Koude Oorlog: een chronologisch overzicht

De Koude Oorlog begint eigenlijk in 1947. De Sovjet Unie verbrak toen haar belofte door ondanks de geplande voorzichtigheid als het gaat om expansie, toch Iran binnenvalt. Binnen no time komt Amerika met de Truman Doctrine: als een bevriend land wordt aangevallen, dan zullen de Verenigde Staten dit land te hulp schieten. De Sovjet Unie weigerde ook nog eens de Marshallhulp en verbood Oost-Europese landen dit wel te accepteren. De Koude Oorlog was een feit.

Overzicht Koude Oorlog

• Koude Oorlog: bipolariteit
• Verslechtering Oost-West relaties
• Detente
• Gorbatsjov en het einde

Koude Oorlog: bipolariteit

Zowel de Sovjet Unie als Amerika dachten in bipolaire termen: er waren twee opties, kapitalisme en communisme, een middenweg bestond niet. Beide zagen zichzelf bovendien als de brenger van de vrede. Dit kon natuurlijk nooit lang goed gaan. Een oorlog tot uitbarsting laten komen was echter een groot gevaar. Op een van de conferenties kort na de Tweede Wereldoorlog had de Amerikaanse president als laten weten te beschikken over een atoombom. Sinds 1949 bleek de Sovjet Unie er hier ook een van te hebben. Zou er dus oorlog komen dan zou de wereld wel eens opgeschrikt kunnen worden door twee atoombommen. Niemand wilde dat laten gebeuren. Truman liet Stalin dan ook weten geen oorlog te willen.

In 1953 overlijdt Stalin en slaat de Sovjet Unie een nieuwe weg in. Chroetsjov wordt president en komt met de Nieuwe Koers, welke deel uit maakt van een proces van destalinisatie. De DDR was net begonnen aan de 'planmatige opbouw van het socialisme'. Dit liep echter niet op rolletjes. De economische en politieke situatie was penibel en de mensen pikten dit niet. Het kwam in dat jaar tot een grote opstand in Berlijn. Omdat de weg naar het pure socialisme de oorzaak was werd dit stopgezet, de verhoging van de arbeidsnorm bleef echter wel intact. De opstand zelf werd door het Rode Leger hard neergeslagen.

De spanningen in Europa namen wat af met de Conferentie van Geneve in 1955. De deling van Europa was het jaar ervoor compleet geworden toen de BRD was toegetreden tot de NAVO als gevolg van de Akkoorden van Parijs. Tussen 1954 en 1956 kende Europa de periode van peaceful coexistence, welke het gevolg leek van de gewijzigde buitenlandse politiek van de Sovjets. Aan deze periode kwam door de Hongaarse Opstand een einde. De gematigde president Imre Nagy was hier vervangen door een meer autoritaire leider, maar de burgers wilden Nagy terug en vonden dat de Russen terug naar Moskou moesten gaan. De opstand werd wederom hard neergeslagen. Chroetsjov had hierbij het geluk dat de Amerikanen toen druk waren met de Suez Crisis in het Midden-Oosten.

Verslechtering Oost-West relaties

Nadat de geplande top van Parijs in 1960 mislukt was, verslechterde de relaties tussen Oost en West weer. Omdat steeds meer mensen uit Oost-Berlijn hun heil in het westen zochten werd hier in 1961 de Berlijnse Muur gebouwd. Mensen konden nu niet meer zomaar oversteken. Het hoogtepunt van de spanning kwam in 1962 met de Cubacrisis. Het kwam bijna tot een nucleair treffen tussen Amerika en de Sovjet Unie. Twee jaar later trad Chroetsjov af en maakte plaats voor Leonid Brezjnev. In de jaren '70 was de Sovjet Unie op de toppen van haar macht. Dit kwam voornamelijk door de populariteit van het communisme en marxisme in de Derde Wereld. Ook was de militaire kracht min of meer gelijk aan die van Amerika. De economie van de Russen alg echter in puin, terwijl die van Amerika nog fier overeind stond. We komen dat terecht in de periode van de detente. Ook de nieuwe leider bleek niet vies van geweld. In 1968 liet hij de Praagse Lente hard neerslaan. Volgens de Brezjnevdoctrine moesten de landen van Oost-Europa zich namelijk neerleggen bij zeer beperkte autonomie.

Detente

De Sovjet Unie wilde deze detente graag omdat het voor hen een erkenning van hun status als grootmacht in de wereld was. Bovendien zouden ze er hylp voor hun economie uit kunnen slepen, wat hard nodig was. Amerika dacht zich ermee uit de oorlog in Vietnam te kunnen onderhandelen zonder gezichtsverlies te lijden. Toen bleek dat de detente niet werkte kwam er in 1975 een einde aan. De detente had weinig invloed gehad op de geopolitiek in Europa. Oost-Europa moest er eigenlijk de prijs voor betalen omdat zij de onderdrukking nu maar moesten slikken. Er zijn verschillende verklaringen bedacht voor de afname van de detente: Nixon zou er niets meer in zien, de Sovjet Unie zou haar buitenlands beleid niet voldoende hebben aangepast, en de begrippen die beide blokken ervan hadden zouden niet met elkaar overeen komen.

In 1979 komt een nieuw keerpunt. De Sovjet Unie probeert in Afghanistan te redden wat er te redden valt en pleegt een invasie. Veel politici in het westen zien het als een laatste noodgreep. De Sovjets falen er jammerlijk. Het jaar erop ontstaat er ook nog eens een crisis in Polen, waar voornamelijk de vakbonden in opstand komen tegen de overheersing. De Sovjets leiden gezichtsverlies als landen massaal de Olympische Spelen van Moskou boycotten terwijl het zo'n feest had moeten worden.

Gorbatsjov en het einde

In 1985 treedt Gorbatsjov aan als nieuwe leider. De economie van zijn land is een drama en heeft nog niet omvang van de helft van die van de VS. Als oplossing komt hij met de bekende glasnost en perestrojka. Hij doet hiermee feitelijk een aanval op de fundamenten van het communisme, als bedoelde hij dat zelf niet zo. Ook aan de inmenging in de Derde Wereld komt een einde. Vanaf 1988 weigert hij de leiders in Oost-Europa nog bij te staan, waardoor hun bestaansrecht eigenlijk ophoudt. Het einde van de Koude Oorlog komt in 1989 als het grote symbool van de scheiding van Europa, de Berlijnse Muur, valt. In het IJzeren Gordijn waren al eerder gaten gevallen en de Sovjet Unie viel uiteen.