Control freak en perfectionistisch: probleemcombinatie?

'Je moet willen falen' is wat de IJslandse president Grimsson zei tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het CGI (Clinton Global Initiative) in 2014. Wat hij hier mee bedoelde is dat veel successen het gevolg zijn van eerst een aantal of soms zelfs vele mislukte pogingen. Dat is simpelweg een feit. Toch noemen veel mensen zichzelf perfectionistisch en de term control-freak is ook niet van de lucht. Ergens wringt de schoen. Perfectionistisch zijn, is dat nu een goede of een slechte eigenschap. Best lastig te zeggen. Het is toch positief dat je iets goed wilt doen. En het lijkt er ook op dat veel mensen die zichzelf zo typeren, dat met een dubbele betekenis doen. Aan de ene kant geven ze aan dat ze hoge standaarden hebben. Om daarmee te zeggen dat ze ontwikkeld zijn en niet alles zomaar voor lief nemen. Aan de andere kant lijkt het een soort vloek: "ik ben nu eenmaal perfectionistisch dus het is nooit goed genoeg'.

Een control-freak

En dan die andere term: control-freak. Het betekent dat je moeilijk iets uit handen kunt geven. Je wilt de touwtjes in handen houden om op die manier het maximale te kunnen doen om te zorgen dat alles zo gaat, als jij voor ogen hebt. Dat alles zo perfect mogelijk zal zijn. Op zich een nobel streven, maar er zit een duidelijke keerzijde aan. Het betekent namelijk ook, dat je blijkbaar niet voldoende vertrouwen hebt dat het ook zonder jouw inmenging goed zal komen. Daar spreekt een gebrek aan vertrouwen uit in de mensen om je heen.

Een kwestie van vertrouwen?

Dat gebrek aan vertrouwen is een belangrijk punt. De mensen in je omgeving ervaren dat namelijk vaak wel als zodanig. Ook al heb je dat zelf als control-freak niet zozeer in de gaten. Het gaat vaak automatisch. Je hebt iets voor ogen en dat doel is heilig. Het effect van je gedrag op anderen is iets waar je meestal niet zo snel aan denkt. Juist daarom is het goed daar wel bewust van te zijn. Want dat gevoel van gebrek aan vertrouwen kan behoorlijk veel impact hebben op die ander. Vooral wanneer het steeds weer gebeurt en er dus geen opbouw van vertrouwen lijkt te zijn.

Vermoeiend

Een ander nadeel van control-freak zijn is dat het vermoeiend voor jezelf is. En vaak frustrerend. Alles in de hand willen hebben is praktisch ondoenlijk. Het dan toch proberen resulteert daardoor ook niet zelden in een teleurstelling. Dingen gaan of zijn toch net even anders en je moet dat accepteren. Iets wat erg lastig is met zo'n persoonlijkheid. Daarnaast kost het erg veel energie om telkens weer alles te organiseren. En daarbij alle details in het vizier te houden. Ook het gevaar van stress of overspannenheid ligt op de loer.

Meestal beide eigenschappen samen

De combinatie van perfectionisme en control-freak passen goed bij elkaar en komen ook vaak gezamenlijk voor. Voor die mensen is de volgende stelregel moeilijk te accepteren: "Delegeren is genoegen nemen met 80%". Een waar woord. Als je iets door een ander laat doen, moet je niet verwachten dat het precies zo gebeurt als jij voor ogen hebt. Is dat onacceptabel dan moet je het niet uitbesteden, maar zelf doen. Het probleem is natuurlijk dat er veel situaties zijn waarbij 80% goed genoeg is. Je zult dat moeten leren inzien, zodat je het zonder probleem kunt loslaten. En zodat je het uiteindelijke resultaat kunt accepteren.

Het nut van mislukken

Maar de woorden van Grimsson, "Mislukken heeft zin', is voor veel mensen een moeilijk in de praktijk te brengen devies. Toch schuilt er veel waarheid in die woorden. Wanneer een kind leert lopen, zal het eerst moeten leren staan. Voordat het dat allemaal goed onder de knie heeft, is het al ontelbare keren gevallen. Ook het leren spreken gaat door middel van een 'trial and error'-proces. Hetzelfde geldt voor zoveel andere zaken in het leven. Toch is falen iets waar velen op later leeftijd moeilijk mee om kunnen gaan.

Falen is ervaren

Het risico van deze faalangst is duidelijk: Doordat je bang bent om te falen, ga je bepaalde zaken niet meer proberen. Of je besteedt teveel tijd aan voorbereiden/plannen/piekeren, om maar te voorkomen dat er iets niet helemaal goed zou zijn. Daardoor bereik je uiteindelijk minder. Want juist door te mislukken leer je enorm veel. Je hebt je doel nog niet bereikt, maar hebt wel waardevolle ervaring opgedaan. Op zijn minst weet je hoe het in ieder geval hoe het niet moet. Maar meestal heeft de poging nieuwe inzichten en ideeën opgeleverd waardoor je volgende poging een veel grotere kans op succes heeft.

En dat laatste is misschien nog wel het belangrijkste. Het gebeurt ook niet zelden dat de beste ideeën en uitvindingen juist het resultaat zijn van mislukkingen. Grimsson noemt de gloeilamp, poliovaccin en internet als voorbeelden. Er zijn er nog veel meer. En niet alleen op het gebied van wereld veranderende zaken. Proberen gewoon iets, ook al is de uitkomst onzeker of zelfs gedoemd te mislukken. Je doet in ieder geval iets nieuws en zal nieuwe ervaring opdoen. Die ervaring krijg je op geen andere manier.

Mislukken is natuurlijk geen doel, dat je op zichzelf moet nastreven. Je moet echter niet bang zijn te mislukken. Dit moet je wel in de context zien natuurlijk. Bij een eerste proefvlucht van een nieuw vliegtuig is de plank missen een stuk erger dan wanneer je voor het eerst van je leven een kamer van nieuw behangetje probeert te voorzien. Maar als je echt niet weet hoe je verder moet, kan een bij voorbaat gedoemde poging toch dat beetje nieuwe inzicht geven dat je nodig had.

Op de juiste momenten perfectionistisch zijn

Natuurlijk is perfectionistisch zijn niet alleen maar slecht. Het is goed om een hoge kwaliteit na te streven en niet met alles genoegen te nemen. Op die manier kun je ook echt iets verbeteren. In veel beroepen is het erg goed om binnen je vakgebied een hoge standaard te hanteren. Zo onderscheid je je van de rest.

Het is echter altijd zaak om het grotere geheel in de gaten te houden. Een andere uitspraak die veel zegt is: "Beter is de vijand van goed". Vooral binnen het werk en bedrijfsleven is dat van toepassing, waar ook tijd geld is. Als iets goed genoeg is, dan is dat afdoende. Streven naar nog meer kost vaak erg veel extra energie. Energie die eigenlijk niet gerechtvaardigd gaat worden. Wat goed genoeg is, moet dan natuurlijk wel duidelijk zijn. Ben je bijvoorbeeld als kunstenaar met een schilderij bezig, dan zal vaak gelden dat alleen het beste goed genoeg is. Maar als diezelfde kunstenaar bezig is met betegelen van zijn bijkeuken, dan is kijken op iedere millimeter minder noodzakelijk.

Conclusie

Als je jezelf wilt ontwikkelen moet je bereid zijn zo nu en dan een mislukking onder ogen te zien. Dat hoort er nu eenmaal bij. Op een bepaald vlak groeien, betekent jezelf verbeteren. En verbeteren betekent dat je iets verandert. Door nooit iets nieuws te proberen, zal je ook nooit iets hoeven verbeteren. Het betekent echter ook dat je stilstaat. En het leven is juist zo mooi door alle nieuwe dingen die je kunt ontdekken en de ervaringen die je daarmee opdoet. Wees dus niet te bang om eens de mist in te gaan. Het is een bewezen manier om succesvol te worden!

Lees verder

• Uitstelgedrag tips: moeilijk beginnen aan bepaalde taken?
• Kinderachtig gedragen - dat zouden meer mensen moeten doen!