Wat is schizofrenie?

Bij ongeveer één procent van de bevolking komt schizofrenie voor. Er is hierbij geen sprake van sekse. Schizofrenie kan bij elke leeftijd beginnen, maar begint meestal tussen de 15 en 25 jaar bij mannen, en bij vrouwen tussen 25 en 35 jaar. Schizofrenie komt naar verhouding meer voor bij de lagere sociale klassen.

Definities van begrippen die verband houden met schizofrenie

• Illusie: er wordt een reëel object waargenomen. Echter, de kenmerken of betekenis van dit object worden verkeerd geïnterpreteerd. Dit gebeurt onder invloed van bepaalde verwachtingen. Men is in staat tot correctie wanneer blijkt dat de waarneming niet in overeenstemming is met de werkelijkheid. De betrokkene komt erachter dat hij zich heeft vergist of zich iets heeft ingebeeld;
• Hallucinatie: hierbij gaat het niet om een verkeerde interpretatie van wat men hoort, ziet of voelt. Er wordt in feite helemaal niets waargenomen. De betrokkene heeft slechts het idee dat hij iets waarneemt. Hallucinaties kunnen betrekking hebben op alle zintuiglijke functies: zicht, gehoor, reuk, smaak en tastzin. Het gedrag van de betrokkene kan beïnvloed worden door de hallucinaties. Zo kan de betrokkene stemmen horen die hem dwingen bepaalde opdrachten uit te voeren;
• Wanen of waandenkbeelden: de betrokkene ziet bij wanen of waandenkbeelden de onjuistheid van gedachten niet in, ook niet als deze aantoonbaar in strijd zijn met de werkelijkheid. De betrokkene verdedigt de waan zelfs. Een waan kan plotseling ontstaan. De waan kan meteen overtuigingskracht hebben voor de betrokkene. Een waan kan ook ontstaan uit belevingen die met de psychotische toestand samenhangen of gekoppeld zijn aan een ernstige stemmingsstoornis. Wanen kunnen verschillende thema's hebben:

1. De eigen persoon of het eigen bestaan: zonde, schuld, grootheid of almacht, geloof in eigen onsterfelijkheid, de ontkenning van eigen bestaan of de overtuiging niets waard te zijn; idee van ondergang van de wereld, van armoede of rijkdom;
2. Het eigen lichaam: overtuiging van ziekte, infectie, misvorming of aanwezigheid van een vreemd voorwerp in het lichaam; idee een storende geur te verspreiden;
3. De buitenwereld: het idee door anderen achtervolgd, benadeeld, besproken, of beïnvloed te worden; de overtuiging dat anderen gedachten inbrengen of onttrekken; het idee dat iemand verliefd is op de betrokkene; de overtuiging dat de partner ontrouw is.

Hallucinaties en wanen behoren tot psychotische verschijnselen.

Hedendaags beschouwen verschillende onderzoekers psychotische verschijnselen niet meer als ziekten die een behandeling nodig hebben. Het kan de patiënt erg angstig maken, maar het is ook een manier om met belastende omstandigheden om te gaan. Het zou een strategie zijn om een weliswaar gestoord, maar voor henzelf functioneel evenwicht te handhaven.

Schizofrenie

Schizofrenie ontwikkelt zich geleidelijk. Het begin is hierdoor niet altijd aan te geven. Het kan zich manifesteren in de wijze waarop we waarnemen, denken, voelen of zelfs bewegen. Het kan zijn dat de ene patiënt met schizofrenie heel andere symptomen heeft dan een andere patiënt met schizofrenie. Tevens kan het beeld bij één en dezelfde patiënt in de loop van de tijd wisselen. De psychotische episoden worden vaak afgewisseld met een rustige periode. Tijdens deze rustige periode zijn de symptomen veel minder opvallend.

Zowel aanleg als omgeving spelen een rol bij schizofrenie. Over de gehele wereld komt schizofrenie even vaak voor. Iemand met een aanleg voor schizofrenie hoeft de stoornis niet daadwerkelijk te krijgen. Geschat wordt dat tien tot twintig procent van de bevolking aanleg heeft voor schizofrenie, terwijl maar bij één procent de stoornis ontwikkeld. De omgeving kan de aanleg activeren of remmen. Als iemand geen aanleg heeft voor schizofrenie maar wel in een nadelige omgeving opgroeit, kan hij geen schizofrenie ontwikkelen.

Het blijkt dat schizofrenie vaker voorkomt bij immigranten. Het komt voor bij zowel de eerste als tweede generatie. Echter komt het vaker voor bij de tweede generatie. Dit zijn de kinderen van de immigranten. Zo komt er in Engeland bij de tweede generatie Afro-Carribbeans negen keer zo vaak schizofrenie voor als bij autochtone Engelsen. De stoornis komt echter niet vaker voor in de Cariben. De hoge frequentie van de stoornis kan dus niet verklaard worden uit de verschillende genetische aanleg. In Nederland zien we een hoog risico op schizofrenie bij Marokkaanse mannen. Bij de eerste generatie is het risico bij deze groep vijf keer zo hoog. Bij de tweede generatie is dit risico zeven keer zo hoog. Bij de tweede generatie Surinamers en Antillianen zijn de cijfers twee keer tot vier keer zo hoog. Bij de tweede generatie Turken is dit cijfer twee keer zo hoog. Opvallend is het feit dat het risico, voor het ontwikkelen van schizofrenie, bij Marokkaanse vrouwen maar slechts gering verhoogd is. Het is momenteel nog niet duidelijk welke omgevingskenmerken verantwoordelijk zijn voor het verhoogde risico. Gedacht wordt aan discriminatie, vernedering en drugsgebruik.

Subgroepen

Inhoudelijke denkstoornissen

• Mystiek-religieuze of pseudowetenschappelijke ideeën of andere vormen van magisch denken;
• Wanen die zo bizar zijn dat ze onmogelijk waar kunnen zijn;
• Wanen van gedachte-inbreng of -onttrekking (de betrokkene denkt dat er gedachten van buitenaf in zijn hoofd worden gestopt, respectievelijke eruit worden getrokken);
• Beïnvloedingswanen (betrokkene denkt dat hij door een macht of kracht beheerst worden of omgekeerd dat hij zelf over bijzondere krachten beschikt);
• Paranoïde wanen (betrokkene voelt zich bedreigd of achtervolgt);
• Hallucinaties.

Formele denkstoornissen

• Verwardheid (betrokkene springt van de hak op de tak, er is aan hun gedachtegang geen touw vast te knopen);
• Vaak loopt het denken vertraagd;
• Patiënten zijn plotseling kwijt waarover ze nadenken;
• Abstract denken is aangetast (abstracte begrippen worden concreet uitgelegd en figuurlijke betekenissen worden letterlijk genomen);
• Woorden maken die niet bestaan;
• Een gekunstelde manier van praten;
• Moeite met het verwerken van indrukken uit de omgeving;
• Concentratiestoornissen.

Emoties

• Angst;
• Prikkelbaarheid;
• Emotionele vervlakking
• Gelaat is uitdrukkingsloos en de stem heeft geen enkele expressie;
• Misplaatst affect en lachen;
• Psychomotorische stoornissen;
• Katatone symptomen (voorbeelden hiervan zijn bewegingloosheid of het aannemen van vreemde houdingen, een starre gelaatstuitdrukking en regelmatige, zinloos herhaalde bewegingen.

Vier verschillende typen schizofrenie

De symptomen zijn zeer divers. Om de symptomen te ordenen is er een verdeling gemaakt tussen vijf verschillende typen schizofrenie:

• Het paranoïde type;
• Het gedesoriënteerde type;
• Het katatone type
• Het ongedifferentieerde type;
• De resttoestand.

Geschonden in de persoonlijke ruimte

Uit het gedrag van patiënten met paranoïde psychotische symptomen is af te leiden dat zij het gevoel hebben dat hun persoonlijke ruimte en territoriale grenzen voortdurend worden geschonden. Hun persoonlijke ruimte heeft zeer ruime grenzen. Voor hen komen anderen dus al snel te dichtbij.