Seksuele voorlichting aan verstandelijk gehandicapten
Mensen met een verstandelijke handicap hebben net als mensen zonder handicap seksuele gevoelens. Zij willen deze gevoelens ook uiten. Hoewel een verstandelijk gehandicapte lichamelijk gezien hetzelfde is als een mens zonder handicap verschillen zij wel op cogntief niveau van elkaar.
Er zijn globaal gezien twee verschillende groepen in de discussie over de seksualiteit van kinderen. De ene groep denkt dat kinderen nog geen seksuele gevoelens voor zichzelf en anderen hebben en de andere groep denkt dat seksuele gevoelens al vroeg aanwezig zijn.
De eerste wetenschapper die seksualiteit onder de aandacht bracht was Sigmund Freud. Volgens Freud doorlopen kinderen 5 stadia van psychoseksuele ontwikkeling:
- Orale fase: de primaire bron van bevrediging is de mond; het kind stopt vanalles in zijn mond zoals speelgoed, vingers en dingen die hij op de grond vind
- Anale fase: de primaire bron van bevrediging is de anus, welke het kind haalt uit ontlasten
- Fallische fase: de primaire bron van bevrediging zijn de genitaliën
- Latentie fase: de seksuele energie vormt zich om naar sociaal geaccepteerde vormen
- Genitale fase: begint in de adolescentie, seksueel contact wordt een verlangen
Normale seksuele ontwikkeling bij kinderen
- 0-4 jaar: het kind gaat op genitale verkenning, eerst bij zichzelf maar later ook bij andere kinderen. Als het kind tussen de 2 en 4 jaar oud is begint het met 'vieze woorden' veelvuldig gebruiken en erom lachen.
- 4-6 jaar: seksuele ontdekkingstocht gaat door maar wel minder opvallend omdat kinderen merken dat veel ouders dit gedrag afkeuren en proberen te voorkomen.
- 6-8 jaar: kinderen worden voor het eerst verliefd
- 8-10 jaar: de behoefte aan lichamelijk contact met degene op wie ze verliefd zijn ontstaat. In plaats van het 'doktertje spelen' op eerdere leeftijd gaan kinderen elkaars lichaam uitgebreid bekijken en betasten en soms vindt er al masturbatie plaats.
- 10-12 jaar: de seksuele voorkeur ontwikkelt zich. De puberteit doet zijn intrede welke gepaard gaat met seksuele veranderingen van het lichaam zoals de afscheiding van vaginaal vocht en zaadlozingen.
- 12-16 jaar: de eerste fysieke seksuele contacten vinden plaats. Eerst in de vorm van (tong)zoenen wat zich uitbouwt naar penetratie.
Volwassenen
De seksuele ontwikkeling stopt niet tijdens de adolescentie maar gaat de rest van het leven door. Seksuele problemen waar volwassenen tegenaan kunnen lopen zijn onder andere belevingsproblemen ("ben ik tevreden met mijn voorkeur voor SM?"), vaardigheidsproblemen (bijvoorbeeld erectieproblemen) en houdingsproblemen (schaamte en andere remmingen).Deze problemen hebben een interactief karakter omdat ze elkaar beïnvloeden.
Ouderen
Ouderen lopen weer tegen andere problemen en situaties aan dan volwassenen en kinderen. Oudere mensen kunnen bijvoorbeeld een ouderwetse opvatting over seks hebben en uit principe geen seks meer hebben ("seks is alleen voor voortplanting" bijvoorbeeld).Naast de geestelijke belemmeringen kunnen er ook lichamelijke belemmeringen zijn. Het krijgen en behouden van een erectie bij de man en het vochtig worden van de vagina bij de vrouw kan verminderen.
Seksuele ontwikkeling van verstandelijk gehandicapten
De lichamelijke ontwikkeling van seksualiteit verloopt hetzelfde bij verstandelijk gehandicapten als bij mensen zonder handicap. De verstandelijke beperking uit zich voornamelijk in twee aspecten:- Verstandelijk gehandicapten hebben minder mogelijkheden en vaardigheden om effectief te communiceren.
- Er is sprake van decorumverlies. Dit houdt in dat men niet goed weet wat wel en niet hoort.
Wanneer voorlichten?
Het is lastig om van buitenaf te beoordelen wanneer iemand toe is aan seksualiteit en behoefte heeft aan seksuele voorlichting. Het is het verstandigst om bij twijfel de seksuele voorlichting altijd te geven, beter te vroeg dan te laat.Seksuele voorlichting aan verstandelijk gehandicapten
Seksualiteit bij mensen en vooral bij verstandelijk gehandicapten ligt nog steeds in de taboesfeer. Toch kan men tegenwoordig openlijker over seksualiteit praten en dit is ook erg belangrijk. Verstandelijk gehandicapten weten vaak niet goed hoe om te gaan met seksuele verlangens en dit kan resulteren in grensoverschrijdend gedrag en aanranding van medebewoners en begeleiders. Daarnaast kan een gebrek aan kennis over seksualiteit leiden tot zelfverwonding omdat men de penis bijvoorbeeld veel te stevig vast houdt.De Rutgersstichting, KLOS-tv en de Groesbeekse tehuizen hebben een methode ontwikkeld om seksuele voorlichting te geven aan verstandelijk gehandicapten. Deze methoden hebben een aantal didactische aanpassingen:
- Een verfijnde stapsgewijze opbouw: de voorlichting begint met het leren kennen van het eigen lichaam door middel van opdrachten. Met behulp van tekeningen en videomateriaal komen het vrouwelijke en mannelijke lichaam aan bod. Vervolgens worden video's getoond over de mogelijkheden met elkaars lichaam.
- Concretisering en visualisering: het materiaal is extreem concreet. Door expliciete afbeeldingen en videobanden worden misverstanden vermeden.
- Aangepast taalgebruik: begrippen als oraal en genitaa contactl komen lastig of niet over. Daarom wordt gebruik gemaakt van expliciete en beeldende begrippen als beffen en pijpen.
- Herhaling van de boodschap: de voorlichting wordt regelmatig herhaald
- Aangepaste begeleiding: de begeleiders kunnen een video laten zien en daarna in gesprek gaan met de mensen over hun ervaringen en meningen over wat zij zojuist gezien hebben.
Seksueel misbruik
Veel verstandelijk gehandicapten zijn het slachtoffer van seksueel misbruik. Het aantal wordt geschat op 60%! Seksueel misbruik komt vaak voort uit een ongelijkwaardige machtspositie. De daders zijn vooral andere mensen met een verstandelijke handicap, mensen uit de thuissituatie van het slachtoffer en in mindere mate professioneel personeel. Seksueel misbruik kan teruggedrongen worden door goede seksuele voorlichting en het leren kennen en aangeven van grenzen.Gerelateerde artikelen
Seksuele opvoeding, wat ouders moeten wetenDe meesten ouders vinden seksuele opvoeding van hun opgroeiende kinderen een lastige zaak. Vaak met uitstel gedrag. De s…
Zelfverwonding - wat is het?Zelfverwonding of automutilatie is het jezelf opzettelijk beschadigen. Dit kan op de meest uiteenlopende manieren. De be…
Hechting en identiteit van een kindHechting is de emotionele band met een specifiek persoon gedurende ruimte en tijd. Hoe ontstaat deze band en welke facto…Bronnen en referenties
- Heemelaar: Seksualiteit, intimiteit en hulpverlening (2000)
- http://www.rutgersnissogroep.nl/informatiecentrum/Literatuurwijzers/Verstandelijk_gehandicapten_en_seksualiteit
- http://www.deschildpad.nl/index.php?page=relatie_seksualiteit_met_handicap
- www.kompazirenekonig.nl
Reacties
Antje, 21-04-2011
Antje
21-4-2011
Mijn zoon heeft een lichte verstandelijke beperking woont zelfstandig en is 25 jaar, is dol op meiden maar komt niet aan zijn behoeftes zoals het zou moeten. jammer zijn er mogelijk heden om seks op een eerlijke manier te krijgen via een buraeu of andere tips zijn ook prima.
Reactie infoteur, 29-04-2011
Hallo Antje,
er bestaan speciale escortbureaus voor mensen met een handicap. Kijk maar eens op http://www.escortgehandicapt.nl/ of http://www.interact-service.nl/
Carry, 02-02-2010
Mijn zoon heeft een verstandelijke beperking. Hij is 17 jr maar heeft het verstandelijk vermogen van een 8 jarige. Hij kan niet lezen en schrijven, heeft geen gevoel voor tijd en geld. We zijn nu bezig om hem, straks als hij 18 jaar is, onder bewind te stellen. Echter aan hem is uiterlijk niet te zien dat hij verstandelijk gehandicapt is, sterker nog het is een hele knappe jongen. Het ontbreekt hem dus ook niet aan vrouwelijke aandacht. Dat is gelijk wat mij zorgen maakt, hij is sexueel geinterresseerd in meisjes en begint nu dus ook te experimenteren. Hoe kan ik ervoor zorgen dat hij geen meisje zwanger maakt. Hij heeft sexuele voorlichting gehad, speciaal voor zijn doelgroep gegeven. Ik heb echter niet het gevoel dat hij met een condoom om kan gaan en dat is volgens mij het enige voorbehoedmiddel voor jongens. Is er een mogelijkheid om hem te laten steriliseren of denk ik nu te drastisch? Ik kan er echt wakker van liggen wat ik hier mee moet. Ben al bij een maatschappelijk werker en huisarts geweest maar blijkbaar zijn er geen praktijkgevallen bekend zoals de situatie waarin ik mij nu bevind. Kunt u mij een goede raad geven?
Reactie infoteur, 02-02-2010
Beste Carry,
ik raad je aan contact op te nemen met de rutgers nissogroep. Dit is een kenniscentrum voor seksualiteit. Mogelijk kunnen zijn u advies geven. De website is www.rutgersnissogroep.nl.
Groeten Kim
Mirella, 01-07-2009
Misschien een stomme vraag, maar vraag het toch. Kan een verstandelijk gehandicapte jongen of man gewoon sex hebben? Stel dat hij medicijnen slikt, kan hij dan een erectie krijgen? Dat vraag ik mij gewoon af. Ze kunnen dan kind lijken maar verder zijn ze toch ook volwassen, net als iederen andere man.
Reactie infoteur, 01-07-2009
Hoi Mirella,
ik vind het helemaal geen stomme vraag, ik kan me voorstellen dat je je dergelijke dingen afvraagt.
In principe kan een verstandelijk gehandicapte man of jongen gewoon seks hebben, omdat het gaat om een verstandelijke beperking en geen lichamelijk. Het hormoonsysteem is over het algemeen gewoon intact en men raakt ook in de puberteit. De seksuele gevoelens bij gehandicapten worden vaak juist geheel onterecht onderschat.
Bepaalde medicijnen kunnen invloed hebben op de seksuele gevoelens en ook op de lichamelijke opwinding. Op http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/seksualiteit/32632-seksuele-bijwerkingen-van-psychiatrische-medicatie.html kan je meer lezen over de seksuele bijwerkingen van bepaalde medicatie.
Groetjes Kim
Anita, 14-04-2009
Ben moeder van een zoon met pdd nos en een verstandelijk denk vermogen van een kind van ongeveer 6 jaar.Nu is hij 14 en in de puberteit.Hij is niet meer thuis wonend.De laatste tijd is gebleken dat mijn zoon er fantasieen er op na houd wat zijn sexuele prikkels aangaat.Hij wil graag nep borsten en lingerie dragen.Een heel vreemd iets in mijn ogen.Vindt het moeilijk om daar mee om te gaan.De leiding wil hem hier niet in aanmoedigen wat ik kan begrijpen, maar hoe daar nu verder mee om te gaan.Zijn sexuele prikkels zijn behoorlijk aanwezig.Wel moet ik zeggen dat er mogelijk sexueel misbruik heeft plaats gevonden in zijn jonge kinderjaren.Weet u misschien een website of een organistatie waar ik meer informatie over dit onderwerp kan krijgen?
Met vriendelijke groet.
Een bezorgde moeder
Reactie infoteur, 21-04-2009
Hallo Anita,
ook al hebben sommige mensen een verstandelijke leeftijd die ver beneden hun werkelijke leeftijd ligt, zij kunnen inderdaad wel degelijk seksuele gevoelens ervaren. Een groot deel van de seksuele gevoelens en driften ontwikkelt zich naar aanleiding van hormonale veranderingen die in de puberteit plaatsvinden.
Men ontwikkelt in de puberteit onder meer de seksuele identiteit, waar de seksuele voorkeur en het onderwerp van fantasieen etcetera onder vallen. Het is daarom niet vreemd dat uw zoon op dit moment bepaalde fantasieen ontwikkelt en deze met u deelt.
Ik kan me voorstellen dat de begeleiding hem hier niet in aan wil moedigen, omdat het niet sociaal gepast is om deze fantasieen openbaar na te leven en bekend te maken. Ik vind het echter helemaal niet vreemd dat uw zoon over dergelijke onderwerpen fantaseert. Alleen houden de meeste mensen hun fantasieen voor zich, maar omdat uw zoon PDD NOS heeft is zijn gevoel voor wat gepast is en wat niet gepast is minder sterk ontwikkeld.
Ik begrijp dat u zich niet gemakkelijk voelt bij zijn fantasieen. Veel instellingen vinden het lastig om met seksualiteit bij hun cliënten om te gaan. Wat ik u aanraad is om uw zoon te vertellen dat zijn seksualiteit er mag zijn, maar dat hij zijn fantasieen beter privé kan houden. Mogelijk heeft de instelling een beleid met betrekking tot seksualiteit?
Ik heb op internet een boek gevonden wat u mogelijk interessant vindt:
http://books.google.nl/books?id=CeUNkFrdnckC&pg=PA28&lpg=PA28&dq=seksualiteit+PDD+NOS&source=bl&ots=X9UmtqP4rl&sig=H8nq_23cz7450zAn90nXUPxmK5M&hl=nl&ei=azTuSbLGC8zG-Qaelbm9Dw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9#PPA11,M1
Groetjes MeloD/Kim
Laatste update: 19-04-2014
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Pedagogiek
Bronnen en referenties: 4