De grondwet van 1848

In Nederland hebben we al lange tijd een grondwet, hierstaan onder andere onze grondrechten in. Maar wanneer kwam deze grondwet er? En wat stond er 160 jaar geleden in? Hier kunt u lezen over de oorsprong van de Nederlandse grondwet en hoe hij tot stand is gekomen.

Hoe het begon

De grondwet van 1848 begon bij de liberaal Johan Rudolf Thorbecke. Hij maakte zich al lange tijd zorgen over Nederland. Nadat België zich had afgescheiden ging het berg af waards. Koning Willem I regelde alles voor het volk hierdoor werden de Nederlandse burgers gemakzuchtig en werden ze niet gestimuleerd om hun best te doen. Thorbecke vond dat dit veranderd moest worden, en snel ook anders zou de Nederlandse natie ten onder gaan.

Hij vond dat de burgers het parlement moesten kiezen, en dat dat parlement de hoogste macht moest krijgen. Ministers moesten niet langer dienaren van de koning zijn maar moesten steun zoeken bij het parlement. Het parlement moest daarnaast ruim baan krijgen om de regering te controleren. Met dit plan kreeg Thorbecke echter weinig steun bij de kamer. De koning en de regenten moesten niets van zijn ideeën, ze wilden de situatie leven houden zoals hij was. En ze kregen veel steun bij de conservatieven in de bevolking, zij waren nu eenmaal het meest geschikt om de macht te hebben.

Er was onder de bevolking dus maar weinig steun voor Thorbeckes plan, toch namen de spanningen in het land behoorlijk op. Er kwamen strenge winters, epidemieën zoals malaria en cholera en daarnaast mislukten de graanoogsten. En de spanningen werden alleen maar groter toen er grote demonstraties en bloedige straatgevechten in grote steden als Parijs, Praag, Milaan, Boedapest en Berlijn. Overal werden de koningen en andere machthebbers bang en deden concessies naar de liberalen toe om te zorgen dat ze aan de macht konden blijven.

De grondwet kwam er toch echt

Bron: Nationaal Archief, Wikimedia Commons (Publiek domein)Bron: Nationaal Archief, Wikimedia Commons (Publiek domein)
En zo gebeurde dit ook in Nederland. Hier was het echter nog relatief rustig maar Willem II (hij had zijn vader opgevolgd in 1840) zag ook wat er allemaal gebeurde in de rest van Europa en werd nerveus. Daarom gaf hij Thorbecke in 1848 de opdracht op een grondwet te schrijven. Binnen drie weken was hij af. Het werd een van de modernste grondwetten van Europa, zo werd er vastgelegd dat de Tweede Kamer direct werden gekozen door de burgers. De Eerste Kamer werd gekozen door de Provinciale Staten maar kreeg maar weinig invloed. De Tweede Kamer had voortaan de macht. In de grondwet werd ook geregeld dat de ministers verantwoording moesten afleggen tegen over het parlement. Daarnaast werd de macht van de koning aan banden gelegd, hij werd voortaan ‘onschendbaar’. Dit houdt in dat als hij iets verkeert deed de ministers daarvoor verantwoordelijk waren.

Ook de burgers kregen door deze grondwet meer rechten, zo kregen ze vrijheid van godsdienst, meningsuiting, drukpers, vergadering en vereniging. Deze rechten worden ook wel de klassieke grondrechten genoemd. Thorbecke voelde echter niks voor een algemeen kiesrecht. Hij legde in de grondwet een censuskiesrecht vast. Hierdoor kon slechts 10% van de volwassen mannen stemmen.

Willem II kreeg echter al snel spijt van zijn beslissing, en hij wilde het allemaal zo snel mogelijk terug te draaien. Maar hij overleed in 1849 aan een hartaanval. Zijn opvolger koning Willem III probeerde het nog wel maar dit leverde heftige botsingen op met de Tweede Kamer. En deze poging lukte dan ook niet. Voortaan had de Tweede Kamer de macht in het land.
© 2008 - 2024 Minskies, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De Grondwet van 1848; de grondwetsherzieningDe Grondwet van 1848; de grondwetsherzieningDe Nederlandse grondwet is meermalen herschreven en aangepast. De grondwetsherziening van 1848, onder leiding van Thorbe…
Koning Willem II en de grondwetDe grondwet van het huidige Koninkrijk der Nederlanden stamt in eerste aanleg uit 1814. De eerste vorst in Nederland uit…
Willem I en de ontwikkeling van de constitutionele monarchieNederland is staatkundig gezien een constitutionele parlementaire monarchie. Het begin ervan kan gesteld worden in 1814,…
Ministeriële verantwoordelijkheid: betekenis & omvangMinisteriële verantwoordelijkheid: betekenis & omvangMinisteriële verantwoordelijkheid is een kernbegrip uit het Nederlands staatsrecht. Thorbecke, in opdracht van Koning Wi…
Privacy versus veiligheid: iedereen vertrouwt de staatGeorge Orwell heeft ons al gewaarschuwd: ‘Big Brother is watching you’. In zijn in 1948 geschreven roman ‘1984’ schetst…
Bronnen en referenties
  • Geschiedenis werkplaats - Rechtstaat en democratie (2008) Afbeelding: http://www.nationaalarchief.nl/content/jaartal/1800-1900/1848DegrondwetvanThorbecke.asp?ComponentID=3420&SourcePageID=3687
  • Afbeelding bron 1: Nationaal Archief, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Minskies (7 artikelen)
Laatste update: 24-12-2008
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Politiek
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.