Joop den Uyl, een korte biografie

Joop den Uyl was van 1973 tot en met 1977 Minister-President van Nederland. Hij had veel invloed op Nederland, die invloed is onder andere in de Lockheed-affaire goed terug te zien.

Biografie

Joop den Uyl werd op 9 augustus 1919 geboren. Hij werd streng gereformeerd opgevoed. In zijn studententijd begon hij echter van het geloof los te komen, om er in 1944 helemaal mee te breken. In zijn studententijd begint ook den Uyl’s interesse voor socialistische denkbeelden te groeien.

Na de tweede wereldoorlog werkte den Uyl als redacteur bij het Parool, en later bij Vrij Nederland. Toen de PvdA in 1946 werd opgericht sloot hij zich direct aan, en in 1949 begon zijn werk voor de partij. Den Uyl werd directeur van de Wiardi Beckman Stichting (WBS), het wetenschappelijk bureau van de PvdA, hij zou tot 1962 directeur blijven. Dit was echter niet zijn enige functie binnen de PvdA. Terwijl den Uyl directeur was van de WBS was hij ook gemeenteraadslid, en enige tijd fractievoorzitter van de PvdA in Amsterdam. Ook was hij vanaf 1956 Tweede Kamerlid. In 1962 kwam een einde aan deze combinatie van functies, den Uyl werd wethouder in Amsterdam. Hij stopte toen als directeur van de WBS en zegde in 1963 ook zijn Kamerlidmaatschap op. In 1965 keerde den Uyl terug in de landelijke politiek, hij werd minister van economische zaken in het kabinet Cals. Na de val van het kabinet werd hij in 1967 fractievoorzitter.

De functie van fractievoorzitter was in die tijd heel zwaar. In de PvdA was een sterke vernieuwingsbeweging, Nieuw Links, actief. Den Uyl was het lang niet altijd met Nieuw Links eens, maar moest toch sterk rekening met ze houden omdat ze door een groot deel van de aanhang werd gesteund. Hij bleef dan ook steeds met Nieuw Links in gesprek. Na een periode van fractievoorzitterschap werd den Uyl in 1973 Minister-president.

Na de val van zijn eerste kabinet werden de volgende Tweede Kamerverkiezingen een enorm succes voor den Uyl en de PvdA. Het zetelaantal steeg van 43 naar 53, en het leek logisch dat den Uyl weer premier zou worden. Toch gebeurde dat niet. Na 6 maanden onderhandelen kwamen PvdA en CDA tot de conclusie dat verder praten zinloos zou zijn. Er kwam uiteindelijk een kabinet van CDA en VVD en werd den Uyl weer fractievoorzitter.

Tot 1986 was hij fractievoorzitter en korte tijd minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Bij de verkiezingen in 1986 werd hij nog een keer lijsttrekker, of lijstaanvoerder zoals dat toen genoemd werd.

In oktober 1987 werd bekendgemaakt dat den Uyl een ongeneeslijke hersentumor had, op 24 december 1987 overleed den Uyl aan de gevolgen daarvan.

Invloed op Nederland

Joop den Uyl was de eerste socialistische minister-president na Willem Drees. Hij had grote plannen om de sociale zekerheid in Nederland te hervormen, er moest meer gelijkheid komen tussen burgers. Motto van het kabinet den Uyl was dan ook:”Spreiding van inkomen, kennis en macht”.

Er speelde van alles in Nederland in de tijd dan den Uyl Minister-president was: de oliecrisis, waardoor de regering moest overgaan tot het instellen van autoloze zondagen en benzinedistributie, een teruglopende werkgelegenheid, dalende economie, de Lockheed-affaire, een aantal gijzelingsacties door Molukse groeperingen en de onafhankelijkheid van Suriname.

Lockheed-affaire

De invloed van den Uyl op Nederland is bij de Lockheed-affaire het beste te zien. Prins Bernhard werd verdacht van het aannemen van steekpenningen, den Uyl stelde een commissie in die moest uitzoeken hoe het werkelijk zat. De commissie concludeerde uiteindelijk dat Bernhard geen steekpenningen had aangenomen maar ‘dat de prins zich aanvankelijk veel te lichtvaardig (had) begeven in transacties, die de indruk moesten wekken dat hij gevoelig was voor gunsten’. Koningin Juliana zou indertijd gedreigd hebben op te stappen als Bernhard vervolgd zou worden. Den Uyl besloot daarop dat de prins niet vervolgd zou worden. Bernhard werd gestraft doordat hij zijn fouten moest erkennen, zijn functie als Inspecteur-generaal der Krijgsmacht moest neerleggen en hij mocht in het openbaar geen uniform meer dragen. Deze oplossing zorgde ervoor dat er geen crisis in het koningshuis ontstond, maar dat de prins toch werd gestraft. Den Uyl werd veel geprezen voor deze slimme zet die het koningshuis buiten schot hield.