Omgaan met de zelfmoord van een dierbare

Zelfmoord of zelfdoding is een van de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland en België. Dit betekent helaas ook dat veel mensen, direct of indirect, betrokken raken bij suïcide. Zeker wanneer iemand in de directe omgeving zoals een vriend, geliefde of familielid ervoor kiest om uit het leven te stappen, kan dit erg moeilijk zijn om te verwerken. Nabestaanden weten vaak niet goed hoe ze met de situatie om moeten gaan en verwijten zichzelf dat het hun eigen schuld is dat een dierbare zelfmoord heeft gepleegd.

Het is nooit jouw schuld

Veel nabestaanden voelen zich schuldig over de dood van een dierbare. Zeker als er vlak voor de suïcide sprake is geweest van een vervelende situatie waarin zij ook betrokken waren, zoals een ruzie of het verbreken van een relatie, kunnen deze gevoelens hoog oplopen. Misschien voel je je ook wel schuldig omdat je het gevoel hebt dat je de persoon niet genoeg hebt gesteund, of omdat je nooit door hebt gehad dat hij of zij zo diep in de put zat. Allereerst is het ontzettend belangrijk om je te beseffen dat het nooit jouw schuld is als iemand ervoor kiest om uit het leven te stappen. Hoewel de eerder genoemde negatieve gebeurtenissen zeker effect kunnen hebben op de stemming en het welbevinden van een persoon, liggen er vrijwel altijd meerdere en diepere oorzaken ten grondslag van zelfmoord. Een vervelende gebeurtenis is misschien wel een druppel die een emmer deed overlopen, maar je kunt er vanuit gaan dat jij niet degene bent die de spreekwoordelijke emmer zelf gevuld heeft. Je bent nooit verantwoordelijk voor de acties van een ander.

Veel nabestaanden voelen zich schuldig omdat ze nooit hebben gemerkt dat het zo slecht met iemand ging. Mensen die rondlopen met depressieve gevoelens en zelfmoordgedachten schamen zich echter vaak voor hun ideeën en proberen hierdoor vaak te voorkomen dat de buitenwereld weet hoe zij zich echt voelen. Ook het vragen van steun of hulp is voor deze personen heel moeilijk: ze hebben het gevoel dat ze anderen opzadelen met hun eigen problemen en willen hun omgeving geen verdriet doen. Juist de personen die het dichtste bij hen staan willen zij hierin ontzien. Neem het jezelf dus niet kwalijk dat je nooit iets hebt gemerkt van de negatieve gevoelens van je vriend, vriendin of familielid.

Misschien zijn er nog wel andere redenen waardoor je je schuldig voelt. Het is in alle gevallen belangrijk om te beseffen dat het altijd nog de eigen keuze geweest van de persoon in kwestie om zichzelf van het leven te beroven, hoe moeilijk dit misschien ook is. Zelfmoord is vaak een weloverwogen beslissing: zelfs al had je dit zien aankomen, dan was het jou in je eentje waarschijnlijk nog niet gelukt om hem of haar van deze gedachtes af te helpen. Probeer rust te vinden in het feit dat de persoon nu heeft waar hij of zij intens naar heeft verlangd.

Omgaan met de onzekerheid

De ‘waarom’-vraag is misschien wel de meest gestelde vraag door nabestaanden van iemand die zichzelf van het leven beroofd heeft. Hoewel men het in sommige gevallen ziet aankomen is de daadwerkelijke zelfmoord eigenlijk altijd onverwacht: voor nabestaanden is er niet altijd de mogelijkheid meer om te achterhalen waarom iemand zichzelf ertoe heeft gezet om deze daad te verrichten. Door het ontbreken van de mogelijkheid om antwoord te geven op deze vraag is het verwerken van het verlies vaak ontzettend moeilijk en pijnlijk.

De vraag waarom iemand zelfmoord heeft gepleegd, hangt vaak samen met eerdergenoemde gedachtes: “zou iemand te redden geweest zijn als we er eerder bij waren?” of bijvoorbeeld “zou de persoon geen zelfmoord gepleegd hebben als we geen ruzie hadden gemaakt?”. Nabestaanden gaan vaak actief op zoek om redenen te vinden; zij willen het puzzelstukje compleet maken, zodat zij de gebeurtenis zelf ook los kunnen laten. Vroeg of laat zullen zij echter tot de conclusie komen dat er op sommige vragen nooit een passend antwoord zal komen. In plaats van de focus te leggen op deze afzonderlijke vragen, is het misschien belangrijker om te beseffen dat je vriend(in) of familielid in zo’n groot diep zwart gat zat, dat hij of zij geen andere uitweg meer zag om de pijn te stoppen. Ook als je dingen anders had aangepakt, had dit waarschijnlijk niks veranderd.

Praten met anderen kan helpen om de onzekerheid een plekje te geven. Nabestaanden vinden vooral veel steun bij andere nabestaanden van personen die zelfmoord hebben gepleegd. Ook het schrijven van bijvoorbeeld een brief of gedicht kan je helpen om deze gevoelens te verwerken. Daarnaast is het vooral belangrijk om te beseffen dat je onzekerheid, naarmate de tijd verstrijkt, langzaam op de achtergrond verdwijnt en de pijn minder hevig wordt.

Rouw op je eigen manier

Het overlijden van een dierbare is een zeer ingrijpende gebeurtenis: wanneer er sprake is geweest van zelfmoord kan het verwerken van een overlijden extra zwaar en moeilijk zijn. Factoren die hierbij meespelen zijn bijvoorbeeld dat de zelfmoord ontzettend onverwacht was, of de manier waarop iemand zichzelf van het leven beroofd heeft. Ook bestaat er de mogelijkheid dat je het slachtoffer misschien wel zelf hebt gevonden: dit alles kan zeer traumatisch zijn Het rouwproces verloopt dan ook vaak anders dan je misschien verwacht of gewend bent.

Zelfmoord van een dierbare roept heftige gevoelens op. Het is belangrijk dat je de gebeurtenis verwerkt op een manier die voor jou goed voelt: dit hoeft niet per se de manier te zijn waarop anderen met de situatie omgaan. Als je zelf lang de tijd nodig hebt om verdrietig te zijn, wees dan verdrietig. Als je de behoefte voelt om al heel snel na het overlijden de draad van het dagelijks leven op te pakken: ook goed. Laat je vooral niet beperken door anderen in wat zij vinden, denken of doen. Het kan gebeuren dat je ontzettende ups en downs hebt: ook jaren na de gebeurtenis hebben nabestaanden vaak nog last van gevoelens van opkomend verdriet. Probeer deze gevoelens te accepteren en toe te laten. Je hebt een ontzettend heftige gebeurtenis meegemaakt: het is niet gek dat je hier nog lang -misschien wel de rest van je leven- de gevolgen ervan met je meedraagt.

Zoek steun

De zelfmoord van een dierbare kan heftige en intense gevoelens teweegbrengen. Het is normaal om hierdoor van slag of in de war te zijn. Het is ook heel goed mogelijk dat je zelf geen raad weet met deze achtbaan van emoties, of misschien heb je het gevoel dat je het overlijden niet kan verwerken. In zulke gevallen is het raadzaam om hulp in te schakelen. Dit hoeft uiteraard niet per se in de vorm van een psychisch hulpverlener te zijn; je kan ook je omgeving vragen of ze je willen helpen. Het kan ontzettend opluchten om met een vriend(in) of familielid te praten over je gevoelens. Ook het praten met andere nabestaanden kan ontzettend helpen bij het verwerken van de dood van een geliefde.

Als je niet wil of kan praten men mensen in je omgeving en je merkt dat je niet in je eentje met de situatie om kan gaan, wees dan niet te trots om hulp in te schakelen van een professional. Ontzettend veel nabestaanden van dierbaren die zelfmoord hebben gepleegd krijgen steun van een psychisch hulpverlener; deze hulpverleners zijn gespecialiseerd in deze situaties en kunnen jou helpen om het verlies op een goede manier te verwerken. Mocht je graag willen praten met een hulpverlener, kun je contact opnemen met je huisarts. Hij of zij zal je verder helpen bij het vinden van geschikte psychische ondersteuning.