Narcisme en de social media

Je hoort vaak verhalen over de problemen van en met narcisten. Dit zijn mensen met een enorme focus op henzelf, een te grote focus om te kunnen functioneren in de maatschappij. Is dit iets wat altijd al bestond, of komt het uit deze tijd? De term 'narcisme' komt van de mythe 'Narcissus', een oud verhaal. Toch denken mensen dat het een probleem van deze tijd is, de tijd van de social media. Welk verband zit er tussen die media en het narcisme?

De mythe Narcissus

Het woord 'narcisme' komt van de mythe over het gelijknamige karakter 'Narcissus'. Hij wijst alle meisjes af en wordt in plaats daarvan verliefd op zichzelf, waar hij uiteindelijk aan ten onder gaat.

Ovidius

Ovidius heeft de Griekse mythe Narcissus opgekomen in zijn Metamorphosen. Hij is een van de grootste dichters uit de Romeinse tijd. De mythe is ook al in oudere bronnen gevonden, maar de bekendste en meest complete versie ervan is door Ovidius geschreven. De Metamorphosen is de verzameling van een aantal verhalen uit de Griekse mythologie, die allemaal gaan over mensen die op de een of andere manieren van gedaante veranderd zijn. Metamorphose betekent ook gedaanteverwisseling. In de mythe Narcissus verandert het personage in een bloem, de narcis.

Narcissus

Dit is hoe Ovidius de mythe vertelt:
Echo was een nimf die gestraft was door de godin Hera. Ze had de man van Hera, Zeus, geholpen niet betrapt te worden bij het plegen van overspel. De straf voor Echo was dat ze zelf geen gesprekken meer mocht en kon beginnen, terwijl zij juist zo van praten hield. Het enige wat ze nog kon was mensen napraten, vandaar de naam 'Echo'.
Echo vond Narcissus en raakte verliefd op hem. Narcissus was erg knap, maar hij wees altijd iedereen af. Hij was niet geïnteresseerd in meisjes, en ook niet in jongens. Echo wist dit niet en ze wachtte tot hij tegen haar zou spreken, omdat ze zelf geen gesprek kon beginnen. Toen Narcissus op een dag iets in het bos hoorde, sprak hij: "Is daar iemand aanwezig?" Echo antwoordde: "Aanwezig." Zo vond Narcissus haar, maar hij stuurde haar weg toen ze probeerde dichter bij te komen. Echo was afgewezen en kwam nooit over deze afwijzing heen. Ze verdween uiteindelijk in een grot, waar alleen haar stem nog achterbleef, de echo.
Op een dag kwam Narcissus bij een vijver die heilig was en heel helder. Om iets te drinken, boog hij zich over het water. Daar zag hij zijn eigen weerspiegeling, maar dit wist hij niet. Hij dacht iemand anders in de vijver te zien, en werd er op slag verliefd op. Narcissus was immers een knappe man. Maar hij kon de gestalte in het water niet aanraken of kussen, dan verdween die door het bewegen van het water. Ook wilde het niet luisteren of verdwijnen, Narcissus moest blijven kijken. Zo werd hij langzaam zwakker. Uiteindelijk is hij weggekwijnd, het enige wat achterbleef was een bloem, de narcis.

Narcisme

Narcissus is een onderwerp dat op allerlei plaatsen in onze cultuur terecht is gekomen, uitdrukkingen, muziek en kunst. De term 'narcisme' komt uit de psychologie. Men noemt iemand een narcist als hij geobsedeerd is met zichzelf en met zijn uiterlijk. Hij besteedt weinig aandacht aan anderen en heeft juist van anderen veel aandacht nodig.

Oorsprong

Over narcisme is dus al geschreven door Ovidius. Maar het woord zelf wordt voor het eerst door Freud gebruikt. Hij gebruikte het vooral voor vrouwen die teveel met zichzelf bezig waren. Deze waren verliefd op zichzelf en wilden geen aandacht aan anderen geven, alleen aandacht van ze krijgen. Door de jaren heen is het begrip 'narcisme' uitgebreid en is het niet meer iets waarvan men zegt dat het alleen bij vrouwen voorkomt. Het zijn zelfs vaker mannen die narcistisch gedrag vertonen.

Psychische aandoening

Natuurlijk is iedereen wel een beetje narcistisch, mensen zijn over het algemeen nu eenmaal egoïstisch en met zichzelf bezig. Maar als iemand dit in extreme mate is, kan zijn narcisme een psychische aandoening genoemd worden. Eigenschappen van mensen met deze aandoening zijn bijvoorbeeld veel zelfvertrouwen uitstralen, maar eigenlijk onzeker zijn. Toch beschouwen ze zich als beter dan anderen, om dit gebrek te compenseren. Een narcist heeft weinig inlevingsvermogen en is vaak instabiel. Al deze eigenschappen maken hem ook wantrouwig, wat problemen veroorzaakt in allerlei soorten relaties. Narcisten komen vaak over als arrogant en gevoelloos.

Narcistische tijd

Leven we nu in een narcistische tijd? Er zijn mensen die dit verkondigen en dit relateren aan bijvoorbeeld de social media. Sites als facebook en twitter zorgen ervoor dat mensen meer met zichzelf bezig zijn en graag aandacht willen van anderen, meer en meer. Maar zijn het de social media die ervoor zorgen dat mensen narcistisch worden, of wordt narcistisch gedrag er gemakkelijker door opgemerkt?

Wetenschap

De wetenschap spreekt bovenstaande tegen. De huidige generatie is niet een generatie die meer op zichzelf gefocust is. Eigenlijk heeft elke generatie dit wel. Vandaar dat de nieuwe generaties zich ook zo sterk afzetten tegen de voorgaanden. Het is wel waar dat mensen steeds hoger scoren op vragenlijsten over narcisme, maar dat verschil zit vooral in de aspecten als assertiviteit, gemakzucht en gerichtheid op het uiterlijk. Dit patroon bestaat al een lange tijd. Deze verschillen ontstaan zeker door de tijd, deze generatie is wel degelijk anders dan die ervoor. Maar aangezien er niet hoger gescoord wordt op punten als minachting en afstoten van anderen, de extremere kenmerken van narcisten, is er geen stijging in het aantal narcisten. Het zijn slechts aspecten die ook aspecten van narcisme zijn, waar mensen tegenwoordig meer waarde aan hechten.

Social media

Maar, al zorgen de sociale media er niet voor dat mensen narcist worden, sites als facebook maken het wel gemakkelijker voor de narcist om aandacht te krijgen, en zo zijn ze makkelijk op te sporen. Narcisten houden van oppervlakkige relaties, wat op internet vaak voorkomt. Ook kan je je anders voordoen dan je bent, en narcisten hebben al de neiging zich groter te maken dan ze zijn, juist omdat ze zo onzeker zijn. Dit is op het internet erg gemakkelijk. Op sites waar je anoniem bent, gebeurt dit niet zozeer. Daar kunnen zelfs narcisten zichzelf zijn. Maar op sites als facebook communiceren mensen met je, die dat in het normale leven ook doen. Hier zijn narcisten een versie van henzelf ergens tussen hoe ze werkelijk zijn en hoe ze graag zouden willen zijn.
Er zijn door de wetenschap al vaak verbanden gevonden tussen hoge activiteit op social media en narcisme. En met deze activiteit wordt bedoeld dat ze zelf op het internet van zich laten horen, veel foto's of berichten posten, oftewel, aandacht zoeken. Nog meer dan facebook, is twitter een geschikte plek voor narcisten. Twitteren draait om steeds weer iets van jezelf de wereld in sturen, waardoor mensen je opmerken en je aandacht geven.

Televisie

Het zijn niet alleen de social media, waar narcisten zich thuis voelen. Narcisten zijn ook op hun plek op de TV, een andere vorm van massamedia. Ze zijn in eerste instantie namelijk interessante mensen, ze krijgen gemakkelijk vrienden die tegen hen op kijken. Maar dit houdt niet lang stand in het echte leven. Op TV, echter, blijven mensen naar ze kijken en ze aandacht geven. Het is namelijk vermakelijk om naar narcisten te kijken. Ze hebben altijd wat te zeggen, en, omdat ze eigenlijk een lage eigenwaarde hebben, zijn ze snel op hun teentjes getrapt. Er zijn ook veel TV-persoonlijkheden, die narcistische trekjes hebben. Het is ook gemakkelijker om bekendheid te krijgen als je zo in elkaar steekt. Je moet het gevoel hebben dat je grappiger, slimmer, of knapper bent dan de rest, om de rest dit te laten geloven. Natuurlijk geldt dit lang niet voor alle TV-sterren, maar de TV is wel een geschikte plek voor dit type mens. Het maakt voor de narcist nu eenmaal niet uit waar hij is. Als hij maar aandacht kan krijgen van volgelingen, of dit nu is via de TV, de social media of zelfs de politiek.