Sociale fobie en behandeling

Het is moeilijk om te leven met een sociale fobie. Wat is een sociale fobie precies en wat is de behandeling ervan? In dit artikel lees je er meer over. Mensen met een sociale fobie zijn bang voor situaties waarin zij mogelijk kritisch worden beoordeeld of met onbekenden te maken krijgen. In deze sociale situaties weten zij niet goed wat voor gedrag zij moeten vertonen. Ook zijn mensen met een sociale fobie bang om fysieke angstverschijnselen te vertonen die ze vernederend of beschamend vinden, zoals blozen, trillen of zweten. Vooral situaties waarin sociaal-fobici mogelijk in het middelpunt van de belangstelling komen te staan, leiden tot angst en vermijding.

Sociale fobie

De sociale fobie is voor velen herkenbaar. Veel mensen houden er niet van om in het middelpunt van de aandacht te staan. Op deze manier worden ze namelijk blootgesteld aan het kritische oog van anderen. De sociale fobie uit zich met name in de late tienerjaren. Vaak waren de sociaal-fobici als kind ook al verlegen. Bij sommige mensen beperkt de sociale angst zich tot een of enkele situaties, zoals de angst om toespraken te houden of om sollicitatiegesprekken te voeren. Echter, vaak is de sociale angst aanwezig in verschillende situaties en zorgt deze angst voor een belemmering in het functioneren, bijvoorbeeld in vriendschappen, bij de opleiding en op de werkvloer.

De diagnostische criteria (DSM-IV) voor de sociale fobie staan hieronder vermeld:

1. Een duidelijke en aanhoudende situatiegebonden angst voor afkeuring of vernedering door anderen, in situaties waarin de betrokkene iets moet presteren of sociaal functioneren.
2. Blootstelling aan de gevreesde sociale situaties leidt tot angst
3. De persoon is zich ervan bewust dat de angst overdreven of onredelijk is.
4. De persoon vermijdt de gevreesde sociale situaties of doorstaat ze met intense angst.
5. Het vermijdingsgedrag of de angst veroorzaakt duidelijk lijden of zorgt voor een ernstige belemmering van het dagelijks functioneren in persoonlijk, beroepsmatig of sociaal opzicht.
6. De klachten zijn niet het directe gevolg van middelgebruik of een somatische aandoening en kunnen niet worden toegeschreven aan een andere psychische stoornis.
7. Als de persoon jonger is dan 18 jaar, duren de klachten ten minste 6 maanden.

Behandeling

Bij sociale fobie zijn er een aantal behandelingen mogelijk die effectief kunnen zijn. De meest gebruikte behandelmethodes zijn sociale-vaardigheidstraining, exposure in vivo en cognitieve therapie. In de praktijk worden deze methodes vaak gecombineerd.

Exposure in vivo

Een methode die zeer effectief kan zijn. Bij deze behandeling worden mensen, onder begeleiding, stapsgewijs blootgesteld aan een gevreesde situatie. Na verloop van tijd worden dit steeds moeilijkere situaties met als doel dat de angst geleidelijk uitdooft. Wanneer mensen bang zijn om te blozen, trillen of zweten, is het niet alleen belangrijk dat er blootstelling plaatsvindt aan deze symptomen, maar dus ook aan de situaties waarin deze symptomen optreden. In dergelijke gevallen is het tevens noodzakelijk dat responspreventie wordt toegepast. Responspreventie kan betrekking hebben op elk gedrag dat iemand vertoont om de symptomen voor anderen te verbergen (bijvoorbeeld het met twee handen vasthouden van een kopje koffie om niet te laten zien dat hij of zij last heeft van trillende handen).

Training van sociale vaardigheden

Deze methode is op twee manieren toe te passen: als een afzonderlijke fase van de behandeling waarin de nadruk puur ligt op het aanleren van sociale vaardigheden of als onderdeel van een uitgebreidere behandeling. Het toepassen van sociale vaardigheidstraining als een afzonderlijke fase in de behandeling is met name bedoeld voor mensen die tekorten in sociale vaardigheden vertonen. Bij deze vaardigheidstrainingen wordt gebruik gemaakt van videobeelden, instructies over adequate vaardigheden, herhaling van gedrag door middel van een rollenspel en het oefenen van nieuw geleerde vaardigheden in de natuurlijke omgeving. Doel van deze trainingen is dat mensen prettigere sociale interacties hebben en in het algemeen meer zelfvertrouwen krijgen.

cognitieve therapie

Een veelgebruikte behandeling voor sociale fobie. Mensen leren hun gedachten om te buigen in realistische gedachten. Volgens de cognitieve theorie is er niet zozeer sprake van een tekort aan sociale vaardigheden, maar onderschatten sociaal-fobici de kwaliteit van hun sociaal functioneren en overschatten ze de gevaren van wat hun gedrag bij anderen teweeg zou brengen (bijvoorbeeld “mensen wijzen mij af als ik tril”). In de cognitieve therapie leren mensen door uitdagingen en door feedback uit te zoeken hoe zij overkomen. Ook leren zij een reële inschatting te maken van hun gedrag en van de zichtbaarheid van hun lichamelijke symptomen zoals blozen en trillen.