fouten c.q. hoe doe je het beter?

Waar het om gaat is dat je bekijkt hoe je het snelste leert van je gemaakte fouten en op wat voor manier je dat doet. Met wat handvatten versnel je het proces mogelijk nog meer, te denken valt aan het volgende:

• De perfectionist heeft de meeste moeite met fouten, maar jezelf afvragen waarom het alleen goed is als het perfect is, is wellicht een vraag die je je jezelf als perfectionist eens zou moeten stellen. Hierbij is het “zo ben ik nu eenmaal” een te gemakkelijk antwoord. Perfectie nastreven kan je ook gaan frustreren. Zaken kunnen altijd beter en dan zou iets dus nooit goed genoeg zijn, er valt overal continu wel een fout in zien. Ga het proces in van goed is goed!
• Presteren is één, maar pak de weg er naar toe ook als een genietmoment. Mogelijk accepteer je dan ook gemakkelijker dat je wel eens een fout maakt en dat helpt je weer om het volgende keer beter te doen (je leerproces dus).
• Maak van de nood een deugd en als je dan toch fouten maakt, kijk dan hoe je het snelste door het proces gaat om het vanaf nu goed te doen. Analyseer wat er fout is gegaan, stel vervolgens de juiste vragen en pak het proces (weer) op. Vragen als: "Wat is er fout gegaan, waarom en wat had ik anders kunnen doen?"
• Dat presteren iets oplevert is niets nieuws, maar wat nu als je jezelf ook durft te belonen voor de inspanning die je geleverd hebt. Mogelijk een andere insteek, maar niet minder waardevol en geeft ruimte aan de vervolgstappen in het blijven leren.
• Mensen die "leven als leren" zien én ook van het proces genieten, stappen gemakkelijker door het leven en zien leren van gemaakte fouten dus niet als "zwaar" of een "last". Voor diegene die het anders ziet, is het dus een verandering in mindset die moet plaatsvinden om dit ook zo te leren zien. Niet eenvoudig, maar zeker niet onmogelijk.

Wat nu als je faalangst hebt?

Lastig, dat allereerst, maar waar het onder meer om gaat is dat de man of vrouw die keer op keer iets zonder resultaat probeert, niet meer zal pogen juist vanwege het gegeven dat het iedere keer fout gaat.
Of de man of vrouw die geen fouten durft te maken en wat hem of haar stagneert in het leerproces. Immers, als het onbekend is, loop je de kans dat het fout gaat … en wat dan.

Ook hier gaat het om een mindset en wel een die gericht is op het leerproces en niet op de uitkomst. Natuurlijk gaat dit niet als vanzelf, maar je in ieder proces focussen op de weg er naar toe (en er van genieten), kan je helpen langzaam maar zeker die focus op de uitkomst los te laten. Bovendien, zo leert de praktijk, ga je dan verhoudingsgewijs beter / gemakkelijker door het proces. Met andere woorden, wat verwacht je van de dingen die je doet?!

Kinderen stimuleren in het leerproces

Hoewel onze maatschappij er niet echt op ingericht is, is het goed om kinderen te stimuleren te proberen … en dus niet specifiek de prestatie. We zijn zo gewend om de prestatie te stimuleren, maar als dit in het kind zit, komt het er toch wel uit. Stimuleer ook eens het proces van uitproberen en kom er achter dat ze ergens mogelijk helemaal niet geschikt voor zijn. Ook in meerdere opzichten een verhelderend proces.

Tot slot

Leren (van je fouten) is een mooi proces en nog lang niet algemeen geaccepteerd door deze maatschappij. Maar het is wel groeiende en het aantal mensen welke juist het proces om te proberen stimuleert, neemt gelukkig toe. Behalve dat (jonge) mensen minder ingekaderd worden en ze leren dat je van je fouten zeker zoveel leert, is het ook goed voor de algehele opvoeding.
En als volwassene dan? … Als je er zo mee omgaat als kind, weet je niet anders meer op het moment dat je de volwassen leeftijd bereikt. De volwassene die niet zo is opgevoed, zal wat meer inspanning moeten leveren, maar de praktijk wijst uit dat het heel verhelderend werkt en het proces net even iets gemakkelijker maakt.